Thuật ngữ pháp lý

Là tác động loại trừ, Làm giảm, sai lệch hoặc cản trở cạnh tranh trên thị trường.

(Theo Khoản 3, Điều 3, Luật Cạnh tranh 2018)

Là tác động của con người lên các quá trình vật lý và hoá học của khí quyển thông qua các giải pháp khoa học và công nghệ nhằm ngăn ngừa hay giảm nhẹ thiên tai hoặc tạo ra một dạng thời tiết thuận lợi trong một khu vực cụ thể, trong khoảng thời gian xác định để phục vụ các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh quốc gia.
(Theo khoản 20 Điều 3 Luật khí tượng thủy văn 2015)

Người trực tiếp sáng tạo ra toàn bộ hoặc một phần tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học.

Những người sau đây cũng được công nhận là tác giả: 1) Người dịch tác phẩm từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác là tác giả của tác phẩm dịch đó; 2) Người phóng tác từ tác phẩm đã có, người cải biên, chuyển thể tác phẩm từ loại hình này sang loại hình khác là tác giả của tác phẩm phóng tác, cải biên, chuyển thể; 3) Người biên soạn, chú giải, tuyển chọn tác phẩm của người khác có tính sáng tạo là tác giả của tác phẩm biên soạn, chú giải.

Nhiều người cùng trực tiếp sáng tạo tác phẩm là các đồng tác giả của tác phẩm đó.

là người trực tiếp sáng tạo ra đối tượng sở hữu công nghiệp; trong trường hợp có hai người trở lên cùng nhau trực tiếp sáng tạo ra đối tượng sở hữu công nghiệp thì họ là đồng tác giả.

(Theo khoản 1 Điều 122 Luật Sở hữu trí tuệ 2005)

là ảnh hưởng, tác động có hại của rượu, bia đối với sức khỏe con người, gia đình, cộng đồng, an toàn giao thông, trật tự, an toàn xã hội, kinh tế và các vấn đề xã hội khác.

(Theo Khoản 5, Điều 2, Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia 2019)

Là ảnh hưởng có hại của việc sản xuất, sử dụng thuốc lá gây ra cho sức khỏe con người, môi trường và sự phát triển kinh tế - xã hội.

(Theo Khoản 4, Điều 2, Luật phòng chống tác hại của thuốc lá 2012)

Là vi rút, vi khuẩn, ký sinh trùng và nấm có khả năng gây bệnh truyền nhiễm.

(Theo Khoản 2, Điều 2, Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm 2007)

Là yếu tố không mong muốn, không được chủ động cho thêm vào thực phẩm, có nguy cơ ảnh hưởng xấu đến an toàn thực phẩm.

(Theo Khoản 18, Điều 2, Luật an toàn thực phẩm 2010)

Là sản phẩm sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học thể hiện bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào.

(Theo Khoản 2, Điều 1, Luật Sở hữu trí tuệ 2009)

Là sản phẩm sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học thể hiện bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào.

(Theo Khoản 2 Điều 1 Luật sửa đổi bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ 2009)

Là sản phẩm sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học thể hiện bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào.

(Theo Khoản 2, Điều 1, Luật Sở hữu trí tuệ 2009)

Là đơn vị cấu thành nhỏ nhất của sản phẩm báo chí, có nội dung độc lập và cấu tạo hoàn chỉnh, gồm tin, bài được thể hiện bằng chữ viết, âm thanh hoặc hình ảnh.

(Theo Khoản 7, Điều 3, Luật báo chí 2015)

Bộ sách mang tính tổng kết, bổ sung, nâng cao các quan điểm, chủ trương, chính sách... và cả chất liệu thực tế lịch sử phản ánh về sự cần thiết phải biết dựa vào pháp luật để cải biến tình hình chính trị - xã hội của một giai đoạn lịch sử của xã hội Trung Quốc kéo dài hơn 500 năm từ Xuân Thu (770 - 476 trước Công nguyên) đến hết Chiến Quốc (475 - 221 trước Công nguyên) được trình bày thành hệ thống trong một tập sách được xem là tác phẩm kinh điển của pháp gia là bộ "Hàn Phi Tử” do Hàn Phi biên soạn.

Hàn Phi (280 - 233 trước Công nguyên) - nhà triết học duy vật tiêu biểu cho tư tưởng pháp trị thời cổ đại Trung Quốc. Hàn Phi xuất thân từ quý tộc nước Hàn, từng trình lên vua Hàn biến pháp để nước Hàn trở nên giàu mạnh, nhưng không được dùng, ông lưu vong sang Tần, lúc đầu được trọng dụng, sau bị dèm pha rồi bị giết. Hàn Phi được liệt vào hàng "Bách gia chư tử” nên cũng được tôn vinh là Hàn Phi Tử.

Ngay từ thời Xuân Thu, một số học giả khi trở thành chính khách nắm thực quyền trong tay, đã chủ trương dựa vào pháp luật để thực thi đường lối chính trị của mình như Tử sản - Tướng quốc (như Thủ tướng) nước Trịnh đã soạn thảo và công bố Hình thư, Phạm Tuyên Tử ở nước Tần cho đúc Hình đỉnh (đình đồng khắc văn bản luật), Lý Khắc ở nước Ngụy thâu tóm tinh hoa luật lệnh của các nước chư hầu, đã viết bộ pháp kinh gồm 6 quyển và trong số các pháp gia, Thương Ưởng, Tướng quốc nước Tần là người chủ trương và thực hành pháp trị một cách triệt để. Ông thuyết phục được vua Tần thực hiện "biện pháp canh tân" với nội dung táo bạo như dùng người và thưởng phạt cần xét theo tài năng công lao thành tích chứ không xét theo nguồn gốc xuất thân, khuyến khích dân chúng chăm lo tăng gia sản xuất, làm giàu, kiềm chế các hành động lộng quyền của tầng lớp quý tộc... Theo Thương Ưởng, cái gốc của việc từ bỏ chọn gian không gì sâu sắc bằng hình phạt cho nghiêm... Có hình phạt mà vẫn còn có gian tà trộm cướp là hình phạt không nghiêm. Hình phạt không nghiêm là giết kẻ không đáng tội chết, kẻ đáng tội chết lại không giết. Do đó, kẻ đáng bị hình phạt sẽ nhiều hơn. Cho nên người khéo cai trị thì phải trừng trị kẻ bất thiện và khen thưởng người thiện... Hình phạt nghiêm thì dân không dám phạm pháp, cho nên không cần hình phạt mà dân chúng không dám làm điều tội lỗi. Thế là cả nước đều thiện (Hoạch sách). Chọn lọc, tiếp thu, vận dụng, từ những quan niệm, tư tưởng, chủ trương và cả thực tiễn thực thi pháp trị của các xã hội trước mình, Hàn Phi đã đúc kết, bổ sung, phát triển, trình bày chúng ở dạng một học thuyết tương đối hoàn chỉnh về pháp trị.

Xuất phát điểm của chủ trương pháp trị của Hàn Phi là thuyết "tình ác” mà ông tiếp thu từ "Tuân Tử”. "Tính ác" được hình dung làm một thuộc tính thuộc bản chất của con người là chỉ lo thoả mãn nhu cầu lợi ích cá nhân vị kỷ. Để quy phục được con người, đưa con người vào trật tự thì phải dùng hình phạt do luật pháp chế định. Hàn Phi chủ trương pháp luật phải công minh, "không xu phụ quyền quý" "hình phạt không tránh đại thân”, "phải phá bỏ thế lực của tư gia quý tộc, đề bạt những kẻ sĩ khiến cho tể tướng đi lên từ châu bộ, mãnh tướng được thăng từ quan ngũ''.

Pháp trị của Hàn Phi được ông kết hợp với "thuật trị” được tiếp thu từ Thần Bất Hại là cách dùng những thủ đoạn chế ngự thần dân. "Pháp" và "thuật trị” được Hàn Phi kết hợp tiếp với "thế” trị được tiếp thu từ Thận Đáo là cách nắm vững và phát huy quyền lực thống trị. Chủ trương thi hành pháp nắm lấy thuật và dựa vào thể khiến cho pháp, thuật, thể liên kết chặt chẽ với nhau.

Chống lại tư tưởng phục cổ, đề cao quá khứ, coi thời xưa hơn thời nay hoặc là mẫu mực cho thời nay của Nho Gia, với một quan niệm tiến bộ về sự tiến hoá của lịch sử: thời thế đổi thay thì sự việc cũng đổi khác, sự việc đổi khác thì không thể cứ nệ cổ, phục cổ, cứ noi theo nếp cũ Nghiêu Thuấn, ông đề xuất một chủ trương khá nghiệt ngã: cấm chỉ các hoạt động học thuật, thuyết này, thuyết kia mà ông cho là chỉ gây tác dụng xấu cho mọi người, cho xã hội.

Ông cho rằng bậc quân chủ anh minh chỉ cần dựa vào pháp lệnh của triều đình là cai trị được thiên hạ.

Các pháp quân chính là người thầy của dân chúng.

Hàn Phi cực lực bài bác chủ nghĩa nhân trị hoặc “chính trị người hiền tài”, ông cho rằng pháp luật là chủ yếu, điều kiện người là thứ yếu. Trong chương "Dụng nhân", ông viết: Bỏ pháp thuật và cứ theo tâm ý riêng mà cai trị (thi thánh vương như) Nghiêu Thuấn cũng không giữ ngay ngắn được một nước, bỏ hết khuôn tròn, thước vuông mà mù quáng ước lượng theo ý riêng (thì người đóng xe giỏi như Hể Trọng) cũng không làm được một bánh xe... Để cho một vị chúa trung bình giữ pháp luật và những thợ vụng giữ khuôn mẫu thước tấc thì muôn việc không hỏng một...

Chủ trương của Hàn Phi và Pháp gia nói chung về mối quan hệ giữa pháp luật và người cầm quyền, thực thi pháp luật rõ ràng có phần cực đoan đưa đến những thái quá trong sử dụng hình phạt, nhất là những hình phạt tàn khốc, xem đó như là cứu cánh của kẻ cầm quyền không được thực tế thừa nhận.

Là sản phẩm nghệ thuật được biểu hiện bằng hình ảnh động kết hợp với âm thanh và các phương tiện khác theo nguyên tắc của ngôn ngữ điện ảnh.

(Theo Khoản 2, Điều 4, Luật Điện ảnh 2006)

Là tác phẩm dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, tác phẩm phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn.

(Theo Khoản 2, Điều 1, Luật Sở hữu trí tuệ 2009)

Là tác phẩm dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, tác phẩm phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn.

(Theo Khoản 2 Điều 1 Luật sửa đổi bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ 2009)

Là tác phẩm dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, tác phẩm phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn.

(Theo Khoản 2, Điều 1, Luật Sở hữu trí tuệ 2009)

là sáng tạo tập thể trên nền tảng truyền thống của một nhóm hoặc các cá nhân nhằm phản ánh khát vọng của cộng đồng, thể hiện tương xứng đặc điểm văn hoá và xã hội của họ, các tiêu chuẩn và giá trị được lưu truyền bằng cách mô phỏng hoặc bằng cách khác. Tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian bao gồm:
a) Truyện, thơ, câu đố;
b) Điệu hát, làn điệu âm nhạc;
c) Điệu múa, vở diễn, nghi lễ và các trò chơi;
d) Sản phẩm nghệ thuật đồ hoạ, hội hoạ, điêu khắc, nhạc cụ, hình mẫu kiến trúc và các loại hình nghệ thuật khác được thể hiện dưới bất kỳ hình thức vật chất nào.

(Theo khoản 1 Điều 23 Luật Sở hữu trí tuệ 2005)

Là tác phẩm, bản ghi âm, ghi hình đã được phát hành với sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan để phổ biến đến công chúng với một số lượng bản sao hợp lý.

(Theo Khoản 2, Điều 1, Luật Sở hữu trí tuệ 2009)

Là tác phẩm, bản ghi âm, ghi hình đã được phát hành với sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan để phổ biến đến công chúng với một số lượng bản sao hợp lý.

(Theo Khoản 2 Điều 1 Luật sửa đổi bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ 2009)

Là tác phẩm, bản ghi âm, ghi hình đã được phát hành với sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan để phổ biến đến công chúng với một số lượng bản sao hợp lý.

(Theo Khoản 2, Điều 1, Luật Sở hữu trí tuệ 2009)

 (Sách) in lại lần nữa theo bản cũ hoặc có sửa chữa, bổ sung (tái bản có bổ sung).

Chỉ được coi là tái bản và tác giả được hưởng nhuận bút tái bản khi thời điểm tái bản và thời điểm xuất bản lần trước cách nhau trên 12 tháng. Tùy theo mức độ sửa đổi, bổ sung mà tác giả được hưởng nhuận bút tái bản từ 41% - 80% nhuận bút cơ bản.

Doanh nghiệp bảo hiểm có thể tái bảo hiểm cho các doanh nghiệp bảo hiểm khác, kể cả doanh nghiệp bảo hiểm ở nước ngoài.
Trong trường hợp tái bảo hiểm cho các doanh nghiệp bảo hiểm ở nước ngoài, doanh nghiệp bảo hiểm phải tái bảo hiểm một phần trách nhiệm đã nhận bảo hiểm cho doanh nghiệp kinh doanh tái bảo hiểm trong nước theo quy định của Chính phủ.

(Theo Điều 9 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2000)

Là hậu quả gây tổn hại đến sức khỏe, tính mạng của người bệnh do sai sót chuyên môn kỹ thuật trong khám bệnh, chữa bệnh hoặc rủi ro xảy ra ngoài ý muốn trong khám bệnh, chữa bệnh mặc dù người hành nghề đã tuân thủ các quy định chuyên môn kỹ thuật.

(Theo Khoản 13, Điều 2, Luật khám chữa bệnh 2009)

là hình thức cấp tín dụng của Ngân hàng Nhà nước nhằm cung ứng vốn ngắn hạn và phương tiện thanh toán cho tổ chức tín dụng.

(Theo khoản 1 Điều 11 Luật Ngân hàng nhà nước Việt Nam 2010)

Là việc chiết khấu các công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác đã được chiết khấu trước khi đến hạn thanh toán.

(Theo Khoản 20, Điều 4, Luật các tổ chức tín dụng 2010)

Là việc chiết khấu các công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác đã được chiết khấu trước khi đến hạn thanh toán.

(Theo Khoản 20, Điều 4, Luật các tổ chức tín dụng 2010)

Là việc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tổ chức tín dụng mua lại công cụ chuyển nhượng đã được tổ chức tín dụng khác chiết khấu trước khi đến hạn thanh toán.

(Theo Khoản 15, Điều 4, Luật Các công cụ chuyển nhượng 2005)

Bao gồm: ngân sách nhà nước; dự trữ quốc gia; các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách; tài chính của các cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, đơn vị sự nghiệp công lập, đơn vị cung cấp dịch vụ, hàng hóa công, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp có sử dụng kinh phí, ngân quỹ nhà nước; phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp; các khoản nợ công.
(Theo khoản 10 Điều 3 Luật Kiểm toán nhà nước 2015)

Dùng lợi nhuận và khoản thu nhập hợp pháp khác từ hoạt động đầu tư ở Việt Nam để đầu tư vào dự án đang được thực hiện hoặc để đầu tư mới ở Việt Nam theo hình thức do pháp luật quy định.

Để khuyến khích tái đầu tư, Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam năm 1996 (sửa đổi năm 2000) quy định nhà đầu tư được hoàn lại một phần hoặc toàn bộ số thuế thu nhập doanh nghiệp đã nộp của số lợi nhuận tái đầu tư nếu đáp ứng các yêu cầu: 1) Tái đầu tư vào các dự án được khuyến khích đầu tư; 2) Vốn tái đầu tư được sử dụng từ 3 năm trở lên; 3) Đã góp đủ vốn pháp định trong giấy phép đầu tư.

Tỉ lệ hoàn thuế được quy định với các mức 100%, 75%, 50% số thuế lợi tức đã nộp tùy thuộc vào lĩnh vực, địa bàn, hình thức và thời hạn tái đầu tư.

Chu kì trong khoảng thời gian 12 tháng, có hiệu lực cho báo cáo dự toán và quyết toán hàng năm của ngân sách nhà nước cũng như của các doanh nghiệp.

Tài khoá cũng là mốc thời gian để tính thuế hàng năm, vì vậy tùy vào quy định của từng quốc gia hoặc theo nhu cầu hoạt động của các doanh nghiệp mà tài khoá có thể trùng với năm dương lịch hoặc khác với năm lịch bình thường. Chẳng hạn như ở Mỹ, đa số các công ty chọn tài khóa trùng với năm lịch nhưng đối với tất cả các công ty bách hoá thì tài khoá lại bắt đầu từ mùng một tháng hai của năm trước đến 31 tháng giêng của năm sau hoặc cá biệt đối với một vài công ty thì tài khoá lại bắt đầu từ mùng một tháng bảy đến 31 tháng sáu của năm tiếp theo. Tại một số nước khác như Anh (theo Luật về tài chính năm 1854) thì tài khóa tính từ 1 tháng 4 dương lịch của năm trước đến 31 tháng 3 dương lịch của năm sau. Tuy nhiên, để Nhà nước đánh thuế thu nhập hoặc thuế vốn thì thời gian này thường được kéo dài thêm 5 ngày nữa, tức là đến 5 tháng 4 của năm sau.

Thuật ngữ "tài khóa” (fiscal year) thường được sử dụng tương đương hoặc thay thế cho từ "năm quyết toán thuế” (tax year) hoặc “năm tài chính” (financial year).

Năm quyết toán thuế hoặc năm tài chính ở Việt Nam được tính theo năm dương lịch hoặc khác với năm dương lịch tuỳ thuộc vào quy định cụ thể của pháp luật đối với từng loại doanh nghiệp.

Tài liệu kế toán dùng để ghi chép, phản ánh vốn và nguồn vốn.

Mỗi tài khoản được chia thành hai vế “nợ và "có”. Bên “có” (tài khoản tài sản có) phản ánh vốn, bên "nợ” (tài khoản tài sản nợ) phản ánh nguồn vốn. Tổ chức, cá nhân mở tài khoản tại ngân hàng hay kho bạc nhà nước thì được cấp số hiệu tài khoản gồm nhiều chữ số phản ánh những dấu hiệu cần cho nghiệp vụ quản lý của các tổ chức này. Việc sử dụng tiền cho chi tiêu của người mở tài khoản từ tài khoản đều được phản ánh trên tài khoản. Số vốn tiền tệ có ở một thời điểm được gọi là số dư trên tài khoản.

Tài khoản bao gồm
a) Bất kỳ thể thức hoặc thỏa thuận nào mà một tổ chức tài chính chấp nhận việc ký gửi của một tài sản; cho phép rút hoặc chuyển nhượng một tài sản; thanh toán, nộp vào, rút ra trên một công cụ chuyển nhượng vô danh thay cho bất kỳ người nào khác; cung cấp hộp ký gửi an toàn hoặc bất kỳ hình thức ký gửi an toàn nào khác;
b) Bất kỳ tài khoản nào bị đóng hoặc không hoạt động hoặc có số dư bằng không.

(Theo Khoản 14 Điều 4 Nghị định 81/2019/NĐ-CP)

Là tài khoản được tạo bởi Hệ thống thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp, cấp cho cá nhân để thực hiện đăng ký doanh nghiệp qua mạng thông tin điện tử. Cá nhân được cấp tài khoản đăng ký kinh doanh chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc đăng ký để được cấp và việc sử dụng tài khoản đăng ký kinh doanh để đăng ký doanh nghiệp qua mạng thông tin điện tử.

(Theo Khoản 4 Điều 26 Luật Doanh nghiệp 2020)

là tài khoản thông qua đó, nhà đầu tư mua, bán, sở hữu chứng chỉ của một hay nhiều quỹ mở do công ty quản lý quỹ quản lý. Tài khoản giao dịch chứng chỉ quỹ mở do đại lý phân phối phối hợp với tổ chức cung cấp dịch vụ đại lý chuyển nhượng mở và quản lý. Tài khoản này có hai loại:
a) Tài khoản của nhà đầu tư là tài khoản thuộc sở hữu của nhà đầu tư và đứng tên nhà đầu tư;
b) Tài khoản ký danh là tài khoản thuộc sở hữu của các nhà đầu tư tại sổ phụ và đứng tên đại lý ký danh. Tài khoản này được chia thành các tiểu khoản tách biệt, độc lập, ứng với mỗi nhà đầu tư tại sổ phụ.

(Theo khoản 24 Điều 2 Thông tư 98/2020/TT-BTC hướng dẫn về hoạt động và quản lý quỹ đầu tư chứng khoán do Bộ Tài chính ban hành)

là danh tính điện tử của cơ quan, cán bộ, công chức, viên chức có thẩm quyền, tổ chức, cá nhân được xác thực điện tử để đăng nhập vào Cổng dịch vụ công quốc gia, Cổng dịch vụ công, Hệ thống thông tin một cửa điện tử cấp bộ, cấp tỉnh khi thực hiện thủ tục hành chính trên môi trường điện tử và các hoạt động khác theo quy định của pháp luật.

(Theo khoản 4 Điều 3 Nghị định 45/2020/NĐ-CP về thực hiện thủ tục hành chính trên môi trường điện tử)

Là tài khoản được mở cho nhà đầu tư, thành viên bù trừ để quản lý tài sản ký quỹ bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán.

(Theo Khoản 48 Điều 3 Nghị định 155/2020/NĐ-CP hướng dẫn Luật Chứng khoán)

Là tài khoản được mở cho nhà đầu tư, thành viên bù trừ để quản lý vị thế, tài sản ký quỹ và thanh toán giao dịch chứng khoán phái sinh.

(Theo Khoản 17 Điều 3 Nghị định 158/2020/NĐ-CP của Chính phủ ngày 31/12/2020 về chứng khoán phái sinh và thị trường chứng khoán phái sinh)

Là thông tin dùng để chứng thực, xác thực, phân quyền sử dụng các ứng dụng, dịch vụ trên không gian mạng.

(Theo Khoản 11, Điều 2, Luật An ninh mạng 2018)

Là tài khoản tiền gửi không kỳ hạn của khách hàng mở tại ngân hàng để sử dụng các dịch vụ thanh toán do ngân hàng cung ứng.

(Theo Khoản 22, Điều 4, Luật các tổ chức tín dụng 2010)