Thuật ngữ pháp lý

Là tổ chức, cá nhân Việt Nam hoặc nước ngoài, được phép tiến hành hoạt động dầu khí trên cơ sở hợp đồng dầu khí.

(Theo Khoản 8, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là nhà thầu chịu trách nhiệm tham dự thầu, đứng tên dự thầu và trực tiếp ký, thực hiện hợp đồng nếu được lựa chọn. Nhà thầu chính có thể Là nhà thầu độc lập hoặc thành viên của nhà thầu liên danh.
(Theo khoản 35 Điều 4 Luật đấu thầu 2013)

Là tổ chức được thành lập theo pháp luật nước ngoài hoặc cá nhân mang quốc tịch nước ngoài tham dự thầu tại Việt Nam.
(Theo khoản 37 Điều 4 Luật đấu thầu 2013)

Là tổ chức, cá nhân Việt Nam hoặc nước ngoài ký kết hợp đồng với Nhà thầu hoặc Xí nghiệp liên doanh dầu khí để thực hiện các dịch vụ dầu khí.

(Theo Khoản 9, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện năng lực hoạt động xây dựng, năng lực hành nghề xây dựng khi tham gia quan hệ hợp đồng trong hoạt động đầu tư xây dựng.
(Theo khoản 28 Điều 3 Luật xây 2014)

Là tổ chức được thành lập theo pháp luật Việt Nam hoặc cá nhân mang quốc tịch Việt Nam tham dự thầu.
(Theo khoản 38 Điều 4 Luật đấu thầu 2013)

là tín đồ xuất gia, thường xuyên thực hiện nếp sống riêng theo giáo lý, giáo luật và quy định của tổ chức tôn giáo.

(Theo Khoản 7, Điều 2, Luật tín ngưỡng tôn giáo 2016)

Là nhà, công trình xây dựng đã hoàn thành việc xây dựng và đưa vào sử dụng.
(Theo khoản 3 Điều 3 Luật Kinh doanh bất động sản 2014)

Là nhà, công trình xây dựng đang trong quá trình xây dựng và chưa được nghiệm thu đưa vào sử dụng.
(Theo khoản 4 Điều 3 Luật Kinh doanh bất động sản 2014)

Là sự đánh chìm hoặc trút bỏ có chủ định xuống biển các vật, chất được nhận chìm ở biển theo quy định của Luật này.
(Theo khoản 14 Điều 3 Luật tài nguyên, môi trường biển và hải đảo 2015)

Tập hợp đông đảo những người dân thuộc mọi giai cấp, tầng lớp, thành phần xã hội, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng đang sống trong một khu vực địa lý nhất định.

Ví dụ: Nhân dân Việt Nam, nhân dân châu Á, nhân dân thế giới.

Là đặc điểm cá biệt và ổn định bên ngoài của một người để phân biệt người này với người khác.
(Theo khoản 2 Điều 3 Luật Căn cước công dân 2014)

Tổ chức cho một người quan sát, nhận lại đối tượng hiện tại với đối tượng mà họ đã biết trước đây trong mối quan hệ với sự kiện đang điều tra nhằm xác định xem có đồng nhất hay không.

Nhận dạng thường được tiến hành trong trường hợp cần nhận dạng người, nhận dạng tử thi, nhận dạng đồ vật, súc vật, tài liệu, địa điểm. Có thể tiến hành nhận dạng trực tiếp hoặc gián tiếp. Nhận dạng trực tiếp là cho người nhận dạng tiếp xúc trực tiếp với đối tượng nhận dạng. Nhận dạng gián tiếp là nhận dạng thông qua ảnh, băng ghi âm, qua băng video.

Việc nhận dạng phải được tiến hành theo đúng trình tự, thủ tục pháp luật đã quy định. Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 trước đây và Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 hiện nay quy định khi cần thiết Điều tra viên có thể mời người hoặc đưa vật, ảnh cho người làm chứng, người bị hại hoặc bị can nhận dạng. Điều tra viên phải hỏi trước người nhận dạng về những tình tiết, vết tích và đặc điểm mà nhờ đó họ có thể nhận dạng được.

Số người, vật hoặc ảnh đưa ra để nhận dạng ít nhất phải là ba và về bề ngoài phải tương tự giống nhau. Đối với việc nhận dạng tử thi thì không áp dụng nguyên tắc này. Trong trường hợp đặc biệt có thể cho xác nhận người qua tiếng nói.

Nếu người làm chứng hay người bị hại là người nhận dạng thì trước khi tiến hành, Điều tra viên phải giải thích cho họ biết trách nhiệm về việc từ chối, trốn tránh khai báo hoặc cố ý khai báo gian dối. Việc giải thích đó phải được ghi vào biên bản.

Trong khi tiến hành nhận dạng, Điều tra viên không được đặt câu hỏi có tính chất gợi ý. Sau khi người nhận dạng đã xác nhận một người, một vật hay một ảnh trong số được đưa ra để nhận dạng thì Điều tra viên yêu cầu họ giải thích là họ đã căn cứ vào các vết tích hoặc đặc điểm gì mà xác nhận người, vật hay ảnh đó. Việc tiến hành nhận dạng phải có mặt người chứng kiến.

Biên bản nhận dạng phải được lập theo quy định của pháp luật và cần ghi rõ nhân thân của người nhận dạng và của những người được đưa ra để nhận dạng; những đặc điểm của vật, ảnh được đưa ra để nhận dạng; các lời khai báo, trình bày của người nhận dạng.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, nhận dạng được quy định tại Điều 190 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Việc thực hiện một hành động lấy danh nghĩa của một chức danh, một tổ chức hay một quốc gia.

Khi một cá nhân hành động nhân danh một chức danh nào đó, thì hành động đó mang danh nghĩa của chức danh mà người đó đại diện. Khi một nguyên thủ quốc gia như Chủ tịch nước, Tổng thống đi thăm ngoại giao và làm việc với một nước khác, thì họ thăm và làm việc dưới danh nghĩa của vị Chủ tịch nước, Tổng thống, người thay mặt của một quốc gia, một nhà nước. Cá nhân đảm nhận một chức danh thay đổi theo nhiệm kỳ nhưng bản thân chức danh đó thì không thay đổi.

Việc nhân danh thường được tuân thủ trong hoạt động của các cơ quan tư pháp, như; khi bắt người bị nghi là phạm tội, cảnh sát viên tuyên bố: “nhân danh pháp luật, tôi bắt ông”. Các quan Tòa nhân danh công lý để ra các phán quyết về các vụ án, thể hiện sự uy nghiêm, công minh và quyền lực của công lý.

Ở nước ta, khi ra bản án, quyết định về các vụ án hình sự, dân sự, hành chính... chủ tọa phiên Tòa tuyên bố: “Nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Tòa quyết định...". Tại phần đầu của các bản án, quyết định của Tòa án đểu có ghi dòng chữ “Nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam". Bản án, quyết định của Tòa án ở một số nước như Liên bang Nga và Trung Quốc cũng đều bắt đầu bằng sự nhân danh quốc gia mình.

"Nhân danh” và “thay mặt” có điểm chung là đều để chỉ hành động được thực hiện không phải với tư cách cá nhân của người thực hiện hành động đó. Tuy nhiên, “nhân danh” có điểm khác cơ bản với “thay mặt". Thay mặt là nói hoặc làm thay cho một người, nhóm người hay tổ chức. Ví dụ: người cha thay mặt cho gia đình đứng ra phát biểu lời cảm ơn những người đã đến dự lễ kết hôn của con mình. Hay một người cấp phó ký văn bản hành chính thay mặt người cấp trưởng đi vắng. Trong khi đó, như đã giải thích ở trên, nhân danh là việc thực hiện một hành động mang tính chính thức dưới danh nghĩa của một chức danh, một tổ chức hay quốc gia.

Là dấu hiệu dùng để phân biệt hàng hoá, dịch vụ của các tổ chức, cá nhân khác nhau.

(Theo Khoản 16, Điều 4, Luật Sở hữu trí tuệ 2005)

Là nhãn hiệu mà chủ sở hữu nhãn hiệu cho phép tổ chức, cá nhân khác sử dụng trên hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân đó để chứng nhận các đặc tính về xuất xứ, nguyên liệu, vật liệu, cách thức sản xuất hàng hoá, cách thức cung cấp dịch vụ, chất lượng, độ chính xác, độ an toàn hoặc các đặc tính khác của hàng hoá, dịch vụ mang nhãn hiệu.

(Theo Khoản 18, Điều 4, Luật Sở hữu trí tuệ 2005)

Dấu hiệu riêng được dùng để phân biệt hàng hóa, dịch vụ cùng loại của các cơ sở sản xuất, kinh doanh khác nhau.

Nhãn hiệu hàng hóa có thể là từ ngữ, hình ảnh hoặc sự kết hợp các yếu tố đó được thể hiện bằng một hay nhiều màu sắc.

Nhãn hiệu hàng hóa được tạo thành từ một số yếu tố độc đáo để nhận biết, không trùng hoặc không tương tự tới mức gây nhầm lẫn với nhãn hiệu hàng hóa khác đang được bảo hộ.

Nhãn hiệu hàng hóa đã được đăng ký và được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận, thì được nhà nước bảo hộ và tổ chức, cá nhân đã đăng ký thì được độc quyền sử dụng nhãn hiệu hàng hóa đó.

Là các nhãn hiệu do cùng một chủ thể đăng ký, trùng hoặc tương tự nhau dùng cho sản phẩm, dịch vụ cùng loại hoặc tương tự nhau hoặc có liên quan với nhau.

(Theo Khoản 19, Điều 4, Luật Sở hữu trí tuệ 2005)

Là nhãn hiệu được người tiêu dùng biết đến rộng rãi trên toàn lãnh thổ Việt Nam.

(Theo Khoản 20, Điều 4, Luật Sở hữu trí tuệ 2005)

Là nhãn hiệu dùng để phân biệt hàng hoá, dịch vụ của các thành viên của tổ chức Là chủ sở hữu nhãn hiệu đó với hàng hoá, dịch vụ của tổ chức, cá nhân không phải Là thành viên của tổ chức đó.

(Theo Khoản 17, Điều 4, Luật Sở hữu trí tuệ 2005)

Hành vi của người có chức vụ, quyền hạn trực tiếp hoặc qua trung gian nhận lợi ích vật chất (của hối lộ) do đã hoặc sẽ làm hay không làm một việc có lợi cho bên đưa hoặc theo yêu cầu của bên đưa hối lộ.

Nhận hối lộ là một dạng hành vi tham nhũng, nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức. Trong luật hình sự Việt Nam, nhận hối lộ bị coi là một tội phạm về chức vụ. Văn bản pháp luật đầu tiên quy định về tội phạm này là sắc lệnh số 223 năm 1946. Trước khi có Bộ luật hình sự năm 1985, tội phạm này được quy định trong Pháp lệnh trừng trị các tội hối lộ năm 1981. Theo Bộ luật hình sự năm 1999, tội nhận hối lộ đòi hỏi có các dấu hiệu sau: 1) Chủ thể của tội nhận hối lộ phải là người có chức vụ, quyền hạn. Đó có thể là người có quyền (độc lập hoặc cùng tập thể) giải quyết yêu cầu của bên đưa; hoặc là người chuẩn bị các điều kiện cho việc giải quyết yêu cầu của bên đưa; 2) Chủ thể đã có hành vi nhận lợi ích vật chất (của hối lộ); 3) Việc nhận lợi ích vật chất (của hối lộ) là do đã hoặc sẽ thực hiện yêu cầu của bên đưa (của hối lộ); 4) của hối lộ phải có giá trị từ 500.000 đồng trở lên hoặc dưới 500.000 đồng nhưng hành vi nhận hối lộ đã gây hậu quả nghiêm trọng hoặc chủ thể đã bị xử lý kỷ luật về hành vi nhận hối lộ hoặc đã bị kết án về tội tham nhũng, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

Việc giải quyết công việc của người nhận hối lộ theo yêu cầu của người đưa hối lộ có thể hợp pháp hoặc bất hợp pháp. Nếu việc giải quyết bất hợp pháp có đủ dấu hiệu cấu thành tội phạm độc lập khác, thì người nhận hối lộ còn phải chịu trách nhiệm hình sự cả về tội này. Ví dụ: Nếu nhận hối lộ để tha người bị giam trái pháp luật thì người nhận hối lộ còn phải chịu trách nhiệm hình sự về tội tha trái pháp luật người đang bị giam, giữ...

Việc nhận hối lộ có thể xảy ra do bên đưa chủ động nhưng cũng có thể do người nhận chủ động đòi hỏi (đòi hối lộ). Đòi hối lộ được luật hình sự quy định là một dấu hiệu định khung hình phạt tăng nặng.

Hình phạt được quy định cho tội nhận hối lộ có mức cao nhất là tử hình.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội nhận hối lộ được quy định tại Điều 354 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Là đội ngũ những người có trình độ và kỹ năng đáp ứng được yêu cầu của hoạt động nghiên cứu, phát triển, ứng dụng công nghệ cao, dịch vụ công nghệ cao, quản lý hoạt động công nghệ cao, vận hành các thiết bị, dây chuyền sản xuất sản phẩm công nghệ cao.

(Theo Khoản 10, Điều 3, Luật Công nghệ cao 2008 )

Phẩm chất, giá trị của một con người cụ thể và được pháp luật bảo vệ.

Nhân phẩm của cá nhân phụ thuộc vào điều kiện kinh tế, thể chế xã hội tại thời điểm lịch sử nhất định.

Quyền con người, gồm các quyền tự nhiên thiêng liêng và bất khả xâm phạm như quyền sống, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc.

Quyền con người bao gồm các quyền dân sự và chính trị, các quyền kinh tế, văn hóa, xã hội. Đó là các quyền tối thiểu mà các cá nhân phải có - những quyền mà pháp luật cần phải ghi nhận và bảo vệ. Quyền con người lần đầu tiên được ghi nhận trong Tuyên ngôn độc lập của Hoa kỳ năm 1776: “Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc". Bản tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Pháp năm 1791 cũng khẳng định: “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”. Quyền con người được luật pháp quốc tế tôn trọng và bảo vệ. Ngày 10.12.1948, tại lâu đài Chailot ở Pari, thủ đô nước Pháp, 48 trong số 58 thành viên đầu tiên của Liên hợp quốc đã thông qua "Tuyên ngôn thế giới về quyền con người” đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quá trình phát triển của xã hội loài người. Ngày 19.12.1966, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua hai công ước quốc tế về các quyền con người. Công ước thứ nhất có hiệu lực từ ngày 23.3.1976 bảo vệ các quyền dân sự và chính trị, công ước thứ hai có hiệu lực từ ngày 03.01.1976 bảo vệ các quyền kinh tế, văn hóa, xã hội. Nguyên tắc tôn trọng quyền con người được Nhà nước ta thể chế hóa trong Hiến pháp năm 1992 (Xt. Quyền con người).

Tổng hợp những đặc điểm riêng về mặt xã hội hoặc có ý nghĩa về mặt xã hội của người phạm tội.

Những đặc điểm nhân thân đó có thể là: tuổi, giới tính, nghề nghiệp, có án tích (tái phạm, tái phạm nguy hiểm...), trình độ văn hóa, hệ thống giá trị, thái độ...

Trong luật hình sự, có những đặc điểm về nhân thân có thể được quy định là dấu hiệu định tội, dấu hiệu định khung hình phạt hoặc là tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự khi quyết định hình phạt.

Khi đặc điểm về nhân thân được quy định là dấu hiệu định tội của tội nhất định, thì chỉ người có đặc điểm nhân thân này mới có thể là chủ thể của tội phạm đó. Ví dụ: Chủ thể của tội tham ô tài sản phải là người có chức vụ, quyền hạn đối với tài sản; chủ thể của tội hiếp dâm phải là nam giới; chủ thể của tội dâm ô đối với trẻ em phải là người đã thành niên ...

Trong các dấu hiệu định khung hình phạt của nhiều tội phạm có dấu hiệu thuộc về đặc điểm nhân thân của chủ thể. Ví dụ: Đặc điểm tái phạm nguy hiểm được quy định là dấu hiệu định khung hình phạt tăng nặng của nhiều tội phạm như tội cướp tài sản, tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản...

Ngoài ra, nhiều đặc điểm về nhân thân của người phạm tội còn được quy định là tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự. Đó là những tình tiết phản ánh mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, phản ánh khả năng giáo dục, cải tạo cũng như hoàn cảnh đặc biệt của người phạm tội. Ví dụ: Người phạm tội là phụ nữ có thai được quy định là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự; tái phạm, tái phạm nguy hiểm được quy định là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự...

Như vậy, việc xem xét nhân thân người phạm tội khi áp dụng luật hình sự có ý nghĩa trong định tội, trong định khung hình phạt và trong quyết định hình phạt.

Là người được chỉ định chịu trách nhiệm đối với việc xây dựng, thực thi, sửa đổi và duy trì Kế hoạch An ninh Bến cảng và liên lạc với các Sĩ quan An ninh Tàu và Nhân viên An ninh Công ty.

(Theo Khoản 8, Mục 2 Phần A, Bộ Luật quốc tế về an ninh tàu và bến cảng và bổ sung sửa đổi 2002 của Solas (ISPS))

Là người được công ty chỉ định để đảm bảo thực hiện đánh giá an ninh một tàu, xây dựng, đệ trình để phê duyệt Kế hoạch An ninh Tàu, và sau đó thực thi và duy trì kế hoạch an ninh, và liên lạc với các Nhân viên An ninh Bến cảng và Sĩ quan An ninh Tàu.

(Theo Khoản 7, Mục 2 Phần A, Bộ Luật quốc tế về an ninh tàu và bến cảng và bổ sung sửa đổi 2002 của Solas (ISPS))

Người được cơ quan lãnh sự tuyển dụng làm công việc hành chính hoặc kỹ thuật trong cơ quan lãnh sự.

Nhân viên lãnh sự có thể là công dân của nước cử cơ quan lãnh sự, công dân của nước tiếp nhận cơ quan lãnh sự hoặc công dân của nước thứ ba.

Thành viên của cơ quan đại diện ngoại giao một nước ở nước ngoài.

Thuật ngữ “nhân viên ngoại giao” xuất hiện từ thời cổ đại cùng với sự ra đời của luật ngoại giao và lãnh sự. Từ xa xưa, các quốc gia đã thấy sự cần thiết phải thiết lập và phát triển mối bang giao bằng việc cử đại diện của nhà vua (sứ giả) ra nước ngoài để thương thuyết về những vấn đề hệ trọng của quốc gia như lãnh thổ, chiến tranh, hòa bình, buôn bán...

Nhân viên ngoại giao gồm có ba loại: 1) Viên chức ngoại giao: là những người có thân phận ngoại giao, tức là có hàm hoặc chức vụ ngoại giao gồm: đại sứ (hay công sứ, đại biện), tham tán, tùy viên quân sự, bí thư thứ nhất, bí thư thứ hai, bí thư thứ ba và tùy viên; 2) Nhân viên hành chính - kỹ thuật là những người làm các công việc về hành chính và kỹ thuật trong cơ quan đại diện ngoại giao như phiên dịch, tài vụ, văn thư, đánh máy...; 3) Nhân viên phục vụ là những người làm các công việc phục vụ trong cơ quan đại diện ngoại giao như gác cổng, lái xe, quét dọn, nấu ăn, thợ điện nước...

Theo nguyên tắc chung, viên chức ngoại giao phải là công dân của nước cử đại diện; trường hợp là công dân của nước nhận đại diện hoặc của nước