Thuật ngữ pháp lý

Tổng hợp những yếu tố đặc trưng được pháp luật quy định, thể hiện đầy đủ tính xâm hại đối với trật tự quản lý nhà nước của loại vi phạm hành chính, là cơ sở cần thiết cho việc phân biệt các loại vi phạm hành chính với nhau, và cho việc xác định trách nhiệm hành chính.

Mỗi hành vi vi phạm hành chính khác nhau về tính chất và mức độ biểu thị, nhưng đều có thể rút ra được những yếu tố chung cấu thành vi phạm hành chính. Cấu thành vi phạm hành chính gồm bốn yếu tố: 1) Mặt khách quan của vi phạm hành chính: hành vi vi phạm hành chính, hậu quả của hành vi vi phạm hành chính, mối quan hệ nhân quả giữa hành vi vi phạm và hậu quả của hành vi vi phạm, công cụ, phương tiện, địa điểm, thời gian thực hiện vi phạm hành chính; 2) Mặt chủ quan của vi phạm hành chính: lỗi, động cơ, mục đích; 3) Khách thể của vi phạm hành chính: quan hệ xã hội phát sinh trong quản lý hành chính nhà nước được pháp luật quy định và bảo vệ bị xâm hại bởi vi phạm hành chính; 4) Chủ thể của vi phạm hành chính: cá nhân hay tổ chức có hành vi vi phạm hành chính. Cá nhân từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ bị xử phạt hành chính về hành vi vi phạm hành chính do lỗi cố ý; cá nhân từ đủ 16 tuổi trở lên bị xử phạt hành chính về mọi hành vi vi phạm hành chính do mình gây ra.

Tất cả các yếu tố cấu thành vi phạm hành chính đều có tính bắt buộc phải có khi xác định hành vi vi phạm hành chính.

Bao gồm cây thuốc phiện (cây anh túc), cây cô ca, cây cần sa hoặc cây khác có chứa chất ma tuý do Chính phủ quy định.

(Theo Khoản 6, Điều 2, Luật Phòng chống ma túy 2000)

là cây tốt nhất được bình tuyển và công nhận từ quần thể của một giống cây trồng.

(Theo Khoản 18, Điều 2, Luật Trồng trọt 2018)

là loại cây được gieo trồng, cho thu hoạch và kết thúc chu kỳ sản xuất trong thời gian không quá 01 năm, kể cả cây hằng năm lưu gốc.

(Theo Khoản 8, Điều 2, Luật Trồng trọt 2018)

là loại cây được gieo trồng một lần, sinh trưởng trong nhiều năm và cho thu hoạch một hoặc nhiều lần.

(Theo Khoản 9, Điều 2, Luật Trồng trọt 2018)

Kết thúc quan hệ giữa người đại diện và người được đại diện khi xác lập, thực hiện giao dịch dân sự.

Khi chấm dứt đại diện, quyền và nghĩa vụ pháp lý, hậu quả pháp lý phát sinh từ giao dịch dân sự do người đại diện xác lập, thực hiện sau khi chấm dứt đại diện đểu không có giá trị pháp lý đối với người được đại diện.

Đại diện của cá nhân chấm dứt trong các trường hợp sau: 1) Đại diện theo pháp luật của cá nhân chấm dứt trong các trường hợp sau đây: người được đại diện đã thành niên hoặc năng lực hành vi dân sự đã được khôi phục; người được đại diện chết; các trường hợp khác do pháp luật quy định; 2) Đại diện theo ủy quyền của cá nhân chấm dứt trong các trường hợp sau đây: thời hạn ủy quyền đã hết hoặc công việc được ủy quyền đã hoàn thành; người ủy quyền hủy bỏ việc ủy quyền hoặc người được ủy quyền từ chối việc ủy quyền; người ủy quyền hoặc người được ủy quyền chết, bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc đã chết. Khi chấm dứt đại diện theo ủy quyền, người đại diện phải thanh toán xong các nghĩa vụ tài sản với người được đại diện hoặc với người thừa kế của người được đại diện.

Đại diện của pháp nhân chấm dứt trong các trường hợp sau: 1) Đại diện theo pháp luật của pháp nhân chấm dứt khi pháp nhân chấm dứt; 2) Đại diện theo ủy quyền của pháp nhân chấm dứt trong các trường hợp sau đây: thời hạn ủy quyền đã hết hoặc công việc được ủy quyền đã hoàn thành; người đại diện theo pháp luật của pháp nhân hủy bỏ việc ủy quyền hoặc người được ủy quyền từ chối việc ủy quyền; pháp nhân chấm dứt hoặc người được ủy quyền chết, bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc đã chết. Khi chấm dứt đại diện theo ủy quyền, người đại diện phải thanh toán xong các nghĩa vụ tài sản với pháp nhân ủy quyền hoặc pháp nhân kế thừa.

Đại diện chấm dứt theo thỏa thuận hoặc theo căn cứ do pháp luật quy định. Đối với mỗi loại chủ thể khác nhau, pháp luật quy định căn cứ chấm dứt đại diện riêng.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, các trường hợp chấm dứt đại diện được quy định tại khoản 3 và khoản 4 Điều 140 Bộ luật dân sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 ngày 11 năm 2015.

là hành vi pháp lý do Quốc hội, Chủ tịch nước hoặc Chính phủ thực hiện để từ bỏ hiệu lực của điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

(Theo Khoản 16, Điều 2, Luật điều ước quốc tế 2016)

Kết thúc sự tồn tại của quan hệ hôn nhân trước pháp luật.

Hôn nhân là một trạng thái pháp lý, được xác lập bởi các hành vi pháp lý của các cá nhân và của cơ  quan hữu quan. Quan hệ này tồn tại lâu dài, bền vững, song nó không mang tính chất vĩnh cửu mà chỉ tồn tại trong khoảng thời gian nhất định. Khi những người tham gia muốn thay đổi trạng thái đó thì quan hệ này sẽ chấm dứt theo quyết định của tòa án. Trong một số trường hợp khác theo quy định của pháp luật, trạng thái đó cũng sẽ được chấm dứt trước pháp luật. Theo Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam, khi phát sinh một trong các sự kiện sau sẽ làm chấm dứt quan hệ hôn nhân: 1) Vợ chồng ly hôn; 2) Một bên hoặc cả hai vợ chồng chết; 3) Một bên hoặc cả hai vợ chồng bị tòa án tuyên bố là đã chết theo quy định của pháp luật dân sự. Chấm dứt hôn nhân có nghĩa là chấm dứt các quyền và nghĩa vụ về nhân thân và về tài sản giữa vợ chồng. Trường hợp chấm dứt hôn nhân do một trong hai vợ chồng chết hoặc bị tòa án tuyên bố là đã chết thì người vợ hoặc chồng còn sống có quyền được thừa kế di sản của người chết hoặc bị coi là đã chết.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, thời điểm chấm dứt hôn nhân được quy định tại khoản 1 Điều 57 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 19 tháng 06 năm 2014.

Kết thúc việc thực hiện các thỏa thuận mà các bên đã đạt được khi tham gia vào quan hệ hợp đồng, làm cho việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng ngừng hẳn lại, bên có nghĩa vụ không có trách nhiệm tiếp tục thực hiện nghĩa vụ và bên có quyền không thể buộc bên có nghĩa vụ tiếp tục thực hiện nghĩa vụ được nữa. Các căn cứ để chấm dứt hợp đồng là: 1) Mục đích của hợp đồng đã đạt được, tức là khi tất cả các
quyền và nghĩa vụ đều đã được thực hiện, hợp đồng đã được hoàn thành; 2) Theo ý chí của các bên, dù cho quyền và nghĩa vụ chưa được thực hiện đầy đủ, thậm chí còn chưa bên nào thực hiện, các bên có thể thỏa thuận về việc chấm dứt hợp đồng; 3) Cá nhân giao kết hợp đồng chết, pháp nhân hoặc chủ thể khác chấm dứt mà hợp đồng phải do chính cá nhân, pháp nhân hoặc chủ thể đó thực hiện; 4) Hợp đồng bị hủy bỏ, bị đơn phương chấm dứt thực hiện; 5) Hợp đồng không thể thực hiện được do đối tượng của hợp đồng không còn và các bên có thể thỏa thuận thay thế đối tượng khác hoặc bồi thường thiệt hại; 6) Các trường hợp khác do pháp luật quy định.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, các trường hợp chấm dứt hợp đồng được quy định tại Điều 422 Bộ luật dân sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2015.

Kết thúc việc thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng đã được xác lập trước đó theo quy định của pháp luật.

Nghĩa vụ cấp dưỡng được thực hiện giữa cha mẹ và con, giữa anh chị em với nhau, giữa ông bà và cháu, giữa vợ và chồng theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình. Pháp luật quy định một trong những điều kiện cần thiết làm phát sinh nghĩa vụ cấp dưỡng là một người trong số những người có quan hệ gia đình là người chưa thành niên, người đã thành niên không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình, là người gặp khó khăn túng thiếu trong cuộc sống mà không được trực tiếp nuôi dưỡng bởi một người nào khác. Vì vậy khi điều kiện phát sinh nghĩa vụ cấp dưỡng không còn tồn tại thì nghĩa vụ cấp dưỡng được chấm dứt.

Chấm dứt nghĩa vụ cấp dưỡng trong các trường hợp sau: 1) Người được cấp dưỡng đã thành niên và có khả năng lao động; 2) Người được cấp dưỡng có thu nhập hoặc tài sản để tự nuôi mình; 3) Người được cấp dưỡng được nhận làm con nuôi; 4) Người cấp dưỡng đã trực tiếp nuôi dưỡng người được cấp dưỡng; 5) Người cấp dưỡng hoặc người được cấp dưỡng chết; 6) Bên được cấp dưỡng khi ly hôn đã kết hôn với người khác; 7) Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, các trường hợp chấm dứt nghĩa vụ cấp dưỡng được quy định tại Điều 118 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 19 tháng 06 năm 2014.

Kết thúc quan hệ nghĩa vụ dân sự đã được xác lập theo thỏa thuận của các bên hay theo quy định của pháp luật.

Khi có sự kiện pháp lý là căn cứ làm chấm dứt nghĩa vụ theo quy định tại Bộ luật dân sự, thì người có nghĩa vụ không phải tiếp tục thực hiện nghĩa vụ đó nữa. Nghĩa vụ dân sự chấm dứt trong các trường hợp sau đây: nghĩa vụ được hoàn thành; theo thỏa thuận của các bên; bên có quyền miễn việc thực hiện nghĩa vụ; nghĩa vụ được thay thế bằng nghĩa vụ dân sự khác; nghĩa vụ được bù trừ; bên có quyền và bên có nghĩa vụ hòa nhập làm một; thời hiệu miễn trừ nghĩa vụ dân sự đã hết; bên có nghĩa vụ là cá nhân chết hoặc là pháp nhân, chủ thể khác chấm dứt mà nghĩa vụ phải do chính cá nhân, pháp nhân, chủ thể đó thực hiện; bên có quyền là cá nhân đã chết mà quyền yêu cầu không thuộc di sản thừa kế hoặc là pháp nhân chủ thể khác chấm dứt mà quyền yêu cầu không được chuyển giao cho pháp nhân, chủ thể khác; vật đặc định là đối tượng của nghĩa vụ dân sự không còn và được thay thế bằng nghĩa vụ dân sự khác; nghĩa vụ cũng chấm dứt trong các trường hợp khác, nếu pháp luật có quy định.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, các trường hợp chấm dứt nghĩa vụ dân sự được quy định tại Mục 6 Chương XIV Bộ luật dân sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2015.

1. Kết thúc quan hệ lao động giữa người lao động với người sử dụng lao động.

2. Không còn sự kiện phát sinh quan hệ lao động giữa người lao động và người sử dụng lao động.

Chấm dứt quan hệ lao động có thể do những sự biến pháp lý hoặc những sự kiện xảy ra do ý chí của con người (hành vi). Phần lớn các quan hệ lao động chấm dứt do những sự kiện biểu hiện ý chí của con người như người lao động xin thôi việc, người sử dụng lao động sa thải người lao động... Những sự kiện này có thể xảy ra do ý chí của hai bên chủ thể hoặc một trong hai bên chủ thể và cũng có thể do người thứ ba tác động. Theo đó, chấm dứt các quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong quan hệ lao động đã được xác lập.

Sự biến pháp lý làm chấm dứt quan hệ lao động là trường hợp người lao động chết. Trong trường hợp này quan hệ lao động đương nhiên chấm dứt.

Kết thúc quan hệ pháp luật đã được các chủ thể xác lập.

Quan hệ pháp luật khi chấm dứt, quyền và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ pháp luật cũng chấm dứt.

Quan hệ pháp luật chấm dứt do những sự kiện pháp lý nhất định, chẳng hạn quan hệ pháp luật hợp đồng dân sự chấm dứt khi hợp đồng đã được hoàn thành, theo thỏa thuận của các bên, cá nhân giao kết hợp đồng chết, pháp nhân hoặc các chủ thể khác chấm dứt mà hợp đồng phải do chính cá nhân, pháp nhân hoặc các chủ thể đó thực hiện, hợp đồng bị hủy bỏ bị đơn phương chấm dứt thực hiện, hợp đồng không thể thực hiện được do đối tượng của hợp đồng không còn và các bên có thỏa thuận thay thế đối tượng khác hoặc bồi thường thiệt hại; các trường hợp khác do pháp luật quy định.

Kết thúc quyền sở hữu của chủ thể đối với tài sản nhất định.

Khi có sự kiện pháp lý là căn cứ làm chấm dứt quyền sở hữu thì quyền sở hữu của chủ thể đối với tài sản đó không còn nữa.

Quyền sở hữu chấm dứt trong các trường hợp sau đây: chủ sở hữu chuyển giao quyền sở hữu của mình cho người khác; chủ sở hữu từ bỏ quyền sở hữu của mình; tài sản bị tiêu hủy; tài sản bị xử lý để thực hiện nghĩa vụ của chủ sở hữu; tài sản bị trưng mua; tài sản bị tịch thu; vật bị đánh rơi, bị bỏ quên, gia súc, gia cầm bị thất lạc, vật nuôi dưới nước di chuyển tự nhiên mà người khác đã được xác lập quyền sở hữu trong các điều kiện do pháp luật quy định, tài sản mà người khác đã được xác lập quyền sở hữu; các căn cứ khác do pháp luật quy định.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, chấm dứt quyền sở hữu được quy định tại Tiểu mục 2 Mục 3 Chương XIV Bộ luật dân sự năm 2014 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2015.

Kết thúc các nghĩa vụ và quyền giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi.

Chấm dứt việc nuôi con nuôi là biện pháp pháp lý nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con nuôi và cha, mẹ nuôi. Chấm dứt việc nuôi con nuôi do Tòa án quyết định khi việc nuôi con nuôi không đạt được mục đích và ý nghĩa xã hội của nó, làm cho tình cảm giữa cha, mẹ nuôi và con nuôi không còn nữa hoặc trên sự tự nguyện của cha, mẹ nuôi và con nuôi đã thành niên. Trước đây, biện pháp  hủy công nhận nuôi con nuôi được đặt ra nhằm mục đích bảo vệ lợi ích của người con nuôi (Luật hôn nhân và gia đình năm 1959). Bên cạnh đó, biện pháp hủy diệt nuôi con nuôi cũng được pháp luật quy định trong trường hợp cha, mẹ nuôi không thực hiện đúng mục đích và ý nghĩa xã hội của việc nuôi con nuôi hoặc con nuôi có hành vi xâm phạm thân thể, nhân phẩm của cha, mẹ nuôi. Việc hủy công nhận nuôi con nuôi hoặc hủy diệt nuôi con nuôi

cũng dẫn đến hậu quả làm chấm dứt việc nuôi con nuôi. Thuật ngữ “chấm dứt việc nuôi con nuôi” được chính thức sử dụng trong Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 và hiện vẫn được sử dụng trong các văn bản pháp luật cũng như trong khoa học pháp lý và trong đời sống xã hội.

Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 quy định việc chấm dứt việc nuôi con nuôi trong các trường hợp: 1) Cha, mẹ nuôi và con nuôi đã thành niên tự nguyện chấm dứt quan hệ nuôi con nuôi; 2) Con nuôi bị kết án về một trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của cha, mẹ nuôi; ngược đãi, hành hạ cha, mẹ nuôi hoặc có hành vi phát tán tài sản của cha, mẹ nuôi; 3) Cha, mẹ nuôi đã có hành vi lợi dụng việc nuôi con nuôi để bóc lột sức lao động, xâm phạm tình dục, mua bán trẻ em hoặc vì mục đích trục lợi khác; cha, mẹ nuôi là người đang bị hạn chế một số quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên hoặc bị kết án mà chưa được xóa án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của người khác; ngược đãi hoặc hành hạ ông, bà, cha, mẹ, vợ, chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình; dụ dỗ, ép buộc hoặc chứa chấp người chưa thành niên phạm pháp; mua bán, đánh tráo, chiếm đoạt trẻ em; các tội xâm phạm tình dục đối với trẻ em; có hành vi xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, căn cứ chấm dứt nuôi con nuôi được quy định tại Điều 25 Luật nuôi con nuôi năm 2010 do Quốc hội khóa 12 ban hành ngày 17 tháng 6 năm 2010.

là việc tổ chức, gia đình, cá nhân nhận trẻ em về chăm sóc, nuôi dưỡng khi trẻ em không còn cha mẹ; trẻ em không được hoặc không thể sống cùng cha đẻ, mẹ đẻ; trẻ em bị ảnh hưởng bởi thiên tai, thảm họa, xung đột vũ trang nhằm bảo đảm sự an toàn và lợi ích tốt nhất của trẻ em.

(Theo Khoản 3, Điều 4, Luật trẻ em 2016)

Tình trạng bên có nghĩa vụ chưa thực hiện hoặc chỉ thực hiện một phần nghĩa vụ khi thời hạn thực hiện nghĩa vụ đã hết.

Khi nghĩa vụ dân sự chậm được thực hiện, thì người có quyền có thể gia hạn để người có nghĩa vụ hoàn thành nghĩa vụ; nếu quá thời hạn này mà nghĩa vụ vẫn chưa được hoàn thành, thì theo yêu cầu của người có quyền, người có nghĩa vụ vẫn phải thực hiện nghĩa vụ và bồi thường thiệt hại; nếu việc thực hiện nghĩa vụ không còn cần thiết đối với người có quyền, thì người này có quyền từ chối tiếp nhận việc thực hiện nghĩa vụ và yêu cầu bồi thường thiệt hại. Trong trường hợp người có nghĩa vụ chậm trả tiền, thì người đó phải trả lãi đối với số tiền chậm trả theo lãi suất nợ quá hạn do ngân hàng nhà nước quy định tương ứng với thời gian chậm trả tại thời điểm thanh toán, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.

Tình trạng nghĩa vụ đã đến thời hạn thực hiện và người có nghĩa vụ đã thực hiện nghĩa vụ theo thỏa thuận, nhưng người có quyền lại không tiếp nhận việc thực hiện nghĩa vụ đó.

Trong trường hợp chậm tiếp nhận nghĩa vụ mà đối tượng của nghĩa vụ là tài sản, thì người có nghĩa vụ phải áp dụng các biện pháp cần thiết để bảo quản tài sản và có quyền yêu cầu thanh toán chi phí hợp lý. Đối với tài sản có nguy cơ bị hư hỏng, thì người có nghĩa vụ có quyền bán tài sản đó và trả cho người có quyền khoản tiền thu được từ việc bán tài sản sau khi trừ đi chi phí cần thiết để bảo quản và bán tài sản đó.

Người có quyền yêu cầu mà chậm tiếp nhận việc thực hiện nghĩa vụ, thì phải bồi thường thiệt hại cho người có nghĩa vụ và phải chịu mọi rủi ro xảy ra kể từ thời điểm chậm tiếp nhận, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác. Trường hợp, khi một bên có quyền từ chối tiếp nhận nghĩa vụ đã hoàn thành theo đúng hợp đồng thì bên kia có quyền đòi phạt vi phạm hợp đồng, đòi bồi thường các phí tổn bảo quản, chuyên chở và thiệt hại khác do việc không tiếp nhận gây ra.

Là vị trí giao nhau giữa mái đê hoặc mái cơ đê với mặt đất tự nhiên được xác định tại thời điểm cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác định mốc chỉ giới hành lang bảo vệ đê. Chân đê đối với đê có kết cấu bằng bê tông hoặc vật liệu khác Là vị trí xây đúc ngoài cùng của móng công trình.

(Theo Khoản 12, Điều 3, Luật Đê điều 2006)

là ngành kinh tế - kỹ thuật bao gồm các hoạt động trong lĩnh vực giống vật nuôi, thức ăn chăn nuôi, điều kiện chăn nuôi, chế biến và thị trường sản phẩm chăn nuôi.

(Theo Khoản 1, Điều 2, Luật Chăn nuôi 2018)

là hình thức tổ chức hoạt động chăn nuôi tại hộ gia đình.

(Theo Khoản 3, Điều 2, Luật Chăn nuôi 2018)

là hình thức tổ chức hoạt động chăn nuôi tập trung tại khu vực riêng biệt dành cho sản xuất, kinh doanh chăn nuôi.

(Theo Khoản 4, Điều 2, Luật Chăn nuôi 2018)

Người đứng đầu Tòa án nhân dân - cơ quan xét xử.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao do Quốc hội bầu, miễn nhiệm và bãi nhiệm theo đề nghị của Chủ tịch nước. Nhiệm kỳ của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao theo nhiệm kỳ của Quốc hội. Chánh án Tòa án nhân dân tối cao chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Quốc hội; trong thời gian Quốc hội không họp thì chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chủ tịch nước; trả lời chất vấn của đại biểu quốc hội.

Chánh án Tòa án quân sự trung ương do Chủ tịch nước bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Chánh án tòa án nhân dân địa phương do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao bổ nhiệm, miễn nhiệm và cách chức sau khi thống nhất với thường trực hội đồng nhân dân cùng cấp. Chánh án tòa án quân sự quân khu và tương đương, Chánh án tòa án quân sự khu vực do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức sau khi thống nhất với Bộ trưởng Bộ quốc phòng. Nhiệm kỳ của Chánh án tòa án quân sự và Chánh án tòa án nhân dân địa phương là 5 năm.

Chánh án tòa án nhân dân địa phương chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước hội đồng nhân dân cùng cấp; trả lời chất vấn của đại biểu hội đồng nhân dân.

Chánh án tòa án quân sự trung ương là phó chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao được quy định tại Điều 26 và Điều 27 Luật tổ chức tòa án nhân dân năm 2014; Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao được quy định tại Điều 35 Luật tổ chức tòa án nhân dân năm 2014; Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương được quy định tại Điều 42 Luật tổ chức tòa án nhân dân năm 2014; Chánh án Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và tương đương được quy định tại Điều 47 Luật tổ chức tòa án nhân dân năm 2014; Chánh án Tòa án quân sự trung ương được quy định tại Điều 59 Luật tổ chức tòa án nhân dân năm 2014 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2014.

Chức danh để chỉ người đứng đầu tòa thượng thẩm (Bắc Kỳ, Trung Kỳ và Nam Kỳ) ở Việt Nam thời kỳ Pháp thuộc.

Theo Sắc lệnh số 13 do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ngày 24.1.1946, sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, trong hệ thống các tòa án nước Việt Nam dân chủ cộng hòa có các tòa thượng thẩm đặt ở mỗi kỳ. Một tòa thượng thẩm Bắc Kỳ đặt tại Hà Nội, tòa thượng thẩm Trung Kỳ đặt ở Thuận Hóa - Huế; tòa thượng thẩm Nam Kỳ đặt ở Sài Gòn. Mỗi tòa thượng thẩm có một chánh nhất, các chánh án phòng, các hội thẩm, một chưởng lý, một hay nhiều phó chưởng lý, các tham lý, một chánh lục sự, các lục sự, các tham tá và thư ký.

Tại phiên tòa, ngồi xử có chánh nhất hay do một chánh án phòng chủ tọa và hai hội thẩm, chưởng lý, phó chưởng lý hay tham lý ngồi ghế công tố viên, chánh lục sự hay lục sự ngồi ghế lục sự. Trong xét xử các việc hình, tòa thượng thẩm phúc lại các án tiểu hình và đại hình.

Chức danh người đứng đầu bộ máy cai trị người dân tộc thiểu số của chính quyền thực dân Pháp, người đứng đầu tỉnh Hòa Bình được lập từ năm 1919.

Chánh quan lang tương đương với chức tuần phủ hạng nhì và thuộc công sứ Pháp.

Chức danh của người được nhà vua lựa chọn, chỉ định dẫn đầu đoàn sứ bộ Việt Nam dưới thời phong kiến, có quyền thay mặt vua tiến hành các hoạt động bang giao với các nước khác trong thời gian đi sứ.

Chánh sứ thường là người có hiểu biết rộng, có tài ứng đối và trung thành với vua. Trong lịch sử các triều đại phong kiến Việt Nam, với những lần đi sứ Trung Quốc thì Mạc Đĩnh Chi là người thường được nhắc đến. Mạc Đĩnh Chi sinh năm 1280 và mất năm 1350, đỗ trạng nguyên năm 1304, làm quan dưới 3 triều vua nhà Trần (triều vua Trần Anh Tông, Trần Minh Tông và Trần Hiển Tông) được phong đến chức thượng thư. Mạc Đĩnh Chi hai lần được các vua Trần cử đi sứ triều đình nhà Nguyên, do ứng đối và biện luận giỏi, ông được triều đình nhà Nguyên kính nể và phong là “lưỡng quốc trạng nguyên”.

Người đứng đầu tổ chức thanh tra của bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc chính phủ, ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, các sở, ủy ban nhân dân quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh

Việc bổ nhiệm, miễn nhiệm chánh thanh tra bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc chính phủ do bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, thủ trưởng cơ quan thuộc chính phủ đề nghị Tổng thanh tra Chính phủ trình Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Việc bổ nhiệm, miễn nhiệm chánh thanh tra tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đề nghị Tổng thanh tra Chính phủ quyết định.

Việc bổ nhiệm, miễn nhiệm chánh thanh tra huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh do chủ tịch ủy ban nhân dân quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh đề nghị chánh thanh tra tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quyết định.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh Thanh tra bộ được quy định tại Điều 19 Luật thanh tra năm 2010; nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh Thanh tra tỉnh được quy định tại Điều 22 Luật thanh tra năm 2010; nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh Thanh tra sở được quy định tại Điều 25 Luật thanh tra năm 2010; nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh Thanh tra huyện được quy định tại Điều 28 Luật thanh tra năm 2010  do Quốc hội khóa 12  ban hành  ngày 15 tháng 11 năm 2010.

Người đứng đầu tòa chuyên trách của Tòa án nhân dân tối cao, tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Tòa án nhân dân tối cao có ba tòa phúc thẩm đặt tại Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng và các tòa chuyên trách giám đốc thẩm như tòa hành chính, tòa dân sự, tòa lao động, tòa kinh tế, tòa hành chính và đứng đầu các tòa này đều có một chánh tòa.

Ở Tòa án cấp tỉnh có các tòa chuyên trách như tòa hình sự, tòa dân sự, tòa kinh tế, tòa lao động, tòa hành chính và cũng đều do một chánh tòa đứng đầu.

Chánh tòa do chánh án tòa án nhân dân nơi tòa chuyên trách đó trực thuộc bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức.

Chức danh người đứng đầu một tổng, đơn vị hành chính dưới cấp huyện, gồm một số xã.

Chánh tổng có từ thời nhà Lê, dưới triều đại Tây Sơn được lập lại, nhưng lại bị bãi bỏ dưới thời vua Gia Long. Đến thời Minh Mạng, đơn vị hành chính cấp tổng được thành lập lại và đặt lại chức danh chánh tổng. Chánh tổng là viên quan thuộc cấp huyện, giữ vai trò trung gian giữa cấp huyện và cấp xã, có trách nhiệm truyền những mệnh lệnh của chính quyền cấp trên xuống cấp xã trong phạm vi một tổng và giám sát việc thực hiện những mệnh lệnh đó. Thời kỳ Pháp thuộc, chánh tổng và phó tổng được xếp trong ngạch nhân viên hành chính, được hưởng lương và xếp hạng bậc. Trước năm 1887, chánh tổng và phó tổng do chính phủ thực dân lựa chọn, chỉ định. Sau năm 1887, chánh tổng được tuyển chọn thông qua thi tuyển. Từ năm 1908, chánh tổng được tuyển lựa thông qua bầu cử mà cử tri là những người thuộc các thành phần có chức quyền, có tài sản, có bằng cấp và thống đốc là người có quyền quyết định cuối cùng trong việc tuyển chọn, ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ, chánh tổng được tuyển lựa qua bầu cử và là người thay mặt cho tổng về mặt hành chính và pháp lý để giao thiệp với cấp trên.

Người đứng đầu và chịu trách nhiệm chính trong việc điều phối công việc hàng ngày của văn phòng cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp.

Chánh văn phòng là chức danh quản lý trong hệ thống chức danh quản lý của cơ quan nhà nước, tổ chức, đoàn thể, hiệp hội. Chức danh chánh văn phòng được bổ nhiệm, miễn nhiệm theo quy định của pháp luật (đối với các cơ quan nhà nước) hoặc theo điều lệ, nội quy của tổ chức (đối với các tổ chức không phải là cơ quan nhà nước).

Thông thường, người giữ chức danh chánh văn phòng có những quyền hạn, nhiệm vụ cơ bản sau:

1) Tiếp nhận và thực hiện sự ủy quyền của người đứng đầu cơ quan, tổ chức về một số công việc liên quan đến hoạt động đối nội và đối ngoại của cơ quan, tổ chức đó; 2) Quyết định những vấn đề cơ bản thuộc về chức năng của văn phòng theo quy định của cơ quan, tổ chức đó; 3) Phân công nhiệm vụ, công việc và kiểm tra, giám sát, quản lý các nhân viên trong văn phòng thuộc quyền mình phụ trách để đảm bảo thực hiện tốt công việc được giao; 4) Chịu trách nhiệm báo cáo trước người đứng đầu cơ quan, tổ chức về các công việc được cơ quan, tổ chức đó giao cho văn phòng; 5) Phối hợp cùng các cơ quan, đơn vị có liên quan trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao để đảm bảo sự vận hành và hoạt động hiệu quả của tổ chức đó.

Chánh văn phòng có thể có một hoặc một số phó chánh văn phòng giúp việc, tùy theo chức năng và nhiệm vụ của văn phòng đó rộng hay hẹp. Trong các quan hệ công tác, khi chánh văn phòng không thể có mặt để trực tiếp giải quyết công việc của văn phòng thì có thể ủy quyền cho các phó chánh văn phòng đại diện cho mình giải quyết các công việc đó. Chánh văn phòng phải chịu trách nhiệm về hành vi thực hiện các công việc đó của người đại diện, nếu những người đại diện đã thực hiện các công việc đó theo đúng phạm vi ủy quyền.