Thuật ngữ pháp lý

Quy chế pháp lý cơ bản của tư pháp quốc tế, theo đó người nước ngoài (thể nhân nước ngoài) ở nước sở tại được hưởng chế độ pháp lý mà nước sở tại dành cho những người nước ngoài (thể nhân nước ngoài) của bất kỳ một nước thứ ba nào đang được hưởng hoặc sẽ được hưởng trong tương lai.

Quy chế tối huệ quốc là một quy chế cơ bản của tư pháp quốc tế. Theo đó, nước sở tại cũng sẽ dành cho cá nhân, pháp nhân hoặc hàng hóa (có xuất xứ tại hoặc được xuất khẩu từ lãnh thổ nước được hưởng quy chế tối huệ quốc) hoặc dịch vụ của nước được hưởng quy chế tối huệ quốc sự đối xử không kém thuận lợi hơn sự đối xử mà nước sở tại đang hoặc sẽ dành cho cá nhân, pháp nhân hoặc hàng hóa (có xuất xứ tại hoặc được xuất khẩu từ lãnh thổ nước thứ ba nào) hoặc dịch vụ của nước thứ ba nào.

Thông thường, quy chế tối huệ quốc sẽ được quy định theo từng lĩnh vực cụ thể như quy chế tối huệ quốc trong thương mại hàng hóa, quy chế tối huệ quốc trong thương mại dịch vụ, quy chế tối huệ quốc trong đầu tư, quy chế tối huệ quốc trong sở hữu trí tuệ.

Đãi ngộ tối huệ quốc có thể là vô điều kiện hoặc có điều kiện với mục đích là đảm bảo cho mọi người nước ngoài (thể nhân và pháp nhân nước ngoài) được hưởng những quyền và nghĩa vụ dân sự - kinh tế ngang nhau trong cùng một lĩnh vực, địa bàn hoạt động mà không có sự phân biệt đối xử nào giữa họ. Quy chế này thường được ghi nhận trong các điều ước quốc tế về thương mại và hàng hải như Điều 2 Chương III - Hiệp định thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ quy định: Mỗi bên dành ngay lập tức và vô điều kiện cho các dịch vụ và nhà cung cấp dịch vụ của bên kia sự đối xử không kém thuận lợi hơn sự đối xử mà bên đó dành cho các dịch vụ và nhà cung cấp dịch vụ tương tự của bất kỳ nước nào khác. Tuy vậy, trong thực tiễn điều ước quốc tế của Việt Nam và các nước, người ta có thể thỏa  thuận về các ngoại lệ của quy chế này theo những lộ trình nhất định.

Là quy định về mức giới hạn của đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý mà sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình, môi trường và các đối tượng khác trong hoạt động kinh tế - xã hội phải tuân thủ để bảo đảm an toàn, vệ sinh, sức khoẻ con người; bảo vệ động vật, thực vật, môi trường; bảo vệ lợi ích và an ninh quốc gia, quyền lợi của người tiêu dùng và các yêu cầu thiết yếu khác.     Quy chuẩn kỹ thuật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành dưới dạng văn bản để bắt buộc áp dụng.

(Theo Khoản 2, Điều 3, Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật 2006)

Là mức giới hạn của các thông số về chất lượng môi trường xung quanh, hàm lượng của các chất gây ô nhiễm có trong chất thải, các yêu cầu kỹ thuật và quản lý được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành dưới dạng văn bản bắt buộc áp dụng để bảo vệ môi trường.
(Theo khoản 5 Điều 3 Luật bảo vệ môi trường 2014)

Là quỹ đầu tư chứng khoán thực hiện chào bán chứng chỉ quỹ ra công chúng.

(Theo Khoản 28, Điều 6, Luật Chứng khoán 2006)

Quỹ đất tự nhiên nằm trong đường biên giới quốc gia.

Theo kết quả tổng kiểm kê đất đai năm 2000, quỹ đất quốc gia ở nước ta có 32.924.061 ha đất tự nhiên, bao gồm các loại đất với diện tích cụ thể như sau: 1) Đất nông nghiệp: 9.345.346 ha; 2) Đất lâm nghiệp có rừng: 11.575.429 ha; 3) Đất chuyên dùng: 1.532.843 ha; 4) Đất ở: 443.178 ha; 5) Đất chưa sử dụng và sông suối núi đá: 10.027.265 ha (Điều 1 Quyết định số 24/2001/QĐ-TTg ngày 01.03.2001 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt kết quả tổng kiểm kê đất đai năm 2000).

Theo kết quả kiểm kê diện tích đất đai của cả nước năm 2014 (tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2014) tại Điều 1 Quyết định 2712/QĐ-BTNMT do Bộ trưởng Bộ tài nguyên ban hành ngày 25 tháng 11 năm 2016 thì tổng diện tích tự nhiên: 33.123.056 ha, bao gồm: Diện tích nhóm đất nông nghiệp: 27.281.040 ha; Diện tích nhóm đất phi nông nghiệp: 3.683.590 ha; Diện tích nhóm đất chưa sử dụng: 2.158.426 ha.

Là quỹ hình thành từ vốn góp của nhà đầu tư với mục đích kiếm lợi nhuận từ việc đầu tư vào chứng khoán hoặc các dạng tài sản đầu tư khác, kể cả bất động sản, trong đó nhà đầu tư không có quyền kiểm soát hàng ngày đối với việc ra quyết định đầu tư của quỹ.

(Theo Khoản 27, Điều 6, Luật Chứng khoán 2006)

Những quy tắc, chuẩn mực trong xử sự; những tiêu chuẩn, định mức về kinh tế, kỹ thuật được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành hoặc thừa nhận và buộc các tổ chức, cá nhân có liên quan phải tuân thủ.

Các quy định được thể hiện chủ yếu dưới hình thức quy phạm pháp luật và được ban hành dưới những hình thức văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước. Ví dụ: các quy định trong các đạo luật của Quốc hội, các nghị định của Chính phủ... Đây là những quy định mang tính pháp lý, được tuân thủ một cách nghiêm ngặt dựa trên sức cưỡng chế của Nhà nước. Cũng có khi các quy định không được thể hiện và ban hành dưới các hình thức văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước. Ví dụ: các quy định trong Điều lệ Hội luật gia Việt Nam. Các quy định này tuy không mang tính pháp lý nhà nước một cách trực tiếp nhưng cũng đòi hỏi phải có sự tuân thủ của các hội viên khi họ tự nguyện tham gia hội và cũng tức là cam kết tuân thủ Điều lệ của tổ chức này.

Là quỹ đại chúng mà chứng chỉ quỹ đã chào bán ra công chúng không được mua lại theo yêu cầu của nhà đầu tư.

(Theo Khoản 31, Điều 6, Luật Chứng khoán 2006)

Khoản tài chính dự trữ được lập tại doanh nghiệp dự phòng chi trả cho người lao động bị mất việc làm vì lý do kinh tế.

Theo quy định của Bộ luật lao động, các doanh nghiệp trong quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh phải thực hiện trích một khoản từ lợi nhuận còn lại để lập quỹ dự phòng mất việc làm để chi trả cho người lao động khi cho họ thôi việc khi thay đổi cơ cấu, công nghệ. Tuy nhiên, Bộ luật lao động quy định quỹ này còn được sử dụng để đào tạo lại, đào tạo nâng cao tay nghề, đào tạo nghề dự phòng cho người lao động để đảm bảo việc làm cho họ.

Quỹ dự phòng chiến lược nhằm mục đích phòng ngừa, khắc phục hậu quả thiên tai, phục vụ an ninh, quốc phòng và thực hiện các nhiệm vụ khác của Nhà nước.

Hệ thống quản lý dự trữ quốc gia gồm: Cục dự trữ quốc gia và các cơ quan, đơn vị quản lý hàng dự trữ quốc gia chuyên dùng, đặc chủng thuộc các bộ, ngành.

Hàng hóa, vật tư đưa vào quỹ dự trữ quốc gia là những mặt hàng thiết yếu phục vụ cho sản xuất, đời sống và an ninh, quốc phòng.

Danh mục mặt hàng và phân công quản lý các mặt hàng dự trữ do Chính phủ quy định.

Việc quản lý hàng dự trữ quốc gia được quy định chung như sau: 1) Những mặt hàng chuyên dụng, đặc chủng giao cho các bộ, ngành trực tiếp quản lý (V/ dụ: thuốc nổ, vật liệu nổ công nghiệp giao cho Bộ Công nghiệp; kim khí và các loại vật tư đồng bộ để sản xuất, sửa chữa vũ khí, khí tài, đạn dược giao cho Bộ quốc phòng...); 2) Những mặt hàng khác giao cho Cục dự trữ quốc gia trực tiếp quản lý.

Là quỹ của Nhà nước, hình thành từ ngân sách nhà nước và các nguồn tài chính khác theo quy định của pháp luật.
(Theo khoản 17 Điều 4 Luật ngân sách nhà nước 2015)

Việc phân bố, sắp xếp các hoạt động và các yếu tố sản xuất, dịch vụ và đời sống trên một địa bàn lãnh thổ (quốc gia, vùng, tỉnh, huyện) cho một mục đích nhất định trong một thời kỳ trung hạn, dài hạn (có chia các giai đoạn) để cụ thể hóa chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trên lãnh thổ theo thời gian và là cơ sở để lập các kế hoạch phát triển.

Có nhiều loại quy hoạch ở nhiều cấp độ, phạm vi và lĩnh vực khác nhau, như quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội một vùng lãnh thổ; quy hoạch phát triển một ngành kinh tế - kỹ thuật; quy hoạch cán bộ; quy hoạch đô thị; quy hoạch xây dựng các khu công nghiệp của một tỉnh...

Quy hoạch thường được xây dựng dựa trên chiến lược phát triển của một vùng lãnh thổ hay một ngành, một lĩnh vực theo thời gian và là cơ sở để xây dựng các kế hoạch phát triển ngắn hạn, trung hạn. Việc xây dựng quy hoạch phải dựa trên những ý đồ chiến lược rõ ràng; sự tính toán khoa học, hợp lý những điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội; việc sử dụng có hiệu quả các yếu tố nguồn lực. Do vậy, chất lượng của quy hoạch phụ thuộc rất lớn vào tầm nhìn chiến lược của các cấp và những người có thẩm quyền, công tác điều tra cơ bản và khả năng dự báo về xu hướng phát triển trong tương lai.

Là việc phân vùng môi trường để bảo tồn, phát triển và thiết lập hệ thống hạ tầng kỹ thuật bảo vệ môi trường gắn với hệ thống giải pháp bảo vệ môi trường trong sự liên quan chặt chẽ với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội nhằm bảo đảm phát triển bền vững.
(Theo khoản 21 Điều 3 Luật bảo vệ môi trường 2014)

Là quy hoạch cụ thể hóa quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh. Quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành bao gồm các quy hoạch được quy định tại Phụ lục 2 của Luật này.

(Theo Khoản 9, Điều 3, Luật Quy hoạch 2017)

Là quy hoạch cấp quốc gia, cụ thể hóa quy hoạch tổng thể quốc gia về phân vùng chức năng và sắp xếp, phân bố hợp lý không gian các ngành, lĩnh vực trên vùng đất ven biển, các đảo, quần đảo, vùng biển, vùng trời thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia của Việt Nam.

(Theo Khoản 3, Điều 3, Luật Quy hoạch 2017)

Là quy hoạch cấp quốc gia, cụ thể hóa quy hoạch tổng thể quốc gia theo ngành trên cơ sở kết nối các ngành, các vùng có liên quan đến kết cấu hạ tầng, sử dụng tài nguyên, bảo vệ môi trường và bảo tồn đa dạng sinh học.

(Theo Khoản 5, Điều 3, Luật Quy hoạch 2017)

Là định hướng và tổ chức không gian cho việc sử dụng các vùng biển Việt Nam, được lập và phê duyệt theo quy định của Luật biển Việt Nam.
(Theo khoản 5 Điều 3 Luật tài nguyên, môi trường biển và hải đảo 2015)

Quy hoạch sử dụng đất Là việc phân bổ và khoanh vùng đất đai theo không gian sử dụng cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu trên cơ sở tiềm năng đất đai và nhu cầu sử dụng đất của các ngành, lĩnh vực đối với từng vùng kinh tế - xã hội và đơn vị hành chính trong một khoảng thời gian xác định.
(Theo khoản 2 Điều 3 Luật đất đai 2013)

Là quy hoạch cấp quốc gia, cụ thể hóa quy hoạch tổng thể quốc gia về phân bổ và khoanh vùng đất đai cho các ngành, lĩnh vực và các địa phương trên cơ sở tiềm năng đất đai.

(Theo Khoản 4, Điều 3, Luật Quy hoạch 2017)

Là quy hoạch cụ thể hóa quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng ở cấp tỉnh về không gian các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, hệ thống đô thị và phân bố dân cư nông thôn, kết cấu hạ tầng, phân bố đất đai, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường trên cơ sở kết nối quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn.

(Theo Khoản 8, Điều 3, Luật Quy hoạch 2017)

Là định hướng và tổ chức không gian cho việc khai thác, sử dụng các loại tài nguyên trong vùng bờ.
(Theo khoản 7 Điều 3 Luật tài nguyên, môi trường biển và hải đảo 2015)

Là quy hoạch cấp quốc gia, mang tính chiến lược theo hướng phân vùng và liên kết vùng của lãnh thổ bao gồm đất liền, các đảo, quần đảo, vùng biển và vùng trời; hệ thống đô thị và nông thôn; kết cấu hạ tầng; sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường; phòng, chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế.

(Theo Khoản 2, Điều 3, Luật Quy hoạch 2017)

Là quy hoạch cụ thể hóa quy hoạch tổng thể quốc gia ở cấp vùng về không gian các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, hệ thống đô thị và phân bố dân cư nông thôn, xây dựng vùng liên tỉnh, kết cấu hạ tầng, nguồn nước lưu vực sông, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường trên cơ sở kết nối các tỉnh.

(Theo Khoản 7, Điều 3, Luật Quy hoạch 2017)

Là việc tổ chức không gian của đô thị, nông thôn và khu chức năng đặc thù; tổ chức hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội; tạo lập môi trường thích hợp cho người dân sống tại các vùng lãnh thổ, bảo đảm kết hợp hài hòa giữa lợi ích quốc gia với lợi ích cộng đồng, đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu. Quy hoạch xây dựng được thể hiện thông qua đồ án quy hoạch xây dựng gồm sơ đồ, bản vẽ, mô hình và thuyết minh.
(Theo khoản 30 Điều 3 Luật xây 2014)

Là việc tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan, hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội trong phạm vi một khu chức năng đặc thù. Quy hoạch xây dựng khu chức năng đặc thù gồm quy hoạch chung xây dựng, quy hoạch phân khu xây dựng và quy hoạch chi tiết xây dựng.
(Theo khoản 32 Điều 3 Luật xây 2014)

Là việc tổ chức không gian, sử dụng đất, hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội của nông thôn. Quy hoạch xây dựng nông thôn gồm quy hoạch chung xây dựng xã và quy hoạch chi tiết xây dựng điểm dân cư nông thôn.
(Theo khoản 33 Điều 3 Luật xây 2014)

Là việc tổ chức hệ thống đô thị, nông thôn, khu chức năng đặc thù và hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội trong địa giới hành chính của một tỉnh hoặc một huyện, liên tỉnh, liên huyện phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ.
(Theo khoản 31 Điều 3 Luật xây 2014)

Là quỹ đại chúng mà chứng chỉ quỹ đã chào bán ra công chúng phải được mua lại theo yêu cầu của nhà đầu tư.

(Theo Khoản 30, Điều 6, Luật Chứng khoán 2006)

Là toàn bộ các khoản tiền của Nhà nước, kể cả tiền vay có trên tài khoản của ngân sách nhà nước các cấp tại một thời điểm.
(Theo khoản 18 Điều 4 Luật ngân sách nhà nước 2015)

Cơ quan của Liên hợp quốc được thành lập trên cơ sở Nghị quyết số 57 ngày 11.12.1946 của Đại hội đồng Liên hợp quốc để giúp việc cho Liên hợp quốc trong việc giải quyết các vấn đề liên quan đến nhi đồng.

Quỹ nhi đồng Liên hợp quốc có quan hệ công tác chặt chẽ với Hội đồng kinh tế xã hội. Mối quan hệ này được thiết lập trên cơ sở các nghị quyết của Đại hội đồng hoặc Hội đồng kinh tế - xã hội hoặc theo văn bản được các quốc gia công nhận.

Quỹ nhi đồng Liên hợp quốc có những nhiệm vụ chủ yếu sau: Thúc đẩy chính phủ các nước đang phát triển cải thiện điều kiện sống và sinh hoạt của trẻ em, trợ giúp cần thiết cho các nước đó theo yêu cầu của chính phủ các nước hữu quan trong các lĩnh vực y tế, giáo dục, bảo hiểm xã hội, dạy nghề, giúp đỡ cần thiết trong việc cải thiện điều kiện sinh sống của trẻ em không phân biệt chủng tộc, tôn giáo và chính kiến... Cơ quan chỉ đạo của Quỹ nhi đồng Liên hợp quốc là Ban quản trị gồm đại diện của trên 30 nước hội viên của Liên hợp quốc hoặc hội viên của các cơ quan chuyên môn của Liên hợp quốc do Hội đồng kinh tế - xã hội bầu. Lãnh đạo công việc của Quỹ nhi đồng Liên hợp quốc là giám đốc.

Việt Nam đã tham gia Quỹ này và Quỹ nhi đồng Liên hợp quốc có cơ quan đại diện tại Hà Nội.