Thuật ngữ pháp lý

Những yêu cầu mà pháp luật quy định phải đáp ứng để có thể thành lập và đăng ký kinh doanh cho doanh nghiệp dưới một hình thức nào đó.

Ở Việt Nam, mỗi loại hình doanh nghiệp được pháp luật quy định những điều kiện thành lập riêng, nhưng nhìn chung, để thành lập và đăng ký kinh doanh cho doanh nghiệp phải đáp ứng các nhóm điều kiện cơ bản sau: 1) Điều kiện về chủ thể: tổ chức, cá nhân tham gia doanh nghiệp phải có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và không thuộc đối tượng bị nhà nước cấm thành lập hoặc tham gia doanh nghiệp; 2) Điều kiện về vốn: vốn đầu tư thành lập doanh nghiệp phải phù hợp với lĩnh vực, ngành nghề và quy mô kinh doanh của doanh nghiệp. Đối với doanh nghiệp kinh doanh ngành nghề có quy định vốn pháp định thì phải có vốn đầu tư ban đầu không thấp hơn mức vốn pháp định này; 3) Điều kiện về ngành nghề kinh doanh: ngành nghề mà doanh nghiệp đăng ký kinh doanh không bị pháp luật cấm kinh doanh. Trường hợp doanh nghiệp đăng ký kinh doanh những ngành nghề theo quy định của pháp luật phải có chứng chỉ hành nghề thì chủ sở hữu của doanh nghiệp (đối với doanh nghiệp tư nhân), các thành viên hợp danh (đối với công ty hợp danh), người quản lý điều hành doanh nghiệp (đối với công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần) phải có chứng chỉ hành nghề.

Cơ sở pháp lý cho phép tổ chức kinh tế, hộ gia đình, cá nhân trong nước, tổ chức, cá nhân nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài được dùng quyền sử dụng đất làm tài sản bảo đảm để vay tiền của mọi tổ chức tín dụng được phép hoạt động tại Việt Nam.

Theo quy định của Luật đất đai năm 2003, cần phân biệt những trường hợp cụ thể được dùng quyền sử dụng đất hoặc tài sản đầu tư trên đất để thế chấp vay tiền của các tổ chức tín dụng. Nếu tổ chức kinh tế được giao đất có thu tiền sử dụng đất, hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng không phải đất thuê, tổ chức, cá nhân nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài thuê đất trả tiền thuê đất một lần cho Nhà nước thì được dùng quyền sử dụng đất thế chấp để vay vốn của các tổ chức tín dụng được phép hoạt động tại Việt Nam. Các trường hợp thuê đất trả tiền thuê hàng năm hoặc được giao đất không thu tiền sử dụng đất thì chỉ được phép dùng tài sản đầu tư trên đất để thế chấp vay tiền của mọi tổ chức tín dụng hoạt động tại Việt Nam.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, điều kiện thế chấp quyền sử dụng đất được quy định tại Điều 188 Luật đất đai năm 2013 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 29 tháng 11 năm 2013.

Bản tập hợp các quy tắc giải thích một cách thống nhất các tập quán thương mại quốc tế do Phòng thương mại quốc tế (ICC) soạn thảo và ban hành.

Mục đích của INCOTERMS (International Commercial Terms) là cung cấp bộ quy tắc để giải thích những điều kiện thương mại thông dụng nhất trong thương mại quốc tế, giúp cho những thương gia có cách hiểu thống nhất khi áp dụng trong giao dịch thương mại quốc tế, nhằm hạn chế đến mức thấp nhất những tranh chấp có thể xảy ra.

INCOTERMS lần đầu tiên được phát hành vào năm 1936, sau đó được sửa đổi và bổ sung nhiều lần vào các năm 1953, 1967, 1976, 1980, 1990, 2000 và mới đây nhất là năm 2010.

Điều kiện về con người và tài liệu địa chính để tiến hành việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở một địa phương nhất định.

Điều kiện triển khai cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bao gồm: 1) Đối với đơn vị hành chính xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là các xã): các xã vùng đồng bằng phải có bản đồ địa chính được xây dựng theo đúng quy định của Tổng cục địa chính (nay là Bộ Tài nguyên và Môi trường); các xã vùng trung du, miền núi phải có sơ đồ địa chính tổng quát, trong đó phần đất ruộng và đất khu dân cư đã được đo vẽ, chỉnh lý, xác định rõ vị trí, hình thể, loại ruộng đất, chủ sử dụng đến từng thửa. Chỉ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trên vùng đất đã đo vẽ chi tiết; trong trường hợp đất được giao từ đất trồng đồi núi trọc hay đất có rừng thì có thể chưa có bản đồ chi tiết từng thửa nhưng phải được cắm mốc trên thực địa, đánh dấu vị trí trên bản đồ và tính được diện tích; sổ địa chính nhà nước được lập theo đúng trình tự, thủ tục và nội dung... do Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định. Bản đồ và sổ địa chính phải được hiệu chỉnh để phản ánh đúng vị trí, hình thể thửa đất, diện tích, loại hạng ruộng đất, chủ sử dụng trên từng thửa đất tại thời điểm cấp giấy chứng nhận; có cán bộ địa chính xã, phường, thị trấn; 2) Đối với người sử dụng đất được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất khi có đủ đồng thời 2 điều kiện sau đây: khu đất đang sử dụng đã được thể hiện đầy đủ trên bản đồ địa chính, nghĩa là đã xác định rõ hình thể, vị trí, ranh giới sử dụng, loại đất và diện tích của từng thửa; diện tích đất đang sử dụng đã được ghi vào sổ địa chính mà đến nay không có biến động, nghĩa là đã được xác định quyền sử dụng hợp pháp đến thời điểm xét cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (Mục II Thông tư số 302-TT/ĐKTK ngày 28.10.1989 của Tổng cục quản lý ruộng đất, nay là Bộ Tài nguyên và Môi trường, hướng dẫn thi hành quyết định về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất).

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, điều kiện triển khai cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất được quy định tại Mục 2 Chương 7 Luật đất đai năm 2013 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 29 tháng 11 năm 2013.

Văn bản do quốc gia hoặc tổ chức xác lập điều chỉnh các vấn đề về hoạt động của các tổ chức, cơ quan, doanh nghiệp xác định, các quan hệ với các tổ chức, cơ quan khác và các công dân hoặc điều chỉnh hoạt động của các tổ chức khác nhau và công dân, các quyền và nghĩa vụ trong lĩnh vực quản lý nhà nước hoặc hoạt động kinh tế cụ thể.

Điều lệ chung thường được các cơ quan quyền lực và hành pháp nhà nước cao nhất ban hành hoặc phê chuẩn hay phê duyệt. Điều lệ của các cơ quan và tổ chức cụ thể thuộc các bộ, ngành thường được các bộ, ngành tương ứng ban hành. Điều lệ của các cơ quan và tổ chức cụ thể thuộc chính quyền địa phương thường do các Ủy ban nhân dân tương ứng chuẩn y. Điều lệ của các tổ chức xã hội do đại hội của các tổ chức đó thông qua. Điều lệ của pháp nhân hoạt động kinh doanh được soạn thảo và thông qua theo trật tự đăng ký nhà nước tại các cơ quan có thẩm quyền.

Bản cam kết của tất cả thành viên công ty về mục đích thành lập, về tổ chức quản lý và tổ chức hoạt động cho công ty, được các thành viên công ty thông qua và được cơ quan đăng ký kinh doanh xác nhận.

Điều lệ công ty được xây dựng từ sự thỏa thuận tự nguyện của các thành viên trên cơ sở không trái với quy định của pháp luật. Bởi vậy, các quy định của điều lệ có giá trị bắt buộc thi hành đối với công ty và các thành viên của nó.

Điều lệ công ty không chỉ điều chỉnh các quan hệ đối nội giữa các thành viên công ty với nhau; thành viên công ty với chính công ty mà còn điều chỉnh cả quan hệ đối ngoại của công ty với những người liên quan. Vì lẽ đó, điều lệ công ty thường có các nội dung chủ yếu như hình thức, mục tiêu, tên gọi, trụ sở chính, thời hạn hoạt động của công ty; họ tên, địa chỉ các thành viên; vốn điều lệ, phần góp của mỗi thành viên vào vốn điều lệ; quyền và nghĩa vụ của thành viên công ty; cơ cấu tổ chức quản lý, người đại diện theo pháp luật của công ty; thể thức thông qua quyết định của công ty, nguyên tắc giải quyết tranh chấp nội bộ; các loại quỹ và mức giới hạn các quỹ được lập tại công ty; nguyên tắc phân chia lãi, lỗ trong kinh doanh; các trường hợp giải thể, thủ tục giải thể; thể thức sửa đổi, bổ sung điều lệ công ty.

Văn bản có tính chất pháp lý xác định nhiệm vụ, mục đích, chức năng và phạm vi hoạt động của pháp nhân.

Trong điều lệ của pháp nhân có ghi nhận những nội dung chủ yếu như: tên gọi, quốc tịch, trụ sở, quyền và nghĩa vụ của cơ quan điều hành, của các thành viên; quy định các nội dung về tài chính, thủ tục giải thể và những nội dung phù hợp với hoạt động của pháp nhân đó.

Điều lệ của pháp nhân phải được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi thành lập pháp nhân. Việc sửa đổi hoặc bổ sung điều lệ của pháp nhân phải được cơ quan thành lập pháp nhân chuẩn y và phải đăng ký lại tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Văn bản quy định có hệ thống những nguyên tắc cơ bản về mục đích, tôn chỉ, cơ cấu tổ chức và phương thức hoạt động của một tổ chức chính trị - xã hội; tiêu chuẩn hội viên cùng quyền lợi và nghĩa vụ của hội viên, vị trí pháp lý của tổ chức trong hệ thống chính trị của đất nước, quan hệ của tổ chức với pháp luật. Tùy từng tổ chức chính trị - xã hội mà sau lời nói đầu, Điều lệ thường chia thành các chương, từng chương lại chia thành các điều, mỗi điều có thể gồm một số khoản cụ thể. Điều lệ do đại hội thành lập, đại hội toàn thể hay đại hội đại biểu hoặc do cơ quan cao nhất của tổ chức đó thông qua, sửa đổi và bổ sung. Điều lệ của các tổ chức chính trị - xã hội phải được đăng ký ở cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Văn kiện quan trọng của Đảng Cộng sản Việt Nam. Điều lệ xác định rõ mục đích, tôn chỉ của Đảng, quy định nhiệm vụ của đảng viên, nguyên tắc tổ chức và cơ cấu của các tổ chức của Đảng, các cơ quan lãnh đạo của Đảng ở cấp trung ương, cơ quan lãnh đạo của Đảng ở các cấp địa phương, tổ chức cơ sở Đảng, tổ chức Đảng trong quân đội, công an, công tác kiểm tra của Đảng, vấn đề khen thưởng và kỷ luật, vấn đề Đảng lãnh đạo Nhà nước và đoàn thể chính trị - xã hội, Đảng lãnh đạo Đoàn thanh niên, vấn đề tài chính của Đảng và vấn đề chấp hành Điều lệ Đảng.

Điều lệ đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam là bản Điều lệ vắn tắt được thông qua tại Đại hội thành lập Đảng năm 1930 và đã được sửa đổi thành Điều lệ chính thức vào tháng 2.1951 gồm phần mục đích và tôn chỉ, 13 chương với 71 điều.

Điều lệ Đảng thường được bổ sung, sửa đổi qua các kỳ Đại hội của Đảng cho phù hợp với mỗi giai đoạn phát triển của cách mạng Việt Nam. Bản Điều lệ Đảng hiện hành gồm 11 chương, 48 điều.

Điều lệ do Chính phủ ban hành cụ thể hóa nội dung của Luật hợp tác xã, làm căn cứ pháp lý xây dựng điều lệ cho từng hợp tác xã trong các ngành kinh tế.

Trong nền kinh tế thị trường, hợp tác xã được tổ chức dưới nhiều hình thức thuộc các lĩnh vực, ngành kinh tế khác nhau. Luật hợp tác xã không thể bao quát tất cả các đặc thù riêng của từng ngành mà chỉ quy định khung pháp lý cho việc tổ chức và hoạt động của hợp tác xã nói chung. Chính phủ căn cứ vào Luật hợp tác xã để ban hành các điều lệ mẫu cho các loại hình hợp tác xã, phù hợp đặc điểm của từng ngành, từng lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân.

Điều lệ mẫu là văn bản hướng dẫn hợp tác xã xây dựng điều lệ riêng của mình. Khi xây dựng điều lệ, mỗi hợp tác xã phải tuân thủ các quy định của Luật hợp tác xã và điều lệ mẫu với sự bổ sung những nét đặc thù của hợp tác xã mình.

Ngày 29.4.1997, Chính phủ đã ra các nghị định từ Nghị định số 41 đến Nghị định số 46/CP ban hành Điều lệ mẫu hợp tác xã thương mại, Điều lệ mẫu quỹ tín dụng nhân dân, Điều lệ mẫu hợp tác xã nông nghiệp, Điều lệ mẫu hợp tác xã công nghiệp và xây dựng, Điều lệ mẫu hợp tác xã giao thông vận tải, Điều lệ mẫu hợp tác xã thủy sản. Tuy vậy, cùng với sự ra đời của Luật hợp tác xã mới được thông qua ngày 26.11.2003 và có hiệu lực từ ngày 01.7.2004 thì nhiều nội dung trong các điều lệ mẫu nói trên trở nên không phù hợp, đòi hỏi Chính phủ phải ban hành các điều lệ mẫu mới.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, điều lệ mẫu hợp tác xã được quy định tại Luật hợp tác xã năm 2012 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 20 tháng 11 năm 2012.

Văn bản pháp lý quy định nhiệm vụ, chức năng, cơ cấu của Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam.

Điều lệ này được ban hành kèm theo Quyết định số 204/TTg ngày 28.4.1993 của Thủ tướng Chính phủ về việc tổ chức Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam.

Hình thức văn bản có tính pháp quy được Bộ Quốc phòng ban hành, quy định những điều cụ thể có tính bắt buộc thi hành đối với mọi quân nhân trong các lực lượng vũ trang, đưa mọi hoạt động của quân đội vào nền nếp chính quy.

Điều lệnh là hình thức văn bản pháp quy được bắt đầu sử dụng phổ biến từ đầu những năm 80 thế kỷ XX. Có điều lệnh chung và điều lệnh chiến đấu.

Bản điều lệnh chung quy định những vấn đề cơ bản trong quan hệ nội bộ quân đội - chức trách quân nhân, quan hệ giữa các quân nhân, nề nếp sinh hoạt và quản lý bộ đội, khen thưởng, xử phạt như bản Điều lệnh nội vụ của Quân đội nhân dân Việt Nam ban hành ngày 03.03.1980 hoặc Điều lệnh quản lý quân đội được ban hành ngày 24.11.1991. Lại có điều lệnh về các nghi thức quân sự, việc tổ chức, thực hành đóng quân, trú quân, hành quân. Điều lệnh gồm: điều lệnh quản lý bộ đội, điều lệnh đội ngũ, điều lệnh hành quân...

Điều lệnh chiến đấu quy định những vấn đề cơ bản trong tác chiến ở quy mô trận chiến đấu và chiến dịch của các phân đội, binh đội, binh đoàn, liên binh đoàn - các nguyên tắc tác chiến, chỉ huy; thứ tự và nội dung công việc của các cấp trong các giai đoạn: chuẩn bị chiến đấu, thực hành chiến đấu, sau chiến đấu... Điều lệnh chiến đấu thường ở các cấp độ khác nhau: điều lệnh chiến đấu của bộ đội binh chủng hợp thành; điều lệnh chiến đấu của các binh chủng trong lục quân; điều lệnh chiến đấu của các quân chủng phòng không, không quân, hải quân...

Điều lệnh kỷ luật là một loại hình điều lệnh có tầm quan trọng lớn đối với lực lượng vũ trang trong các đơn vị chính quy. Điều lệnh kỷ luật được dùng làm cơ sở pháp lý rèn luyện, điều chỉnh các hoạt động của quân nhân trong chiến đấu, công tác, học tập, canh gác, trong lao động, trong quan hệ tiếp xúc với đồng đội, với nhân dân, chính quyền, trong thời bình, thời chiến...

Đáng chú ý, có trường hợp điều lệnh được ban hành đang ở dạng một dự thảo, như Bản điều lệnh kỷ luật (dự thảo) trong Quân đội nhân dân được ban hành ngày 21.02.1981.

Đơn vị cơ bản có đánh số thứ tự của một văn bản quy phạm pháp luật.

Mỗi điều luật thường chứa một quy phạm pháp luật nhưng cũng có trường hợp, một điều luật chứa trong nó không phải là một mà là hai, ba có khi là bốn hoặc nhiều hơn các quy phạm và khi đó điều luật thường được chia thành nhiều khoản, điểm khác nhau.

Một văn bản quy phạm pháp luật là tập hợp gồm nhiều điều luật và được đánh số từ 1 cho đến cuối cùng. Văn bản quy phạm pháp luật ít nhất cũng phải có một điều luật nhưng thường ít cũng đến 5 hay 6 điều luật, loại hạng trung có từ một trăm điều luật trở lên đến hai, ba trăm điều, cũng có văn bản quy phạm pháp luật có đến hàng trăm điều, có khi lên đến hàng nghìn điều luật. Theo chiều hướng chung hiện nay, các nhà nước ban hành văn bản quy phạm pháp luật gồm nhiều hoặc rất nhiều điều luật nhưng dù ít hay nhiều, các điều luật trong một văn bản quy phạm pháp luật phải hợp thành một thể thống nhất nội tại.

Là tác động của Nhà nước vào các hoạt động điện lực và thị trường điện lực nhằm cung cấp điện an toàn, ổn định, chất lượng, sử dụng điện tiết kiệm, có hiệu quả và bảo đảm tính công bằng, minh bạch, đúng quy định của pháp luật.

(Theo Khoản 11, Điều 3, Luật Điện lực 2004)

Hoạt động tố tụng hình sự do người và cơ quan có thẩm quyền thực hiện nhằm xác định sự thật của vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ làm cơ sở cho việc truy cứu hay không truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam, hoạt động điều tra do ba loại cơ quan thực hiện ở các phạm vi và mức độ khác nhau. Đó là Cơ quan điều tra trong Công an nhân dân, Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân và Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao; cơ quan được giao quyền hạn điều tra của Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, cảnh sát biển tiến hành một số hoạt động điều tra.

Giai đoạn điều tra vụ án hình sự được bắt đầu từ khi có quyết định khởi tố vụ án hình sự và kết thúc bằng bản kết luận điều tra đề nghị truy tố hoặc quyết định đình chỉ vụ án của Cơ quan điều tra.

Đối tượng của hoạt động điều tra là hành vi phạm tội, người phạm tội, thiệt hại do tội phạm gây ra và các tình tiết khác có ý nghĩa đối với việc giải quyết vụ án (Điều 63 Bộ luật tố tụng hình sự).

Hoạt động điều tra được thực hiện bằng các biện pháp điều tra khác nhau theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định như hỏi cung bị can, lấy lời khai của những người tham gia tố tụng khác, đối chất, nhận dạng, khám xét, thu giữ vật chứng, tài liệu, khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, xem xét dấu vết trên thân thể, thực nghiệm điều tra, trưng cầu giám định.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, điều tra vụ án hình sự được quy định tại Chương X Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Hoạt động nhằm đánh giá tổng quan tiềm năng tài nguyên khoáng sản hoặc đánh giá tiềm năng khoáng sản theo loại hoặc theo nhóm khoáng sản. Kết quả của hoạt động này là căn cứ khoa học cho việc định hướng các hoạt động khảo sát, thăm dò khoáng sản.

Điều tra cơ bản địa chất về tài nguyên khoáng sản giúp Nhà nước nắm được tình hình cụ thể của tài nguyên khoáng sản, biết được toàn bộ số lượng, chất lượng của các nguồn tài nguyên cũng như thực tế phân bố của chúng trong phạm vi toàn quốc cũng như tại mỗi địa phương, mỗi khu vực, từ đó chủ động trong phân loại khoáng sản, trong việc xác định những loại khoáng sản nào được phép khai thác, khoáng sản chưa khai thác; xác định các khu vực được phép tiến hành các hoạt động khoáng sản, khu vực cấm hoạt động khoáng sản; khu vực có khoáng sản độc hại; khu vực đầu tư phát triển khoa học công nghệ tiên tiến cho hoạt động khoáng sản, bảo đảm khai thác và sử dụng khoáng sản hợp lý, tiết kiệm và bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên khoáng sản và tài nguyên khác.

Là hoạt động khảo sát, điều tra, phân tích, đánh giá về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo nhằm cung cấp số liệu về hiện trạng, xác định quy luật phân bố, tiềm năng, đặc điểm định tính, định lượng của tài nguyên, môi trường biển và hải đảo.
(Theo khoản 8 Điều 3 Luật tài nguyên, môi trường biển và hải đảo 2015)

Hoạt động thu thập chứng cứ, tư liệu... về vụ tai nạn lao động của người có thẩm quyền, có trách nhiệm nhằm tìm hiểu nguyên nhân, diễn biến của vụ tai nạn lao động; từ đó, có biện pháp phòng ngừa, kiến nghị hoặc trực tiếp giải quyết, xử lý... theo quy định của pháp luật.

Tùy theo hậu quả của tai nạn lao động và khu vực, địa bàn xảy ra mà thẩm quyền, trách nhiệm điều tra tai nạn lao động thuộc người sử dụng lao động hoặc do cơ quan Thanh tra nhà nước về an toàn, vệ sinh lao động cấp tỉnh, cấp trung ương phối hợp hoặc thuộc thẩm quyền của các cơ quan cảnh sát giao thông, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng... Nhìn chung, trách nhiệm chính về điều tra tai nạn lao động thuộc về người sử dụng lao động và cơ quan Thanh tra nhà nước về an toàn, vệ sinh lao động.

Khi xảy ra tai nạn lao động hoặc khi nhận được thông báo về tai nạn lao động, việc điều tra tai nạn lao động phải được tiến hành ngay. Quá trình điều tra phải được ghi lại thành biên bản. Kết quả điều tra phải được lưu lại trong hồ sơ vụ tai nạn đó. Hồ sơ này sẽ là căn cứ cơ bản để giải quyết vụ việc và xử lý vi phạm.

Vụ tai nạn lao động đã được điều tra mà có khiếu nại, tố cáo thì cơ quan có thẩm quyền phải tiến hành điều tra lại. Chi phí cho quá trình điều tra tai nạn lao động do người sử dụng lao động nơi xảy ra tai nạn lao động chịu.

Là hình thức thu thập dữ liệu, thông tin thống kê về đối tượng nghiên cứu cụ thể theo phương pháp khoa học, thống nhất được xác định trong phương án điều tra thống kê cho mỗi lần điều tra.
(Theo khoản 8 Điều 3 Luật thống kê 2015)

Người được bổ nhiệm theo quy định của pháp luật để làm nhiệm vụ điều tra hình sự.

Trước khi ban hành Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988, Điều tra viên được gọi bằng nhiều tên khác nhau như ủy viên tư pháp công an theo sắc lệnh số 131 ngày 30.7.1946 tổ chức Tư pháp Công an; ủy viên công an quân pháp theo sắc lệnh số 230 ngày 20.8.1948 về tổ chức công an quân pháp (tổ chức điều tra trong Bộ Quốc phòng). Pháp luật chưa quy định cụ thể về tiêu chuẩn của những người làm công tác điều tra. Chính vì vậy, hoạt động điều tra có thể do bất kỳ người nào được giao nhiệm vụ trong cơ quan Công an hoặc cơ quan chấp pháp tiến hành. Thuật ngữ “Điều tra viên" được sử dụng khi Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 được ban hành. Điều 33 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 quy định Điều tra viên là một trong những người tiến hành tố tụng.

Điều tra viên phải có đủ các tiêu chuẩn: Công dân Việt Nam trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có phẩm chất đạo đức, liêm khiết và trung thực, có trình độ đại học an ninh, đại học cảnh sát hoặc đại học luật, có chứng chỉ nghiệp vụ điều tra, có thời gian làm công tác thực tiễn theo quy định của pháp luật, có sức khỏe bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao thi có thể được bổ nhiệm làm Điều tra viên. Trong trường hợp do nhu cầu cán bộ, người có trình độ đại học các ngành khác có đủ các tiêu chuẩn nói trên và có chứng chỉ nghiệp vụ điều tra thì cũng có thể được bổ nhiệm làm Điều tra viên.

Điều tra viên có ba bậc là Điều tra viên sơ cấp, Điều tra viên trung cấp và Điều tra viên cao cấp.

Điều tra viên được phân công điều tra vụ án hình sự có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây: 1) Lập hồ sơ vụ án hình sự: 2) Triệu tập và hỏi cung bị can; triệu tập và lấy lời khai của người làm chứng, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án; 3) Quyết định áp giải bị can, quyết định dẫn giải người làm chứng; 4) Thi hành lệnh bắt, tạm giữ, tạm giam, khám xét, thu giữ, tạm giữ, kê biên tài sản; 5) Tiến hành khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, đối chất, nhận dạng, thực nghiệm điều tra; 6) Tiến hành các hoạt động điều tra khác thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra theo sự phân công của Thủ trưởng Cơ quan điều tra.

Điều tra viên phải chịu trách nhiệm trước pháp luật và trước Thủ trưởng Cơ quan điều tra về những hành vi và quyết định của mình.

Trong khi tiến hành hoạt động điều tra, Điều tra viên được ưu tiên mua vé đi lại bằng các phương tiện giao thông công cộng, được miễn cước phí giao thông trong thành phố, thị xã. Trong trường hợp cấp thiết, để ngăn chặn hành động phạm tội, đuổi bắt người phạm tội, cấp cứu người bị nạn, Điều tra viên được sử dụng các phương tiện giao thông, thông tin liên lạc của cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, tư nhân kể cả người điều khiển phương tiện ấy, trừ các phương tiện của cơ quan ngoại giao. Điều tra viên phải hoàn trả ngay phương tiện đó khi tình huống cấp thiết không còn. Nếu phương tiện bị hư hỏng hoặc mất thì Cơ quan điều tra hữu quan có trách nhiệm bồi thường. Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự có điều quy định những việc Điều tra viên không được làm.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, điều tra viên được quy định tại Điều 37 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015 và Điều 45, Điều 46 Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 26 tháng 11 năm 2015.

Là người được cơ quan, tổ chức tiến hành điều tra thống kê trưng tập, huy động để thực hiện việc thu thập thông tin của cuộc điều tra thống kê.
(Theo khoản 9 Điều 3 Luật thống kê 2015)

1. Trình lên nhà vua hoặc trình bày chi tiết trước cơ quan nhà nước có thẩm quyền bản hiến kế hoặc các ý kiến về một hoặc một nhóm vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội hoặc pháp lý cần xử lý trong từng hoàn cảnh cụ thể với lời thỉnh cầu xem xét cho áp dụng.

2. Trình bày chính thức, công khai trước cơ quan đại diện nhà nước nhằm giải thích, biện bạch về một vấn đề, một chủ trương thuộc trách nhiệm của cá nhân, tập thể khi bị chất vấn hoặc nhằm tranh thủ sự đồng tình của những người khác.

Trong thực tiễn hoạt động của bộ máy nhà nước các nước, thường gặp trường hợp cơ quan hành pháp tối cao hoặc tổng thống điều trần với cơ quan lập pháp tối cao. Chẳng hạn, ở Mỹ, Tổng thống nhiều lần điều trần với Quốc hội về các vấn đề cụ thể. Ở Việt Nam, hàng năm các bộ trưởng thường trả lời chất vấn của các cử tri trước Quốc hội.

Là thuật ngữ được dùng để chỉ các thỏa thuận, hiệp định, hiệp ước, nghị định thư... trong quan hệ quốc tế, giữa các chủ thể của luật quốc tế mà trước tiên là giữa các quốc gia, nhằm xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt một hoặc một số lĩnh vực nhất định. Điều ước là nguồn cơ bản của luật quốc tế. Điều ước quốc tế có thể là điều ước song phương hoặc đa phương. Chúng có thể là điều ước mở rộng cho tất cả các nước liên quan tham gia trên cơ sở tự nguyện. Điều ước có thể là loại khép kín, chỉ cho một số nước tham gia theo những tiêu chí nhất định. Điều ước có thể hợp pháp (phù hợp với Hiến chương Liên hợp quốc và các nguyên tắc cơ bản của Luật quốc tế) hoặc không hợp pháp. Điều ước quốc tế không hợp pháp thì không có hiệu lực thi hành. Việc ký kết, gia nhập, thực hiện điều ước quốc tế phải tuân thủ pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế về điều ước quốc tế.

Việt Nam có hệ thống quy phạm pháp luật về điều ước quốc tế khá hoàn chỉnh.

Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế được Quốc hội thông qua ngày 14.6.2005 bao gồm 9 chương, 107 điều, điều chỉnh các vấn đề về việc ký kết, gia nhập, bảo lưu, lưu chiểu, lưu trữ, sao lục, công bố, đăng ký, thực hiện, giải thích, sửa đổi, bổ sung, gia hạn, chấm dứt hiệu lực, từ bỏ, rút khỏi, tạm đình chỉ thực hiện điều ước quốc tế được ký kết hoặc gia nhập nhân danh Nhà nước và nhân danh Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Điều 2 của Luật này giải thích Điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc gia nhập là thỏa thuận bằng văn bản được ký kết hoặc gia nhập nhân danh Nhà nước hoặc nhân danh Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam với một hoặc nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế hoặc chủ thể khác của pháp luật quốc tế, không phụ thuộc vào tên gọi là hiệp ước, công ước, hiệp định, định ước, thỏa thuận, nghị định thư, bản ghi nhớ, công hàm trao đổi hoặc văn kiện có tên gọi khác.

Điều 3 của Luật này quy định việc ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế phải tuân thủ những nguyên tắc sau đây: 1) Tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, cấm sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi và những nguyên tắc cơ bản khác của pháp luật quốc tế; 2) Phù hợp với các quy định của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; 3) Phù hợp với lợi ích quốc gia, đường lối đối ngoại của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; 4) Điều ước quốc tế nhân danh Chính phủ không được trái với điều ước quốc tế nhân danh Nhà nước; 5) Điều ước quốc tế có quy định trái hoặc chưa được quy định trong văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, ủy ban Thường vụ Quốc hội, điều ước quốc tế mà để thực hiện cần sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội phải được trình ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi đàm phán, ký hoặc gia nhập; trong trường hợp đàm phán, ký hoặc gia nhập điều ước quốc tế có quy định trái với văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội thì ủy ban Thường vụ Quốc hội báo cáo Quốc hội cho ý kiến; 6) Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tuân thủ điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; đồng thời có quyền đòi hỏi thành viên khác cũng phải tuân thủ điều ước quốc tế đó.

Điều 6 của Luật xác định rõ quan hệ giữa điều ước quốc tế và các quy định của pháp luật trong nước, theo đó: 1) Trong trường hợp văn bản quy phạm pháp luật và điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định

của điều ước quốc tế, 2) Việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật phải đảm đảm không làm cản trở việc thực hiện điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định về cùng một vấn đề; 3) Căn cứ vào yêu cầu, nội dung, tính chất của điều ước quốc tế, Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ khi quyết định chấp nhận sự ràng buộc của điều ước quốc tế đồng thời quyết định áp dụng trực tiếp toàn bộ hoặc một phần điều ước quốc tế đó đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong trường hợp quy định của điều ước quốc tế đã đủ rõ, chi tiết để thực hiện; quyết định hoặc kiến nghị sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật để thực hiện điều ước quốc tế đó.

Điều 7 của Luật quy định về các loại điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc gia nhập, theo đó điều ước quốc tế hai bên hoặc nhiều bên mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc gia nhập bao gồm điều ước quốc tế nhân danh Nhà nước và điều ước quốc tế nhân danh Chính phủ.

Điều ước quốc tế được ký kết hoặc gia nhập nhân danh Nhà nước trong các trường hợp sau: 1) Điều ước quốc tế do Chủ tịch nước trực tiếp kí với người đứng đầu Nhà nước khác; 2) Điều ước quốc tế về hòa bình, an ninh, biên giới, lãnh thổ, chủ quyền quốc gia; 3) Điều ước quốc tế về quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, về tương trợ tư pháp; 4) Điều ước quốc tế về tổ chức quốc tế phổ cập và tổ chức quốc tế khu vực quan trọng; 5) Điều ước quốc tế được ký kết nhân danh Nhà nước theo thỏa thuận với bên ký kết nước ngoài.

Điều ước quốc tế được ký kết hoặc gia nhập nhân danh Chính phủ trong các trường hợp sau: 1) Để thực hiện điều ước quốc tế đã được ký kết hoặc gia nhập nhân danh Nhà nước; 2) Điều ước quốc tế về các lĩnh vực, trừ các điều ước quốc tế về hòa bình, an ninh, biên giới, lãnh thổ chủ quyền quốc gia; 3) Điều ước quốc tế về các tổ chức quốc tế, trừ trường hợp điều ước quốc tế về tổ chức quốc tế phân cấp và tổ chức quốc tế khu vực quan trọng; 4) Điều ước quốc tế được ký kết nhân danh Chính phủ theo thỏa thuận với bên ký kết nước ngoài.

Theo quy định của Điều 8 của Luật này, nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam chấp nhận sự ràng buộc của điều ước quốc tế bằng một trong những hành vi sau: 1) Ký điều ước quốc tế không phải phê chuẩn hoặc phê duyệt; 2) Phê chuẩn điều ước quốc tế; 3) Phê duyệt điều ước quốc tế; 4) Trao đổi văn kiện tạo thành điều ước quốc tế; 5) Gia nhập điều ước quốc tế; 6) Hành vi khác theo thỏa thuận với bên ký kết nước ngoài.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, điều ước được quy định tại khoản 1, 2 Điều 2, Điều 3 và Điều 6 Luật điều ước Quốc tế năm 2016 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 09 tháng 04 năm 2016.

là thỏa thuận bằng văn bản được ký kết nhân danh Nhà nước hoặc Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam với bên ký kết nước ngoài, làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo pháp luật quốc tế, không phụ thuộc vào tên gọi là hiệp ước, công ước, hiệp định, định ước, thỏa thuận, nghị định thư, bản ghi nhớ, công hàm trao đổi hoặc văn kiện có tên gọi khác.

(Theo Khoản 1, Điều 2, Luật điều ước quốc tế 2016)

là thành viên là điều ước quốc tế đang có hiệu lực đối với nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

(Theo Khoản 2, Điều 2, Luật điều ước quốc tế 2016)

Điều ước quốc tế quy định các vấn đề pháp lý trong hoạt động thương mại quốc tế.

Ví dụ hiệp định thương mại, hiệp định thương mại và hàng hải, hiệp định vận chuyển quốc tế, hiệp định thanh toán quốc tế...

Việc ra lệnh ngừng xuất bản của cơ quan quản lý nhà nước về xuất bản đối với một xuất bản phẩm (công trình khoa học, tác phẩm văn học - nghệ thuật... ) vi phạm các quy định của Luật xuất bản ở một nước.

Ở Việt Nam, một xuất bản phẩm bị đình bản khi vi phạm các quy định của Luật xuất bản năm 2004. Cụ thể là không có giấy phép xuất bản hoặc có giấy phép xuất bản nhưng vi phạm các quy định về quy cách của các loại hình xuất bản phẩm; về thời hạn nộp lưu chiểu xuất bản phẩm của cơ sở in và của nhà xuất bản; về việc cấm xuất bản các tác phẩm có nội dung chống lại Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc; tuyên truyền bạo lực, chiến tranh xâm lược, gây hận thù giữa nhân dân các dân tộc và các nước; truyền bá tư tưởng văn hóa phản động, đồi trụy, các hành vi tội ác, các tệ nạn xã hội, mê tín dị đoan, phá hoại thuần phong mỹ tục; tiết lộ bí mật quốc gia, đời tư; xuyên tạc lịch sử, xúc phạm vĩ nhân, anh hùng dân tộc, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự và nhân phẩm cá nhân... Tùy mức độ vi phạm mà có thể bị đình bản tạm thời hay đình bản vĩnh viễn, xuất bản phẩm có thể bị tạm đình chỉ lưu hành, cấm lưu hành, thu hồi, tịch thu hoặc tiêu hủy.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, đình bản được quy định tại Điều 10 và Điều 11 Luật xuất bản năm 2012 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 20 tháng 11 năm 2012.

Các tổ chức được thành lập và hoạt động trong một lĩnh vực nhất định của nền kinh tế.

Các định chế thường là các pháp nhân dân sự, kinh tế - thương mại, được hình thành và hoạt động trong một lĩnh vực cụ thể của nền kinh tế do nhu cầu đòi hỏi của nền kinh tế. Trong thực tiễn hiện nay người ta thường dùng thuật ngữ này để chỉ các tổ chức tài chính (định chế tài chính) như các công ty bảo hiểm, công ty tài chính, tổ chức tín dụng...

(Việc một văn bản quy phạm pháp luật) bị ngừng hiệu lực, chờ cơ quan có thẩm quyền xử lý.

Khi một văn bản quy phạm pháp luật bị đình chỉ hiệu lực có thể dẫn đến một trong hai trường hợp sau: 1) Văn bản tiếp tục có hiệu lực trở lại nếu không bị hủy bỏ; 2) Văn bản hết hiệu lực nếu bị hủy bỏ. Thời điểm ngừng hiệu lực, tiếp tục có hiệu lực hoặc hết hiệu lực đều phải được quy định rõ tại quyết định đình chỉ thi hành, quyết định xử lý của cơ quan có thẩm quyền.

Đình chỉ là tạm ngừng, tạm hoãn. Một văn bản quy phạm pháp luật bị đình chỉ hiệu lực là tạm thời bị ngừng hiệu lực pháp luật. Việc một cơ quan nhà nước có thẩm quyền ra quyết định đình chỉ việc thi hành một văn bản quy phạm pháp luật của một cơ quan nhà nước khác chỉ xảy ra trong trường hợp, cơ quan ra quyết định đình chỉ thường là cơ quan nhà nước cấp trên, trong khi thực hiện quyền giám sát, kiểm tra, thanh tra đối với cơ quan nhà nước có văn bản bị đình chỉ nhưng không có thẩm quyền bãi bỏ bản thân văn bản đó, quyền bãi bỏ đó thuộc một số cơ quan nhà nước cấp cao hơn. Hiến pháp năm 1992 đã quy định hai trường hợp có sự đình chỉ này: 1) Ủy ban Thường vụ Quốc hội có quyền đình chỉ việc thi hành các văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội và trình Quốc hội quyết định việc hủy bỏ các văn bản quy phạm pháp luật đó; 2) Chủ tịch Ủy ban nhân dân có quyền đình chỉ việc thi hành nghị quyết sai, trái của Hội đồng nhân dân cấp dưới, đồng thời, đề nghị Hội đồng nhân dân cấp mình bãi bỏ nghị quyết đó.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, đình chỉ hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật được quy định tại khoản 4 Điều 74 và khoản 4 Điều 98 Hiến pháp năm 2013 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 28 tháng 11 năm 2013.