Thuật ngữ pháp lý

Là chữ viết tắt của cụm từ tiếng Anh "Acquired Immune Deficiency Syndrome" Là hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải do HIV gây ra, thường được biểu hiện thông qua các nhiễm trùng cơ hội, các ung thư và có thể dẫn đến tử vong.

(Theo Khoản 2, Điều 2, Luật phòng, chống nhiễm vi rút gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) 2006)

Là việc xác định để cho phép tổ chức, cá nhân sử dụng tần số vô tuyến điện hoặc kênh tần số theo những điều kiện cụ thể đối với một đài vô tuyến điện.

(Theo Khoản 16, Điều 3, Luật Tần số vô tuyến điện 2009)

Hình phạt cách ly những người bị kết án khỏi xã hội, sống ở nơi xa xôi, hẻo lánh; buộc họ làm những việc nặng nhọc, vất vả hoặc nguy hiểm, không có chế độ hạn định và giờ giấc. Có hai mức khổ sai là khổ sai chung thân và khổ sai có thời hạn.

Án khổ sai được áp dụng phổ biến dưới chế độ phong kiến, thực dân và hiện nay vẫn còn tồn tại ở một số nước.

Ở Việt Nam thời thuộc Pháp, án khổ sai là hình phạt đại hình có tính chất đày đọa, nhục hình, xâm phạm thể chất, nhân phẩm, danh dự của người bị án; do tòa đại hình tuyên xử theo thủ tục độc nhất cấp thẩm (sơ thẩm đồng thời chung thẩm). Hiện nay, trong hệ thống hình phạt của pháp luật hình sự Việt Nam, không có hình phạt khổ sai.

Bản án đã tuyên hoặc một sự giải thích, áp dụng pháp luật được coi như một tiền lệ làm cơ sở để các thẩm phán sau đó có thể áp dụng trong các trường hợp tương tự.

Thuật ngữ “án lệ” có nguồn gốc Latinh được hiểu là việc có trước, xảy ra trước hay cách thức xử lý một tình huống nhất định, được xem là một mẫu mực cho việc xử lý trong những tình huống tương tự về sau. Ở  nước Anh và các nước theo hệ thống thông luật: (Common law), án lệ được coi là một nguồn quan trọng của pháp luật, không kém văn bản quy phạm pháp luật.

Ở Việt Nam hiện nay, mặc dù hàng năm khi tổng xét công tác xét xử, Tòa án nhân dân tối cao có đưa ra các vụ án điển hình để hướng dẫn tòa án cấp dưới xét xử, tuy nhiên khi lập luận cho quyết định của mình, các thẩm phán vẫn phải căn cứ vào các quy định của pháp luật, chứ không dựa vào các bản án đã xét xử. Việt Nam không có truyền thống áp dụng án lệ và không coi án lệ là một hình thức pháp luật.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, án lệ được quy định tại Điều 1 Nghị quyết 04/2019/NQ-HĐTP Nghị quyết về quy trình lựa chọn, công bố và áp dụng án lệ do Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ban hành ngày 18 tháng 06 năm 2019: “Án lệ là những lập luận, phán quyết trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án về một vụ việc cụ thể được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao lựa chọn và được Chánh án Tòa án nhân dân tối cao công bố là án lệ để các Tòa án nghiên cứu, áp dụng trong xét xử.”.

Sự ổn định và phát triển vững chắc của chế độ chính trị trong một quốc gia; sự bất khả xâm phạm đến các quyền cơ bản của một quốc gia. An ninh chính trị là bộ phận chủ yếu, quan trọng nhất của an ninh quốc gia, quyết định sự tồn vong của một quốc gia, dân tộc.

Ở Việt Nam, an ninh chính trị được hiểu là sự ổn định chính trị, nền tảng tư tưởng thể chế chính trị, quyền lãnh đạo của Đảng, sự an toàn nội bộ, việc thực hiện đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước; sự an toàn trong quan hệ đối ngoại, chống lại sự xâm phạm chủ quyền quốc gia, sự can thiệp vào công việc nội bộ của Việt Nam; sự đúng đắn trong việc thực hiện đường lối chính trị, phòng ngừa và ngăn chặn sự phá hoại, xuyên tạc, làm chệch hướng phát triển; chống lại sự phân chia, cát cứ làm suy yếu sự thống nhất về mặt Nhà nước; phòng ngừa và ngăn chặn sự xâm phạm, chia cắt lãnh thổ, làm mất mát hay đe dọa sự toàn vẹn lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc.

là việc sử dụng kết hợp các biện pháp, nguồn nhân lực, trang bị, thiết bị để phòng ngừa, ngăn chặn và đối phó với hành vi can thiệp bất hợp pháp vào hoạt động hàng không dân dụng, bảo vệ an toàn cho tàu bay, hành khách, tổ bay và những người dưới mặt đất.

(Theo khoan 1 Điều 190 Luật hàng không dân dụng Việt Nam 2006)

Sự ổn định, phát triển đúng định hướng và vững mạnh của nền kinh tế đất nước.

Ở Việt Nam, an ninh kinh tế được hiểu là xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm phát triển sản xuất, kinh doanh của mọi thành phần kinh tế với các hình thức sở hữu  khác nhau.

An ninh kinh tế là một bộ phận của an ninh quốc gia. Bảo vệ an ninh kinh tế bao gồm các hoạt động về công tác phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh chống âm mưu và hành động phá hoại kinh tế của các thế lực thù địch và các loại tội phạm kinh tế gây thiệt hại cho nền kinh tế quốc dân; bảo vệ và thực hiện có hiệu quả đường lối, chủ trương, chính sách phát triển của Đảng và Nhà nước; sự an toàn của cơ sở vật chất, của đội ngũ cán bộ khoa học - kỹ thuật, cán bộ quản lý và bí mật kinh tế. Bảo vệ an ninh kinh tế là nhiệm vụ của toàn Đảng, của các ngành, các cấp và mọi công dân, trong đó thủ trưởng các ngành, các đơn vị kinh tế chịu trách nhiệm chính. Lực lượng công an nhân dân làm tham mưu, hướng dẫn và trực tiếp đấu tranh phòng, chống các thế lực thù địch và các loại tội phạm phá hoại kinh tế.

Sự yên ổn, an toàn về chính trị, xã hội trên toàn lãnh thổ quốc gia. An ninh lãnh thổ là bộ phận quan trọng của an ninh quốc gia.

Ở Việt Nam, xâm phạm an ninh lãnh thổ thuộc các tội xâm phạm an ninh quốc gia được quy định trong Bộ luật hình sự.

Là sự bảo đảm hoạt động trên không gian mạng không gây phương hại đến an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

(Theo Khoản 1, Điều 2, Luật An ninh mạng 2018)

Là việc bảo đảm không có tác động lớn của môi trường đến sự ổn định chính trị, xã hội và phát triển kinh tế của quốc gia.
(Theo khoản 28 Điều 3 Luật bảo vệ môi trường 2014)

Là việc thực hiện các biện pháp nhằm phát hiện, ngăn chặn, đối phó với các hành vi chiếm đoạt, phá hoại, chuyển giao hoặc sử dụng bất hợp pháp nguồn phóng xạ, vật liệu hạt nhân, thiết bị hạt nhân và nguy cơ thất lạc nguồn phóng xạ, vật liệu hạt nhân, thiết bị hạt nhân.

(Theo Khoản 22, Điều 3, Luật năng lượng nguyên tử 2008)

Sự ổn định và phát triển vững chắc về chính trị, kinh tế, tư tưởng - văn hóa, xã hội ở nông thôn, các tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn thể quần chúng hoạt động có hiệu quả không để xảy ra các vụ việc phức tạp gây mất ổn định.

An ninh nông thôn có vị trí quan trọng góp phần ổn định chính trị xã hội trong phạm vi cả nước. Bảo vệ an ninh nông thôn là một bộ phận quan trọng của công tác bảo vệ an ninh quốc gia, bao gồm các mặt công tác phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh ngăn cản các hoạt động xâm hại đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và sự vững mạnh của hệ thống chính trị; bảo vệ tài sản của Nhà nước; tính mạng, tài sản và quyền lợi hợp pháp của nhân dân. góp phần ổn định và phát triển kinh tế - xã hội ở nông thôn.

Sự ổn định và phát triển vững mạnh về mọi mặt; chế độ xã hội, dân cư, không gian sinh tồn, kinh tế, văn hóa, giáo dục, khả năng phòng thủ đất nước; sự bảo đảm an toàn, trật tự tổ chức đời sống lao động, sinh hoạt xã hội của dân cư theo pháp luật của một quốc gia độc lập, có chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ.

An ninh quốc gia bao gồm các nội dung an ninh trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, tư tưởng - văn hóa, xã hội, quốc phòng, đối ngoại .... và trật tự, an toàn xã hội trên tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội; an ninh đối với những cơ sở quan trọng nhất của sự sinh tồn và phát triển của quốc gia.

An ninh quốc gia có hai mặt cơ bản: 1) Sự ổn định và phát triển bền vững của chế độ và Nhà nước; 2) Sự bất khả xâm phạm về độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ. Hai yếu tố này có quan hệ hữu cơ với nhau, ảnh hưởng, thậm chí quy định lẫn nhau; giải quyết mặt này sẽ tăng cường củng cố mặt kia và ngược lại.

Bảo vệ an ninh quốc gia là phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh chống lại mọi hoạt động xâm hại an ninh quốc gia; là nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước, các tổ chức xã hội và mọi công dân, trong đó công an nhân dân và quân đội nhân dân là những lực lượng nòng cốt.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, an ninh quốc gia được quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật an ninh quốc gia năm 2004 do Quốc hội khóa 6 ban hành ngày 03 tháng 12 năm 2004:“An ninh quốc gia chính là sự ổn định, phát triển bền vững của chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, sự  bất khả xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của tổ quốc.”.

Sự ổn định và phát triển của tư tưởng văn hóa đúng định hướng xã hội chủ nghĩa, trên nền tảng là chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.

An ninh tư tưởng - văn hóa là một bộ phận của an ninh quốc gia. Bảo vệ an ninh tư tưởng - văn hóa bao gồm các mặt công tác phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh chống âm mưu hoạt động của các thế lực thù địch trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa; đấu tranh chống các hoạt động chiến tranh tâm lý, phá hoại tư tưởng và chống các hoạt động truyền bá văn hóa phẩm độc hại, phản động; bảo vệ vật chất - kỹ thuật và đội ngũ cán bộ chủ chốt hoạt động trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa. Bảo vệ an ninh tư tưởng - văn hóa là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân và cả hệ thống chính trị.

Sự phát triển của một xã hội có tổ chức, có kỷ cương, trên cơ sở những quy phạm pháp luật, bảo đảm sự ổn định thường xuyên của xã hội.

An ninh xã hội là một bộ phận của an ninh quốc gia. Bảo vệ an ninh xã hội là phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh chống những hành vi phạm tội và vi phạm pháp luật gây mất ổn định chính trị xã hội. Bảo vệ an ninh xã hội phải gắn liền với việc thực hiện chính sách xã hội và là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân.

Khoản chi phí về xét xử một vụ án mà đương sự phải nộp trong mỗi vụ án do cơ quan có thẩm quyền quy định.

Án phí được chia làm nhiều loại như án phí hình sự, án phí dân sự, án phí kinh tế, án phí lao động, án phí hành chính... Đối với án dân sự, án kinh tế, tùy từng vụ án, theo yêu cầu của nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan phải nộp án phí. Đối với án hình sự, người bị kết án phải nộp án phí sơ thẩm. Nếu tòa án tuyên bị cáo không phạm tội, thì người bị hại đã khởi kiện phải nộp án phí. Trường hợp kháng cáo, thì bị cáo theo thủ tục phúc thẩm phải nộp án phí phúc thẩm, nếu tòa án cấp phúc thẩm giữ nguyên quyết định về hình sự của bản án, quyết định sơ thẩm đối với bị cáo, kháng cáo. Người bị hại phải chịu án phí phúc thẩm trong trường hợp vụ án được khởi tố theo yêu cầu của người bị hại và tòa án cấp phúc thẩm giữ nguyên quyết định của bản án, quyết định sơ thẩm, tuyên bị cáo không phạm tội.

Chức quan cai trị cấp tỉnh ở Việt Nam thời xưa, được lập trong cải cách hành chính do Minh Mạng - ông vua thứ hai triều Nguyễn tiến hành.

Sau khi Gia Long - vua đầu triều Nguyễn đánh đổ được triều Tây Sơn, thâu tóm cả nước Việt Nam về một mối, đã lập ra một triều đại mới - triều Nguyễn và bắt tay vào xây dựng một bộ máy quan lại để cai trị cả nước.

Để tránh việc gây xáo trộn quá nhiều các cấp bậc hành chính và các cấp bậc quan lại, Gia Long đã duy trì cơ chế phân chia địa giới hành chính và các cấp bậc hành chính như sau: dưới trung ương vừa có Thành, Trấn và Doanh, cả nước có hai thành là Bắc thành gồm 11 trấn từ Ninh Bình trở ra và Gia Định thành từ bên kia Bình Thuận trở vào gồm 5 trấn. Đứng đầu mỗi Thành là một tổng trấn quyền hành rất lớn, gần như Phó vương. Quãng giữa từ Thanh Hóa trở vào đến Bình Thuận không lập Thành mà lập các Trấn trực thuộc triều đình, còn ở chính giữa kinh kỳ lại lập 4 Doanh trực lệ. Phân cấp hành chính như vậy rất phức tạp, nhiều tầng nấc, dễ sinh lạm quyền và có nguy cơ tiếm vị. Minh Mạng lên ngôi, từ năm thứ 12, trong 3 năm (1831 - 1833) đã tiến hành cải cách, phân chia lại đơn vị và cấp hành chính, cả nước, dưới trung ương, có 30 tỉnh. Trong 30 tỉnh lại phân định rõ 11 tỉnh lớn, 11 tỉnh vừa và 8 tỉnh nhỏ. Ở nước ta, đơn vị hành chính cấp dưới trung ương là tỉnh ra đời từ đó và duy trì mãi về sau này.

Án sát là chức quan đứng ở vị trí thứ ba trong ba chức quan đầu tỉnh, ở dưới Tổng đốc (tỉnh lớn) hoặc Tuần phủ (tỉnh nhỏ) và Bố chánh. Án sát phụ trách việc xử án, chủ yếu là về hình sự.

Thời vua Tự Đức, án sát được coi như tỉnh phó của tỉnh nhỏ. Thời Pháp thuộc, chức quan này đã bị bãi bỏ ở Nam Kỳ vì là xứ thuộc địa, nhưng vẫn được duy trì ở Trung Kỳ và Bắc Kỳ.

Trước đó, thời nhà Lê, án sát là một chức quan được vua Lê Thánh Tông, niên hiệu Hồng Đức năm thứ hai (1471) lập tại thừa tuyên thứ 12 ở vùng đất mới - Quảng Nam.

Đặc điểm xấu (hậu quả) về nhân thân của người đã bị kết án và áp dụng hình phạt được ghi và lưu lại trong lý lịch tư pháp trong thời gian luật định.

Khi người phạm tội đã bị tòa án tuyên hình phạt thì hậu quả pháp lý mà họ phải chịu không chỉ là việc phải chấp hành hình phạt đó mà còn bị coi là có án tích - đặc điểm xấu về nhân thân, bất lợi cho người có đặc điểm đó trong nhiều hoạt động của đời sống xã hội cũng như khi có hành vi vi phạm pháp luật hoặc hành vi phạm tội.

Án tích được hiểu một cách bao quát và trước hết ở chỗ chủ thể đã bị kết án và áp dụng hình phạt về tội phạm nhất định (và chưa được xóa án tích). Trên cơ sở án tích, người phạm tội có thể bị xác định là phạm tội thuộc trường hợp tái phạm hay tái phạm nguy hiểm khi họ phạm tội lại. Khi đã được xác định như vậy họ bị coi có đặc điểm nhân thân là tái phạm hay tái phạm nguy hiểm. Án tích được ghi và lưu lại trong lý lịch tư pháp của người phạm tội cho đến khi được xóa án tích. Việc xóa án tích được thực hiện theo những quy định của luật. Những quy định này hợp thành chế định xóa án tích trong luật hình sự.

Trong luật hình sự Việt Nam, vấn đề án tích được đề cập đến một cách đầy đủ kể từ khi Bộ luật hình sự năm 1985 có hiệu lực. Trước khi có Bộ luật này, trong các văn bản pháp luật, tình tiết xấu về nhân thân liên quan đến án tích đã được quy định là tình tiết tái phạm, tái phạm nguy hiểm. Đó là hai trường hợp cụ thể đặc biệt của trường hợp có án tích. Tuy nhiên, việc quy định này còn bị hạn chế bởi thiếu quy định về xóa án tích. Hạn chế này đã được khắc phục trong Bộ luật hình sự năm 1985.

Trong Bộ luật hình sự năm 1999, các quy định liên quan đến án tích đã được hoàn thiện. Đồng thời trong Bộ luật này, ảnh hưởng của án tích đối với trách nhiệm hình sự cũng được mở rộng hơn. Trong Bộ luật hình sự năm 1985, án tích được quy định chủ yếu ảnh hưởng đến mức độ trách nhiệm hình sự qua quy định về tái phạm, tái phạm nguy hiểm. Án tích có thể là tình tiết định khung hình phạt tăng nặng hoặc là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự. Trong Bộ luật hình sự năm 1999, ý nghĩa quyết định của án tích trong việc xác định hành vi trái pháp luật là tội phạm đã được mở rộng đối với nhiều tội. Bên cạnh các tình tiết xấu về nhân thân như tình tiết đã bị xử phạt hành chính..., tình tiết có án tích (đã bị kết án... mà chưa được xóa án tích) đã được quy định là tình tiết định tội độc lập hoặc là tình tiết định tội thay thế cho tình tiết hậu quả nguy hiểm cho xã hội ở nhiều tội danh. Ví dụ: Điều 280 Bộ luật hình sự năm 1999 quy định về tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản đã xác định: "1) Người nào lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản của người khác có giá trị từ năm trăm nghìn đồng đến dưới năm mươi triệu đồng hoặc dưới năm trăm nghìn đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng, đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này hoặc đã bị kết án về một trong các tội quy định tại Mục A Chương này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tù từ một năm đến sáu năm”.

Án tích không phải là đặc điểm về nhân thân có tính vĩnh viễn. Sau một thời gian và kèm theo điều kiện cụ thể theo quy định của luật, án tích sẽ được xóa. Khi đó người đã có án tích được coi như chưa bị kết án. Theo quy định của luật hình sự hiện hành, có hai loại xóa án tích: xóa án tích theo quyết định của tòa án và xóa án tích đương nhiên (Xt. Xóa án tích).

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, trường hợp không bị coi là có án tích được quy định tại khoản 2 Điều 69 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015: “Người bị kết án do lỗi vô ý về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng và người được miễn hình phạt không bị coi là có án tích.”.

Là việc thực hiện các biện pháp chống lại tác hại của bức xạ, ngăn ngừa sự cố hoặc giảm thiểu hậu quả của chiếu xạ đối với con người, môi trường.

(Theo Khoản 20, Điều 3, Luật năng lượng nguyên tử 2008)

là việc thực hiện các biện pháp thiết kế, thi công, quản lý, khai thác nhằm bảo đảm an toàn cho đập, hồ chứa nước, các công trình có liên quan, an toàn cho người và tài sản vùng hạ du đập.

(Theo Khoản 7, Điều 2, Luật Thủy lợi 2017)

Là việc thực hiện các biện pháp nhằm ngăn ngừa sự cố hoặc giảm thiểu hậu quả sự cố do thiết bị hạt nhân, vật liệu hạt nhân gây ra cho con người, môi trường.

(Theo Khoản 21, Điều 3, Luật năng lượng nguyên tử 2008)

Là giải pháp phòng, chống tác động của các yếu tố nguy hiểm nhằm bảo đảm không xảy ra thương tật, tử vong đối với con người trong quá trình lao động.
(Theo khoản 2 Điều 3 Luật an toàn, vệ sinh lao động 2015)

Là việc sử dụng các biện pháp để giảm thiểu hoặc loại trừ nguy cơ lây truyền tác nhân gây bệnh truyền nhiễm trong cơ sở xét nghiệm, từ cơ sở xét nghiệm ra môi trường và cộng đồng.

(Theo Khoản 9, Điều 2, Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm 2007)

Là sự bảo vệ thông tin, hệ thống thông tin trên mạng tránh bị truy nhập, sử dụng, tiết lộ, gián đoạn, sửa đổi hoặc phá hoại trái phép nhằm bảo đảm tính nguyên vẹn, tính bảo mật và tính khả dụng của thông tin.
(Theo khoản 1 Điều 3 Luật an toàn thông tin mạng 2015)

Là việc bảo đảm để thực phẩm không gây hại đến sức khỏe, tính mạng con người.

(Theo Khoản 1, Điều 2, Luật an toàn thực phẩm 2010)

Là giải pháp phòng, chống tác động của các yếu tố nguy hiểm, yếu tố có hại nhằm đảm bảo không gây thương tật, tử vong, không làm suy giảm sức khỏe đối với con người, ngăn ngừa sự cố gây mất an toàn lao động trong quá trình thi công xây dựng công trình.

(Theo Khoản 20 Điều 2 Nghị định 06/2021/NĐ-CP hướng dẫn về quản lý chất lượng, thi công xây dựng và bảo trì công trình xây dựng)

Là người lao động trực tiếp, am hiểu chuyên môn và kỹ thuật an toàn, vệ sinh lao động; tự nguyện và gương mẫu trong việc chấp hành các quy định an toàn, vệ sinh lao động và được người lao động trong tổ bầu ra.

(Theo Khoản 2 Điều 74 Luật an toàn, vệ sinh lao động 2015)

Biện pháp miễn chấp hành hình phạt tù có điều kiện.

Án treo được áp dụng đối với người bị xử phạt tù với mức không quá 3 năm trong những trường hợp tòa án căn cứ vào nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ xét thấy không cần phải buộc họ chấp hành hình phạt tù.

Khi cho người phạm tội được hưởng án treo, tòa án ấn định thời gian thử thách từ 1 năm đến 5 năm. Đây là thời gian người bị án treo được giao cho cơ quan hoặc tổ chức nơi người đó làm việc hoặc thường trú để theo dõi giáo dục. Thời gian thử thách là ràng buộc pháp lý đối với người bị kết án và để cơ quan có trách nhiệm kiểm tra kết quả tự cải tạo của người này. Thời gian thử thách không được ngắn hơn thời hạn của hình phạt tù đã tuyên và trong thực tế thường là dài hơn. Để khuyến khích người bị kết án cải tạo tốt, luật hình sự cho phép tòa án được rút ngắn thời gian thử thách sau khi họ đã chấp hành được một nửa thời gian đó trên cơ sở đề nghị của cơ quan, tổ chức đang giám sát, giáo dục người bị án treo.

Người được hưởng án treo không được miễn mà buộc phải chấp hành hình phạt tù đã tuyên nếu trong thời gian thử thách lại phạm tội mới. Trong trường hợp này, tòa án tổng hợp hình phạt tù của bản án cho hưởng án treo và hình phạt mới tuyên theo quy định của luật hình sự về tổng hợp hình phạt của nhiều bản án.

Việc quy định án treo trong luật hình sự Việt Nam là sự thể hiện nguyên tắc “Nghiêm trị kết hợp với khoan hồng”, “ Trừng trị kết hợp với giáo dục, cải tạo". Án treo có tác dụng tạo điều kiện, khuyến khích người phạm tội tự giác cải tạo trong môi trường không bị cách ly khỏi xã hội dưới sự giám sát của cơ quan hoặc tổ chức. Do có tính tích cực như vậy nên án treo được quy định trong luật hình sự của nhiều nước. Ở Việt Nam, án treo được quy định ngay từ những năm đầu của Nhà nước dân chủ nhân dân và tồn tại cho đến ngày nay. Trong quá trình đó, các quy định về án treo cũng đã có sự thay đổi để ngày càng hoàn thiện, đáp ứng được yêu cầu của đấu tranh phòng chống tội phạm. Văn bản pháp luật đầu tiên quy định về án treo là sắc lệnh số 21 năm 1946. Trước khi có Bộ luật hình sự đầu tiên (Bộ luật hình sự năm 1985), án treo có thời gian được coi là một hình phạt nhẹ hơn hình phạt tù trong hệ thống hình phạt. Trong Bộ luật hình sự năm 1985, Bộ luật hình sự năm 1999 và Bộ luật hình sự năm 2015, án treo đều được xác định là biện pháp miễn chấp hành hình phạt tù có điều kiện. Điều kiện cho hưởng án treo cũng như điều kiện thử thách theo Bộ luật hình sự năm 1999, Bộ luật hình sự năm 2015 chặt chẽ hơn so với Bộ luật hình sự năm 1985 (mức phạt tù tối đa từ 5 năm rút xuống còn 3 năm; điều kiện không phạm tội mới thay thế cho điều kiện không phạm tội mới do cố ý hoặc không phạm tội mới do vô ý và bị phạt tù). Việc quy định các điều kiện cho hưởng án treo chặt chẽ hơn nhằm hạn chế sự lạm dụng của người áp dụng luật. Điều kiện thử thách khi được hưởng án treo theo quy định tại Khoản 5 Điều 65 Bộ luật hình sự 2015 quy định chặt chẽ hơn so với Bộ luật hình sự 1999.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, buộc chấp hành hình phạt tù trong thời gian hưởng án treo được quy định tại khoản 5 Điều 65 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành 27 tháng 11 năm 2015:“Trong thời gian thử thách, nếu người được hưởng án treo cố ý vi phạm nghĩa vụ theo quy định của Luật thi hành án hình sự 02 lần trở lên, thì Tòa án có thể quyết định buộc người đó phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo. Trường hợp thực hiện hành vi phạm tội mới thì Tòa án buộc người đó phải chấp hành hình phạt của bản án trước và tổng hợp với hình phạt của bản án mới theo quy định tại Điều 56 của Bộ luật này.”.

1. Danh hiệu "Anh hùng Lao động" để tặng hoặc truy tặng cho cá nhân có thành tích đặc biệt xuất sắc trong lao động, sáng tạo vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; trung thành với Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; có đạo đức, phẩm chất cách mạng.
2. Danh hiệu "Anh hùng Lao động" để tặng cho tập thể có thành tích đặc biệt xuất sắc trong lao động, sáng tạo vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; nội bộ đoàn kết tốt, tổ chức Đảng, đoàn thể trong sạch, vững mạnh.

(Theo Điều 61 Luật Thi đua, Khen thưởng 2003)

1. Danh hiệu "Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân" để tặng hoặc truy tặng cho cá nhân có thành tích đặc biệt xuất sắc trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu, giữ gìn an ninh, trật tự, an toàn xã hội; trung thành với Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; có đạo đức, phẩm chất cách mạng.
2. Danh hiệu "Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân" để tặng cho tập thể có thành tích đặc biệt xuất sắc trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu, giữ gìn an ninh, trật tự, an toàn xã hội; trung thành với Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; nội bộ đoàn kết tốt; tổ chức Đảng, đoàn thể trong sạch, vững mạnh.

(Theo Điều 60 Luật Thi đua, Khen thưởng 2003)

Hoạt động thi hành điều ước quốc tế nhằm đạt được những yêu cầu mà pháp luật đặt ra trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội.

Việc áp dụng điều ước quốc tế được thực hiện trên các nguyên tắc sau: Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tuân thủ điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên, đồng thời, có quyền đòi hỏi các thành viên khác cũng phải tuân theo điều ước quốc tế đó.

Trong trường hợp điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc gia nhập có quy định việc áp dụng pháp luật khác với quy định của pháp luật Việt Nam thi áp dụng theo quy định của điều ước quốc tế.

Hoạt động thực hiện pháp luật mang tính tổ chức quyền lực nhà nước, được thực hiện bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhà chức trách hoặc tổ chức xã hội được Nhà nước trao quyền, nhằm cá biệt hóa quy phạm pháp luật vào các trường hợp cụ thể, đối với cá nhân, tổ chức cụ thể (xt. Thực hiện pháp luật).

Áp dụng pháp luật được tiến hành trong các trường hợp sau: 1) Khi xảy ra tranh chấp giữa các bên tham gia quan hệ pháp luật về quyền và nghĩa vụ mà tự họ không thể giải quyết được, phải nhờ cơ quan nhà nước (hoặc cơ quan của tổ chức xã hội) có thẩm quyền giải quyết; 2) Khi quyền và nghĩa vụ của các chủ thể không mặc nhiên phát sinh nếu thiếu sự can thiệp của Nhà nước; 3) Khi cần áp dụng chế tài pháp luật đối với chủ thể vi phạm pháp luật; 4) Khi nhà nước thấy cần kiểm tra, giám sát hoạt động của các chủ thể quan hệ pháp luật hoặc để xác định sự tồn tại hay không tồn tại của sự kiện thực tế có ý nghĩa pháp lý như xác nhận di chúc, xác nhận văn bằng, chứng chỉ, hợp đồng viết tay, chữ ký của người có thẩm quyền...

Hoạt động thi hành pháp luật quốc gia thông qua việc áp dụng quy định của pháp luật nước ngoài nhằm điều chỉnh quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài.

Để bảo vệ các quyền, lợi ích chính đáng của các bên chủ thể đồng thời thúc đẩy sự phát triển giao lưu dân sự quốc tế, pháp luật của các nước đều cho phép việc áp dụng pháp luật nước ngoài. Theo pháp luật Việt Nam, pháp luật nước ngoài được áp dụng đối với quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài trong các trường hợp: 1) Được Bộ luật Dân sự, các văn bản pháp luật khác của Việt Nam quy định; 2) Được điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập quy định; 3) Được các bên thỏa thuận trong hợp đồng nếu thỏa thuận đó không trái với các quy định của pháp luật Việt Nam.

Nếu việc áp dụng hoặc hậu quả của việc áp dụng các quy định pháp luật nước ngoài mà trái với các quy định và nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam thì không được áp dụng các quy định của pháp luật nước ngoài mà phải áp dụng pháp luật Việt Nam.

Trong trường hợp áp dụng pháp luật nước ngoài mà quy định pháp luật của nước đó dẫn chiếu trở lại pháp luật Việt Nam thì áp dụng pháp luật Việt Nam; nếu pháp luật của nước đó dẫn chiếu đến pháp luật của nước thứ ba thì áp dụng pháp luật của nước thứ ba.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, áp dụng pháp luật nước ngoài được quy định tại Điều 670 Bộ luật dân sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2015.

Hoạt động thi hành pháp luật trong nước (dân sự, hôn nhân và gia đình hoặc lao động) của các chủ thể hữu quan nhằm đạt được những yêu cầu mà pháp luật đặt ra trong việc điều chỉnh các quan hệ dân sự - kinh tế - thương mại, hôn nhân và gia đình, lao động.

Các quy định của pháp luật Việt Nam về dân sự, kinh tế, thương mại, hôn nhân và gia đình, lao động cũng được áp dụng đối với các quan hệ dân sự, kinh tế, thương mại, hôn nhân và gia đình, lao động có yếu tố nước ngoài, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Áp dụng pháp luật quốc gia trong tư pháp quốc tế vừa là một hình thức thực hiện pháp luật quốc tế, vừa là một giai đoạn đặc thù của sự thực hiện các quy phạm tư pháp quốc tế, trong đó Nhà nước thông qua các cơ quan có thẩm quyền cho phép các chủ thể thực hiện những quy định của pháp luật trong nước. Mục đích trực tiếp của áp dụng pháp luật quốc gia trong các quan hệ tư pháp quốc tế là nhằm đảm bảo cho những quy phạm pháp luật trong nước được thực hiện trong thực tiễn giao dịch dân sự - kinh tế - thương mại có yếu tố nước ngoài; bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng của các bên chủ thể tham gia giao dịch dân sự quốc tế.

Việc áp dụng pháp luật quốc gia trong tư pháp quốc tế là hoạt động mang tính tổ chức thể hiện quyền lực nhà nước, đồng thời, là hoạt động đòi hỏi hình thức, thủ tục chặt chẽ do pháp luật quy định. Đây là một hình thức thực hiện pháp luật phổ biến nhất trong tư pháp quốc tế.

Trong lĩnh vực điều chỉnh các quan hệ pháp luật dân sự có yếu tố nước ngoài, việc áp dụng pháp luật Việt Nam phải tuân theo nguyên tắc nhất định: 1) Các quy định của pháp luật dân sự Việt Nam được áp dụng đối với quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài, trừ trường hợp pháp luật này có quy định khác; 2) Các quy định của pháp luật dân sự Việt Nam được áp dụng đối với quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài, trừ trường hợp áp dụng điều ước quốc tế, áp dụng tập quán quốc tế hoặc áp dụng pháp luật nước ngoài theo quy định của pháp luật. (Xt. Áp dụng điều ước quốc tế; Áp dụng tập quán quốc tế; Áp dụng pháp luật nước ngoài).

Giải quyết vụ việc pháp lý cụ thể trên cơ sỏ quy phạm pháp luật điều chỉnh vụ việc khác có nội dung giống (tương tự) vụ việc đang cần giải quyết hoặc trên cơ sở các nguyên tắc pháp luật chung.

Áp dụng pháp luật tương tự là biện pháp mang tính chất tạm thời nhằm khắc phục những lỗ hổng của pháp luật. Theo quan điểm của các nhà luật học Nga, áp dụng pháp luật tương tự được chia làm hai loại: áp dụng tương tự quy phạm pháp luật và áp dụng tương tự pháp luật. Áp dụng tương tự quy phạm pháp luật là sự giải quyết một vụ việc pháp lý cụ thể dựa trên cơ sở quy phạm pháp luật điều chỉnh một quan hệ xã hội tương tự; còn áp dụng tương tự pháp luật là sự giải quyết một vụ việc pháp lý cụ thể dựa trên những nguyên tắc chung của pháp luật, đây là trường hợp không có quy phạm pháp luật điều chỉnh quan hệ xã hội tương ứng, đồng thời không có quy phạm pháp luật điều chỉnh quan hệ xã hội tương tự.

Sử dụng tập tục, thói quen có tính chất phổ thông và tiến bộ được xã hội thừa nhận để điều chỉnh quan hệ dân sự cần giải quyết khi pháp luật không có quy định hoặc quy định chưa đầy đủ.

Quan hệ tài sản và quan hệ nhân thân trong giao lưu dân sự có nét đặc thù nên trong trường hợp pháp luật không quy định, không có quy phạm pháp luật tương tự để áp dụng và các bên cũng không thỏa thuận thì có thể áp dụng tập quán để giải quyết tranh chấp phát sinh từ quan hệ dân sự đã được xác lập giữa các bên.

Việc tòa án và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng tập quán để giải quyết các tranh chấp dân sự phải phù hợp với những nguyên tắc cơ bản của Bộ luật dân sự.

Áp dụng quy tắc xử sự được cộng đồng quốc tế thừa nhận là tập quán quốc tế.

Áp dụng tập quán quốc tế là hoạt động thi hành pháp luật thông qua việc áp dụng các quy định của tập quán quốc tế.

Trong trường hợp pháp luật Việt Nam, điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập không quy định hoặc hợp đồng dân sự không có thỏa thuận về pháp luật áp dụng đối với quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài thì áp dụng tập quán quốc tế. Nếu việc áp dụng hoặc hậu quả của việc áp dụng tập quán quốc tế trái với các quy định và nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam thì áp dụng pháp luật Việt Nam.

Biện pháp cưỡng chế được áp dụng với những bị can, bị cáo tại ngoại đã nhận được giấy triệu tập của cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án nhưng vẫn vắng mặt không có lý do chính đáng hoặc với người bị kết án phạt tù đang tại ngoại đã quá thời hạn phải có mặt tại cơ quan công an để chấp hành án mà vẫn không có mặt.

Trước khi Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 được ban hành, việc cưỡng chế bị cáo tại ngoại đến phiên tòa được gọi là “dẫn giải”. Thuật ngữ “áp giải" được sử dụng tại Khoản 1 Điều 162 Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 và tiếp tục được sử dụng tại Điều 187 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, theo đó, việc áp giải phải có quyết định của cơ quan có thẩm quyền. Quyết định này được đọc cho bị can, bị cáo hoặc người bị kết án nghe trước khi áp giải.

Người áp giải phải đi kèm để giải bị can, bị cáo hoặc người bị kết án về địa điểm ghi trong giấy triệu tập hoặc quyết định thi hành án.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, áp giải được quy định tại điểm k khoản 1 Điều 4 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 25 tháng 11 năm 2015: “Áp giải là việc cơ quan có thẩm quyền cưỡng chế người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo đến địa điểm tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử.”.

là việc cơ quan, người có thẩm quyền theo quy định của Luật này buộc người chấp hành án phạt tù, tử hình, trục xuất đến nơi chấp hành án.

(Theo Khoản 16, Điều 3, Luật Thi hành án hình sự 2019)