Thuật ngữ pháp lý

Phần giá trị lớn hơn, thu được do tiêu thụ sản phẩm hàng hóa, dịch vụ so với giá thành và chi phí tiêu thụ sản phẩm.

Lãi là bộ phận giá trị có được do thực hiện việc tiêu thụ sản phẩm hàng hóa, dịch vụ. Nếu việc tiêu thụ sản phẩm có lãi thì nó là một bộ phận của doanh thu. Giá thành là toàn bộ hao phí tài sản, sức lao động liên quan đến việc tạo ra sản phẩm. Trong hạch toán kinh tế, lãi được chia làm hai loại chủ yếu là lãi kế hoạch và lãi thực tế. Lãi kế hoạch là chỉ tiêu dự kiến lãi thu được trong thời gian xác định. Lãi thực tế là lãi có được sau khi trang trải các chi phí thực tế trong quá trình tạo ra sản phẩm.

Dưới chủ nghĩa tư bản, lãi là hình thức chuyển hóa của giá trị thặng dư mà nhà tư bản bóc lột lao động làm thuê. Trong xã hội xã hội chủ nghĩa, trong thành phần kinh tế nhà nước và hợp tác xã, lãi là khoản thu nhập thuần túy của xã hội, là biểu hiện tích lũy tiền tệ trong các Xt nghiệp và tổ chức kinh tế bên cạnh hình thức thuế. Lãi được tính toán đúng theo các tiêu chuẩn kinh tế, kỹ thuật hợp lý, là một trong những thước đo quan trọng về hiệu quả của sản xuất, kinh doanh, là nguồn quan trọng để thực hiện tái sản xuất mở rộng, nguồn để khuyến khích lợi ích vật chất đối với cá nhân người lao động và tập thể lao động.

Là việc lai, kéo, đẩy hoặc túc trực bên cạnh tàu biển, các phương tiện nổi khác trên biển và trong vùng nước cảng biển bằng tàu lai.

(Theo khoản 1 Điều 256 Bộ luật hàng hải Việt Nam 2015)

Phần còn lại của tổng số lãi sau khi đã trừ thuế và khấu hao.

Trong thực tiễn kinh doanh và khoa học kinh tế, thuật ngữ này được sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, trong khoa học pháp lý thuật ngữ này rất ít được sử dụng và chưa được luật hóa.

Tỷ lệ phần trăm (%) tính trên vốn đầu tư để xác định lãi của người đầu tư.

Về bản chất, lãi suất là giá cả của vốn đầu tư. Lãi suất là cơ sở để tính mức lãi trên vốn đầu tư của nhà đầu tư, vì lợi nhuận thu được của nhà đầu tư tỉ lệ thuận với lãi suất. Lãi suất được hình thành phụ thuộc vào nhiều yếu tố như cung, cầu vốn đầu tư trong nền kinh tế, yêu cầu điều tiết nền kinh tế của nhà nước...

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, lãi suất được quy định tại Điều 468 Bộ luật dân sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2015.

Lãi suất tính trên số vốn mà bên vay phải trả kèm theo gốc tiền vay.

Trong kinh doanh ngân hàng, lãi suất cho vay do tổ chức tín dụng và khách hàng vay thỏa thuận phù hợp với quy định của Ngân hàng nhà nước về lãi suất cho vay tại thời điểm ký kết hợp đồng tín dụng.

Lãi suất cho vay là giá cả của tiền vay thể hiện dưới hình thức tỷ lệ phần trăm trên số tiền vay theo khoảng thời gian xác định (tháng, năm). Lãi suất cho vay là nội dung bắt buộc các bên phải thỏa thuận khi ký kết hợp đồng tín dụng.

Là lãi suất ngân hàng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa vay, bằng lãi suất cho vay trực tiếp theo quy định tại khoản 1 Điều 17 Nghị định 39/2019/NĐ-CP.

(Theo Khoản 1 Điều 25 Nghị định 39/2019/NĐ-CP)

Tỉ lệ giữa mức lãi với tiền vốn gửi vào hoặc cho vay trong một thời kỳ hay tỉ lệ giữa chi phí phải trả trên một lượng tiền nhất định để được sử dụng lượng tiền ấy trong khoảng thời gian do ngân hàng quy định hoặc thỏa thuận phù hợp với hệ thống ngân hàng và với những khách hàng trao đổi nghiệp vụ với ngân hàng.

Lãi suất ngân hàng chính là giá của quyền sử dụng một khoản tiền trong một thời hạn nhất định mà người sử dụng khoản tiền ấy phải trả cho người sở hữu khoản tiền. Lãi suất ngân hàng thường được thể hiện bằng tỉ lệ phần trăm, phần nghìn hoặc phần vạn trên số tiền gửi hoặc cho vay trong một thời hạn nhất định (năm, tháng, ngày). Lãi suất tiền gửi và cho vay có thể cao thấp khác nhau tùy theo thời gian gửi hoặc vay dài hay ngắn, tùy loại ngân hàng, phương thức trả trước hay trả sau và tùy vào từng thời kỳ.

Lãi suất ngân hàng (bao gồm ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác) được phân thành nhiều loại khác nhau dựa trên cơ sở của các tiêu chí phân loại khác nhau.

Theo nguồn sử dụng, lãi suất ngân hàng được phân thành lãi suất huy động và lãi suất cho vay. Lãi suất huy động là lãi suất mà các ngân hàng và tổ chức tín dụng khác đưa ra khi huy động tiền gửi và là loại lãi suất quy định tỷ lệ lãi phải trả cho các hình thức nhận tiền gửi của khách hàng. Lãi suất cho vay là lãi suất mà ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác đưa ra để thu của người vay tiền. Lãi suất cho vay ở Việt Nam chủ yếu có ba loại là lãi suất cho vay của ngân hàng nhà nước đối với các tổ chức tín dụng, lãi suất của các tổ chức tín dụng với nhau và lãi suất của tổ chức tín dụng với khách hàng.

Theo giá trị thực, lãi suất ngân hàng được chia thành hai loại là lãi suất danh nghĩa và lãi suất thực. Lãi suất danh nghĩa là loại lãi suất được xác định một kỳ hạn gửi hoặc vay, thể hiện trên quy ước giấy tờ được thỏa thuận trước. Lãi suất thực là loại lãi suất xác định giá trị thực của khoản lãi được trả hoặc thu được sau khi đã trừ đi tỷ lệ lạm phát. Thõng thường, trong nền kinh tế luôn có lạm phát nên lãi suất danh nghĩa bao giờ cũng cao hơn lãi suất thực.

Theo thời gian, lãi suất ngân hàng được chia thành ba loại là lãi suất huy động cho vay ngắn hạn, lãi suất huy động cho vay trung hạn và lãi suất huy động cho vay dài hạn.

Lãi suất ngân hàng cũng có thể được chia thành lãi suất đơn và lãi suất kép. Lãi suất đơn là tỉ lệ theo năm, tháng, ngày của số tiền lãi so với số tiền vay ban đầu để tính lãi thời hạn kế tiếp. Lãi suất kép là tỉ lệ theo năm, tháng, ngày của số tiền lãi so với số tiền vay, số tiền vay này tăng lên do có gộp lãi qua từng thời kỳ cho vay.

Theo phương thức trả, lãi suất ngân hàng được chia thành lãi suất trả trước và lãi suất trả sau. Lãi suất trả trước là lãi suất được tính trước và tính vào phần tiền gửi. Lãi suất trả sau là lãi suất mà sau kỳ hạn gửi tiền người gửi mới được nhận.

Theo chức năng của các ngân hàng, lãi suất ngân hàng được chia thành lãi suất ngân hàng nhà nước và lãi suất của các tổ chức tín dụng.

Lãi suất ngân hàng nhà nước là lãi suất do ngân hàng nhà nước quy định trong hoạt động ngân hàng. Lãi suất ngân hàng nhà nước gồm có lãi suất cơ bản, lãi suất tái cấp vốn và lãi suất tái chiết khấu. Lãi suất cơ bản là lãi suất do ngân hàng nhà nước công bố làm cơ sở cho các tổ chức tín dụng ấn định lãi suất kinh doanh. Lãi suất tái cấp vốn là lãi suất do ngân hàng nhà nước áp dụng khi tái cấp vốn. Lãi suất tái chiết khấu là hình thức lãi suất tái cấp vốn được áp dụng khi ngân hàng nhà nước tái chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn cho các tổ chức tín dụng.

Lãi suất của các tổ chức tín dụng là lãi suất mà các ngân hàng và tổ chức tín dụng khác áp dụng trong giao dịch với khách hàng. Lãi suất của các tổ chức tín dụng bao gồm các loại như lãi suất tiền gửi, lãi suất cho vay, lãi suất thỏa thuận, lãi suất liên ngân hàng. Lãi suất thỏa thuận là mức lãi suất do các tổ chức tín dụng thỏa thuận với khách hàng trong hoạt động tín dụng thương mại. Lãi suất liên ngân hàng là lãi suất thỏa thuận giữa các tổ chức tín dụng với nhau trong việc vay các khoản vốn ngắn hạn.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, lãi suất ngân hàng được quy định tại Điều 12 Luật ngân hàng nhà nước Việt Nam năm 2010 do Quốc hội khóa 12 ban hành ngày 16 tháng 06 năm 2010.

Lãi suất tính trên số tiền ghi trên thương phiếu hoặc giấy tờ có giá trước khi đến hạn thanh toán.

Lãi suất tái chiết khấu là giá cả của dịch vụ mua, bán thương phiếu, giấy tờ có giá. Mức lãi suất tái chiết khấu phụ thuộc vào khả năng thanh toán của người có nghĩa vụ trả số tiền ghi trên thương phiếu hay giấy tờ có giá. Ở các nước xã hội chủ nghĩa trong cơ chế kinh tế kế hoạch hóa tập trung, do tín dụng thương mại bị xóa bỏ nên không tồn tại thương phiếu và việc chiết khấu, tái chiết khấu trong hệ thống ngân hàng. Trong nền kinh tế thị trường, Nhà nước thừa nhận việc lưu thông thương phiếu, các giấy tờ có giá nên hệ thống ngân hàng được thực hiện việc chiết khấu, tái chiết khấu. Lãi suất tái chiết khấu được áp dụng trong trường hợp Ngân hàng Nhà nước, tổ chức tín dụng mua lại thương phiếu, giấy tờ có giá.

là lãi suất tính gộp của lãi suất danh nghĩa và toàn bộ các phí vay, chi phí vay khác theo thỏa thuận vay nước ngoài, bao gồm khoản ODA không hoàn lại kết cấu để tăng tính ưu đãi khoản vay (nếu có), được tính căn cứ theo phương pháp tỷ lệ hoàn vốn nội bộ của các dòng tiền giải ngân và dòng tiền trả nợ theo từng năm trong suốt thời gian vay của dự án.

(Theo Phụ lục I Nghị định 56/2020/NĐ-CP về quản lý và sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài)

Là việc tạm chứa một phần nước lũ của sông vào khu vực đã định.

(Theo Khoản 15, Điều 3, Luật Đê điều 2006)

(Hành vi) lạm dụng việc được giao tài sản trên cơ sở hợp đồng để chiếm đoạt toàn bộ hay một phần tài sản đó.

Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm quyền sở hữu của người khác. Hành vi này bị luật hình sự Việt Nam coi là tội phạm thuộc nhóm tội xâm phạm sở hữu. Trước khi có Bộ luật hình sự năm 1985, tội phạm này được quy định trong Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản xã hội chủ nghĩa và Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản riêng của công dân năm 1970. Theo đó, có hai tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản - tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản xã hội chủ nghĩa và tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản riêng của công dân. Trong Bộ luật hình sự năm 1985, hai tội này được quy định trong hai chương khác nhau. Bộ luật hình sự năm 1999 nhập hai chương nói trên vào một, thành Chương XIV - Các tội xâm phạm sở hữu, do vậy đã nhập hai tội này vào một. Đồng thời, Bộ luật hình sự năm 1999 cũng đã cụ thể hóa các dấu hiệu cho phép phân biệt trường hợp lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản là tội phạm với trường hợp chỉ là vi phạm. Theo Bộ luật hình sự năm 1999, tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản đòi hỏi các dấu hiệu: 1) Chủ thể là người được người khác giao tài sản của họ trên cơ sở hợp đồng đã được ký kết. Hợp đồng đó có thể là vay, mượn, thuê hoặc hợp đồng vận chuyển, gia công, sửa chữa, coi giữ... Việc ký kết hợp đồng này phải hoàn toàn trung thực. Nếu sử dụng việc ký kết hợp đồng là thủ đoạn lừa dối để chiếm đoạt thì không phải là trường hợp lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản mà là trường hợp lừa đảo chiếm đoạt tài sản; 2) Chủ thể đã có hành vi chiếm đoạt một phần hay toàn bộ tài sản được giao. Hành vi chiếm đoạt này có thể là đã bỏ trốn hoặc có thủ đoạn gian dối khác để trốn tránh việc trả lại tài sản; hoặc đã sử dụng tài sản vào việc bất hợp pháp dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản...; 3) Tài sản chiếm đoạt phải có giá trị từ một triệu đồng trở lên hoặc dưới một triệu đồng nhưng hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản đã gây hậu quả nghiêm trọng hoặc chủ thể đã bị xử phạt hành chính hay bị kết án về hành vi chiếm đoạt tài sản, chưa được xóa án tích.

Hình phạt được quy định cho tội này có mức cao nhất là tù chung thân.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản được quy định tại Điều 175 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Là hành vi của doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh.

(Theo Khoản 5, Điều 3, Luật Cạnh tranh 2018)

Là việc tạo dựng hoặc xác nhận các tài liệu, thông tin không có thực hoặc không chính xác để đăng ký chào bán, phát hành chứng khoán riêng lẻ, chào bán chứng khoán ra công chúng, phát hành thêm cổ phiếu, đăng ký công ty đại chúng, đăng ký niêm yết hoặc đăng ký giao dịch chứng khoán.

(Theo Khoản 3 Điều 3 Nghị định 156/2020/NĐ-CP của Chính phủ ngày 31/12/2020 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán)

bao gồm các hành vi sau đây:
a) Đưa vào, mang ra hoặc cho phép đưa vào, mang ra khỏi vùng có dịch động vật, thực vật, sản phẩm động vật, thực vật hoặc vật phẩm khác bị nhiễm bệnh hoặc mang mầm bệnh, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác;
b) Đưa vào hoặc cho phép đưa vào lãnh thổ Việt Nam động vật, thực vật, sản phẩm động vật, thực vật thuộc diện kiểm dịch mà không thực hiện các quy định của pháp luật về kiểm dịch;
c) Hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho động vật, thực vật.

(Tham khảo khoản 1 Điều 241 Bộ luật hình sự 2015)

bao gồm các hành vi sau đây:
a) Đưa ra hoặc cho phép đưa ra khỏi vùng có dịch bệnh động vật, thực vật, sản phẩm động vật, thực vật hoặc vật phẩm khác có khả năng lây truyền dịch bệnh nguy hiểm cho người, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác;
b) Đưa vào hoặc cho phép đưa vào lãnh thổ Việt Nam động vật, thực vật hoặc sản phẩm động vật, thực vật bị nhiễm bệnh hoặc mang mầm bệnh nguy hiểm có khả năng lây truyền cho người;
c) Hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người.

(Tham khảo khoản 1 Điều 240 Bộ luật hình sự 2015)

Là ngành kinh tế - kỹ thuật bao gồm quản lý, bảo vệ, phát triển, sử dụng rừng; chế biến và thương mại lâm sản.

(Theo Khoản 1, Điều 2, Luật Lâm nghiệp 2017)

là hành vi xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác

(Tham khảo khoản 1 Điều 155 Bộ luật hình sự 2015)

Hành vi của người có chức vụ, quyền hạn, vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân, đã cố ý vượt quá giới hạn quyền lực cho phép, vượt quá quyền hạn mà pháp luật giao cho khi thi hành công vụ, gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, của xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.

Bộ luật hình sự năm 1999 cũng như Bộ luật hình sự năm 1985 đều có quy định về tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ. Điều 282 Bộ luật hình sự năm 1999 quy định tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ như sau: “Người nào vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà vượt quá quyền hạn của mình làm trái công vụ, gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, của xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân thì bị phạt tù từ một năm đến bảy năm”.

Hành vi của người có chức vụ, quyền hạn vượt quá quyền hạn được giao làm trái công vụ vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác.

Hành vi lạm quyền trong khi thi hành công vụ là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm trước hết hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức, đồng thời, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật tùy thuộc vào lĩnh vực mà hành vi lạm quyền xảy ra. Trong Luật hình sự Việt Nam, hành vi lạm quyền thuộc một số lĩnh vực cụ thể đã được quy định thành những tội danh cụ thể. Ví dụ: Điều 280 Bộ luật hình sự năm 1999 quy định tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; Điều 302 quy định tội tha trái pháp luật người đang bị giam, giữ...

Ngoài ra, Bộ luật hình sự năm 1999 còn quy định một tội danh chung là tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ. Tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ là trường hợp đặc biệt của tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Thuộc tội danh này là tất cả các hành vi lạm quyền trong khi thi hành công vụ gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, của xã hội, lợi ích hợp pháp của công dân mà không thỏa mãn dấu hiệu của các tội phạm cụ thể khác đã được quy định trong Bộ luật hình sự năm 1999. Như vậy, gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, của xã hội, cho quyền hoặc lợi ích hợp pháp của công dân và động cơ vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác là dấu hiệu bắt buộc của tội này. Tội phạm này được quy định trong chương “Các tội phạm về chức vụ của Bộ luật hình sự năm 1999.

Xét về bản chất, lạm quyền trong khi thi hành công vụ cũng là lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ nhưng có điểm khác là chủ thể đã vượt quá quyền hạn của mình hay nói cách khác, chủ thể đã thực hiện việc làm không thuộc thẩm quyền và nội dung việc làm đó là sai. Tuy nhiên, ở trường hợp lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ, nội dung việc làm của chủ thể là sai nhưng việc làm đó thuộc phạm vi chức trách của chủ thể. Trường hợp lạm quyền trong khi thi hành công vụ có tính nguy hiểm cao hơn, vì hành vi đã vượt quá phạm vi chức trách.

Hình phạt được quy định cho tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ có mức cao nhất là 20 năm tù.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội lạm quyền (tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ) được quy định tại Điều 357 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

là hành vi vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà vượt quá quyền hạn của mình làm trái công vụ gây thiệt hại về tài sản

(Tham khảo khoản 1 Điều 356 Bộ luật hình sự 2015)

là hành vi người có trách nhiệm trong việc tổ chức, giám sát việc bầu cử, tổ chức trưng cầu ý dân mà giả mạo giấy tờ, gian lận phiếu hoặc dùng thủ đoạn khác để làm sai lệch kết quả bầu cử, kết quả trưng cầu ý dân.

(Tham khảo khoản 1 Điều 161 Bộ luật hình sự 2015)

Là sản phẩm khai thác từ rừng bao gồm thực vật rừng, động vật rừng và các sinh vật rừng khác gồm cả gỗ, lâm sản ngoài gỗ, sản phẩm gỗ, song, mây, tre, nứa đã chế biến.

(Theo Khoản 16, Điều 2, Luật Lâm nghiệp 2017)

Một dạng đình công mà người lao động không rời nơi làm việc nhưng không làm việc hoặc làm việc cầm chừng, biểu hiện sự phản ứng tập thể của người lao động.

Khi có lãn công, đại diện Ban chấp hành Công đoàn cần gặp tập thể lao động (hoặc đại diện) để tìm hiểu tình hình, vận động người lao động trở lại làm việc. Theo quy định của pháp luật hiện hành, tập thể người lao động không có quyền lãn công.

Là việc người sử dụng đất chuyển dịch mốc giới hoặc ranh giới thửa đất để mở rộng diện tích đất sử dụng mà không được cơ quan quản lý nhà nước về đất đai cho phép hoặc không được người sử dụng hợp pháp diện tích đất bị lấn đó cho phép.

(Theo Khoản 1 Điều 3 Nghị định 91/2019/NĐ-CP)

Là một phần của phần đường xe chạy được chia theo chiều dọc của đường, có bề rộng đủ cho xe chạy an toàn.

(Theo Khoản 7, Điều 3, Luật Giao thông đường bộ 2008)

Thủ đoạn của đương sự để lẩn tránh khỏi sự chi phối của hệ thống pháp luật lẽ ra phải được áp dụng và lường sự dẫn chiếu của quy phạm pháp luật xung đột đến hệ thống pháp luật khác có lợi cho mình.

Thông thường, đương sự dùng các thủ đoạn như thay đổi quốc tịch, thay đổi nơi cư trú, nơi thời kỳ hợp đồng, nơi đăng ký kết hôn nhằm lẩn tránh pháp luật. Ví dụ: theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình Trung Quốc, nam từ 22 tuổi mới được quyền kết hôn, vì vậy, một nam công dân Trung Quốc 19 tuổi đã xin nhập quốc tịch của Liên bang Nga (là nơi cho phép nam, nữ từ đủ 18 tuổi đều được quyền kết hôn) để được kết hôn sớm.

Hiện tượng lẩn tránh pháp luật thường xảy ra trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình, khi các đương sự thay đổi quốc tịch hoặc thay đổi nơi cư trú nhằm được kết hôn sớm, kết hôn với nhiều người (các nước theo đạo Hồi), kết hôn đồng giới (Na Uy, Đan Mạch) hoặc được dễ dàng ly hôn, vv.

Đã từ lâu, pháp luật nhiều nước trên thế giới đều coi việc lẩn tránh pháp luật là bất hợp pháp. Điển hình là vụ án Công chúa Boot R'măng (Bê Autrement) vào năm 1873. Công chúa Bootrom Ăng là công dân Pháp, nhưng vì lúc bấy giờ ở Pháp cấm ly hôn, do đó Công chúa Bootrom Ăn đã xin nhập quốc tịch của Đức và đã được ly hôn tại Đức, để rồi sau đó kết hôn với công dân Rumani - hoàng tử Biletu (Bilescu). Tuy nhiên, việc kết hôn này đã bị Tòa án Pháp tuyên hủy vì cho rằng việc nhập quốc tịch Đức của Công chúa Bootrom Ăn là với mục đích lẩn tránh pháp luật.

Công ước La Hay ngày 12.6.1902 về giải quyết xung đột về thẩm quyền tài phán trong lĩnh vực ly hôn, nuôi con nuôi cũng đã chống lại hiện tượng lẩn tránh pháp luật. Điều 4 của Công ước đã quy định: cho phép việc xin ly hôn hoặc bỏ việc nuôi con nuôi chỉ trong trường hợp duy nhất là pháp luật quốc tịch của hai vợ chồng và pháp luật của nước nơi thực hiện việc ly hôn quy định như vậy.

Ngày nay, pháp luật của đa số các nước trên thế giới đều quy định rằng việc lẩn tránh pháp luật là bất hợp pháp. Pháp luật Việt Nam cũng đã trực tiếp hoặc gián tiếp quy định về hành vi này. Ví dụ: khoản 4 Điều 6 Pháp lệnh hôn nhân và gia đình giữa công nhân Việt Nam và người nước ngoài ngày 02.12.1993 quy định: “Việc kết hôn giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài được tiến hành ở nước ngoài và tuân theo pháp luật nước đó về nghi thức kết hôn thì được công nhận tại Việt Nam, trừ trường hợp việc kết hôn có ý định rõ ràng là để lẩn tránh quy định của pháp luật Việt Nam về điều kiện kết hôn và cấm kết hôn”. Bằng việc quy định các trường hợp không công nhận bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài, quyết định của Trọng tài nước ngoài tại Việt Nam, Pháp lệnh công nhận và thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài (Điều 16) và Pháp lệnh công nhận và thi hành tại Việt Nam quyết định của Trọng tài nước ngoài (Điều 16) đã gián tiếp không thừa nhận việc lẩn tránh pháp luật.

Là việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản, lao động, thời gian lao động và tài nguyên không hiệu quả. Đối với lĩnh vực đã có định mức, tiêu chuẩn, chế độ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành thì lãng phí Là việc quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước, vốn nhà nước, tài sản nhà nước, lao động, thời gian lao động trong khu vực nhà nước và tài nguyên vượt định mức, tiêu chuẩn, chế độ hoặc không đạt mục tiêu đã định.
(Theo khoản 2 Điều 3 Luật thực hành tiết kiệm, chống lãng phí 2013)

Vùng biển nằm tiếp liền với vùng nội thủy có chiều rộng do quốc gia ven biển tự quy định nhưng tối đa không được vượt quá 12 hải lý kể từ đường cơ sở dùng để tính chiều rộng của lãnh hải.

Mặc dù lãnh hải là bộ phận lãnh thổ của quốc gia ven biển nhưng chủ quyền của quốc gia đối với lãnh hải không phải là tuyệt đối như trên vùng nội thủy. Cụ thể, tàu thuyền nước ngoài được tự do qua lại vô hại trong lãnh hải. Quốc gia ven biển thực hiện quyền tài phán của mình đối với các vi phạm của tàu thuyền nước ngoài nhưng với một số điều kiện hạn chế nhất định được quy định trong Điều 27 và Điều 28 Công ước luật biển năm 1982. Tuy nhiên, quốc gia ven biển lại có chủ quyền hoàn toàn tuyệt đối trong vùng trời phía trên lãnh hải. Tại đó, không thể tồn tại quyền tự do qua lại vô hại cho các phương tiện bay. Hoạt động bay của các phương tiện bay nước ngoài tại khu vực này chịu sự điều chỉnh của luật hàng không dân dụng quốc tế và pháp luật của quốc gia nơi máy bay bay qua. Quy định hiện nay của Việt Nam về lãnh hải trong Tuyên bố của Chính phủ Việt Nam ngày 12.5.1977 về các vùng biển Việt Nam hoàn toàn phù hợp với các quy định trong Công ước luật biển năm 1982.

Người đứng đầu đại diện lãnh sự của một quốc gia được giao nhiệm vụ tại một vùng nhất định ở quốc gia khác với sự đồng ý rõ ràng, cụ thể của quốc gia ấy, nhằm bảo vệ ở vùng đó lợi ích của quốc gia, pháp nhân và công dân của mình, thúc đầy sự phát triển quan hệ chính trị, kinh tế, khoa học, văn hóa giữa quốc gia cử đại diện và quốc gia tiếp nhận, tìm hiểu và thông tin về tình hình kinh tế - xã hội trong vùng của quốc gia sở tại.

Lãnh sự không được vi phạm trật tự pháp lý, tập quán và phong tục địa phương. Hoạt động của lãnh sự nằm dưới sự chỉ đạo và giám sát của đại sứ quán của quốc gia cử đại diện. Lãnh sự chỉ là một trong bốn cấp mà người đứng đầu đại diện lãnh sự được bổ nhiệm. Theo Điều 9 Công ước Viên về các quan hệ lãnh sự năm 1963, những người đứng đầu các cơ quan lãnh sự được chia làm bốn cấp là: tổng lãnh sự, lãnh sự, phó lãnh sự và đại lý.

Là viên chức lãnh sự không chuyên nghiệp và không phải là cán bộ, công chức, viên chức Việt Nam, bao gồm Tổng Lãnh sự danh dự và Lãnh sự danh dự.

(Theo Khoản 8, Điều 4, Luật Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài 2009)

Vùng lãnh thổ có thuế quan và các quy định khác về thương mại độc lập để điều tiết các hoạt động buôn bán giữa khu vực đó với các quốc gia và các vùng lãnh thổ khác.

Lãnh thổ hải quan không nhất thiết phải là quốc gia độc lập.

Một lãnh thổ không độc lập, mà ở đó các dân tộc “chưa đạt được chế độ tự quản hoàn toàn" (Hiến chương Liên hợp quốc) được quản lý bởi một chính quyền do bên ngoài áp đặt. Đó có thể là một lãnh thổ đặt dưới chế độ quản thác quốc tế theo quy định của các Chương XII và XIII của Hiến chương Liên hợp quốc.

Theo Điều 73 Hiến chương Liên hợp quốc, các quốc gia thành viên Liên hợp quốc thực hiện việc cai quản các lãnh thổ đó phải tôn trọng nguyên tắc đề cao quyền lợi, nền văn hóa, chú ý tới tiến bộ chính trị, kinh tế, xã hội và nguyện vọng của dân cư ở đó nhằm phát triển khả năng tự quản của họ (ngày 12.12.1960 Đại Hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua Tuyên ngôn về trả độc lập cho các dân tộc thuộc địa tiến tới xóa bỏ hoàn toàn khái niệm lãnh thổ không tự quản).

Lãnh thổ được đặt dưới chế độ quản thác quốc tế của Liên hợp quốc.

Những quy định về lãnh thổ quản thác, mục đích, nội dung của chế độ quản thác quốc tế, cơ quan thực hiện chế độ quản thác quốc tế được ghi nhận trong Hiến chương Liên hợp quốc (Xt. Hội đồng quản thác).

Một phần của trái đất thuộc chủ quyền hoàn toàn, đầy đủ và tuyệt đối của một quốc gia.

Lãnh thổ quốc gia là khái niệm có nguồn gốc từ thuật ngữ “lãnh thổ” trong tiếng Latinh là “Terra" - có nghĩa là đất, trái đất.

Về mặt địa lý và pháp lý lãnh thổ quốc gia gồm có bốn bộ phận cấu thành: vùng đất; vùng nước; vùng trời và lòng đất. 1) Vùng đất là bộ phận cấu thành lãnh thổ của một quốc gia, gồm có đất liền và các đảo thuộc chủ quyền quốc gia. Quốc gia có chủ quyền hoàn toàn và tuyệt đối ở vùng đất; 2) Vùng nước là toàn bộ các vùng nước nằm trong đường biên giới quốc gia gồm: vùng nước nội địa (ao, hồ, sông... nằm trong đất liền) và biển nội địa. Vùng nước nội địa thuộc chủ quyền hoàn toàn và tuyệt đối của quốc gia; vùng nước biên giới, nước sông, hồ, biển nội địa nằm ở khu vực biên giới; vùng nước nội thủy, vùng nước biển nằm phía trong đường cơ sở và giáp với bờ biển quốc gia. Vùng nội thủy thuộc chủ quyền hoàn toàn và tuyệt đối của quốc gia hữu quan; vùng nước lãnh hải, vùng nằm phía trong đường biên giới biển của quốc gia, giáp với đường cơ sở. Trong vùng nước lãnh hải, quốc gia có chủ quyền hoàn toàn và đầy đủ; 3) Vùng trời là khoảng không gian bao trùm trên vùng đất, vùng nước của quốc gia; 4) Lòng đất là phần đất nằm dưới vùng đất, vùng nước của quốc gia.

Lãnh thổ quốc gia được coi là không gian chứa đựng hay nằm dưới chủ quyền của một quốc gia. Không gian đó có thể hình dung như một hình chóp nón mà đỉnh là tâm trái đất, còn đáy là nơi tiếp giáp giữa bầu khí quyền và khoảng không vũ trụ. Như vậy, có thể xác định độ cao của vùng trời trên lãnh thổ quốc gia là trùng với độ cao của tầng khí quyển, còn độ sâu của nó là tâm trái đất. Tuy nhiên, hiện nay luật quốc tế cũng như luật quốc gia chưa quy định giới hạn chiều cao biên giới vùng trời và chiều sâu biên giới vùng lòng đất của quốc gia.

Lãnh thổ quốc gia của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được quy định trong Hiến pháp. Hiến pháp năm 1992 quy định gồm có đất liền, các hải đảo, vùng biển và vùng trời. Mọi hành vi xâm phạm sự toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc Việt Nam đều bị trừng trị một cách nghiêm khắc theo quy định của pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Vùng đất, vùng nước, vùng trời và lòng đất nằm ngoài phạm vi quyền tài phán của quốc gia.

Lãnh thổ quốc tế gồm: Nam Cực, không phận quốc tế, biển quốc tế...

Việc khai thác, sử dụng lãnh thổ quốc tế phải tuân thủ các quy định của pháp luật quốc tế.

Lãnh thổ không thuộc về quốc gia nào.

Lãnh thổ vô chủ thường là đối tượng của hoạt động chiếm hữu của các quốc gia nhằm xác lập chủ quyền của quốc gia mình đối với lãnh thổ đó. Khác với lãnh thổ quốc tế, mặc dù không thuộc về quốc gia nào nhưng các quốc gia cũng không được phép xác lập chủ quyền đối với bất kỳ bộ phận nào của lãnh thổ này.

(Người) lao động dưới 18 tuổi.

Lao động chưa thành niên còn được gọi là lao động vị thành niên. Trong độ tuổi dưới 18, con người chưa phát triển đầy đủ về thể lực và nhận thức nên pháp luật của hầu hết các nước đều có những quy định để bảo vệ lao động chưa thành niên một cách hợp lý. Tổ chức lao động quốc tế (ILO) có tới 6 công ước riêng quy định trực tiếp về vấn đề này và nhiều công ước liên quan.

Tại Việt Nam, việc bảo vệ lao động chưa thành niên được quy định ngay trong những văn bản pháp luật lao động đầu tiên của Nhà nước (Sắc lệnh số 29/SL năm 1947). Hiện nay, Bộ luật lao động năm 1994 (sửa đổi bổ sung năm 2002) dành một mục của Chương XI với những quy định áp dụng riêng cho lao động chưa thành niên, nghiêm cấm lạm dụng sức lao động của người chưa thành niên, cấm nhận trẻ em chưa đủ 15 tuổi vào làm việc trừ một số ngành nghề mà pháp luật cho phép và cha, mẹ hoặc người đỡ đầu của họ đồng ý; cấm sử dụng lao động chưa thành niên làm những công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc có ảnh hưởng xấu đến sự phát triển sức khỏe và nhân cách của họ. Người lao động chưa thành niên được rút ngắn thời gian làm việc mà vẫn được hưởng nguyên lương; không phải làm thêm, làm đêm trừ những trường hợp đặc biệt được pháp luật quy định.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, lao động chưa thành niên được quy định tại Điều 161 Bộ luật lao động năm 2012 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 18 tháng 6 năm 2012: “Người lao động chưa thành niên là người lao động dưới 18 tuổi.”.

Là người lao động chưa đủ 18 tuổi.

(Theo Khoản 1 Điều 139 Bộ luật Lao động 2019)

Lao động để thực hiện những công việc vì lợi ích của cộng đồng, không đòi hỏi sự trả công, bao gồm nghĩa vụ lao động hàng năm và nghĩa vụ lao động trong trường hợp xảy ra thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh.

Theo pháp luật hiện hành, lao động công ích là nghĩa vụ của mỗi công dân, theo đó, công dân Việt

Nam, nam từ đủ 18 tuổi đến 45 tuổi, nữ từ đủ 18 tuổi đến 35 tuổi phải thực hiện nghĩa vụ lao động công ích, mỗi năm 10 ngày. Nếu người có nghĩa vụ lao động công ích không thể trực tiếp tham gia thì có thể đóng góp một khoản tiền nhất định theo quy định vào công quỹ. Những người trong diện phải thực hiện nghĩa vụ lao động công ích có thể được miễn thực hiện trong một số trường hợp theo quy định của pháp luật.

Là người lao động làm thường xuyên các công việc trong gia đình của một hoặc nhiều hộ gia đình.
Các công việc trong gia đình bao gồm công việc nội trợ, quản gia, chăm sóc trẻ em, chăm sóc người bệnh, chăm sóc người già, lái xe, làm vườn và các công việc khác cho hộ gia đình nhưng không liên quan đến hoạt động thương mại.

(Theo Điều 161 Bộ luật Lao động 2019)

Người lao động thuộc giới nữ và khi tham gia quan hệ lao động có đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của người lao động, đồng thời, được pháp luật lao động dành cho những quy định áp dụng riêng.

Nhà nước bảo đảm quyền làm việc của phụ nữ bình đẳng về mọi mặt với nam giới, có chính sách khuyến khích người sử dụng lao động tạo điều kiện để người lao động nữ có việc làm thường xuyên, áp dụng rộng rãi chế độ làm việc theo thời gian biểu linh hoạt, làm việc không trọn ngày, trọn tuần, giao việc làm tại nhà.

Bộ luật lao động 1994 với Chương X đã dành những quy định riêng đối với lao động nữ. Các cơ quan nhà nước được giao trách nhiệm mở rộng nhiều loại hình đào tạo thuận lợi cho lao động nữ để ngoài nghề đang làm, người lao động nữ còn có thêm nghề dự phòng và để việc sử dụng lao động nữ được dễ dàng, phù hợp với đặc điểm về cơ thể, sinh lý và chức năng làm mẹ của phụ nữ. Nhà nước có chính sách ưu đãi, xét giảm thuế đối với những doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động nữ.

Người sử dụng lao động phải ưu tiên nhận phụ nữ vào làm việc khi người đó đủ tiêu chuẩn tuyển chọn công việc phù hợp với cả nam và nữ mà doanh nghiệp đang cần.

Người sử dụng lao động không được sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động nữ vì lý do kết hôn, có thai, nghỉ thai sản, nuôi con dưới 12 tháng tuổi.

Trong thời gian có thai, nghỉ thai sản, nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi, người lao động nữ được tạm hoãn việc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, kéo dài thời hiệu xem xét xử lý kỷ luật...

Người sử dụng lao động không được sử dụng người lao động nữ làm những công việc nặng nhọc, nguy hiểm hoặc tiếp xúc với các chất độc hại có ảnh hưởng xấu tới chức năng sinh đẻ và nuôi con, theo danh mục do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và Bộ Y tế ban hành.

Pháp luật cấm người sử dụng lao động ban hành những quy định không có lợi hơn những quy định của pháp luật cho lao động nữ; cấm những hành vi làm hạn chế khả năng được tiếp nhận lao động nữ vào làm việc; cấm mẹt sát, đánh đập... xúc phạm đến danh dự và nhân phẩm của người lao động nữ trong khi làm việc. Trong trường hợp người sử dụng lao động vi phạm các điều cấm quy định trên, tùy theo tính chất, mức độ vi phạm sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, lao động nữ được quy định tại Chương X Bộ luật lao động năm 2012 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 18 tháng 6 năm 2012.