Thuật ngữ pháp lý

Là loài sinh vật xuất hiện và phát triển ở khu vực vốn không phải Là môi trường sống tự nhiên của chúng.

(Theo Khoản 18, Điều 3, Luật đa dạng sinh học 2008)

Là loài ngoại lai lấn chiếm nơi sinh sống hoặc gây hại đối với các loài sinh vật bản địa, Làm mất cân bằng sinh thái tại nơi chúng xuất hiện và phát triển.

(Theo Khoản 19, Điều 3, Luật đa dạng sinh học 2008)

Là loài hoang dã, giống cây trồng, giống vật nuôi, vi sinh vật và nấm đặc hữu, có giá trị đặc biệt về khoa học, y tế, kinh tế, sinh thái, cảnh quan, môi trường hoặc văn hóa - lịch sử mà số lượng còn ít hoặc bị đe dọa tuyệt chủng.

(Theo Khoản 20, Điều 3, Luật đa dạng sinh học 2008)

Là loài thực vật rừng, động vật rừng có giá trị đặc biệt về kinh tế, khoa học, y tế, sinh thái, cảnh quan và môi trường, số lượng còn ít trong tự nhiên hoặc có nguy cơ bị tuyệt chủng.

(Theo Khoản 14, Điều 2, Luật Lâm nghiệp 2017)

Là loài thủy sản có nguồn gốc và phân bố trong môi trường tự nhiên ở khu vực địa lý xác định.

(Theo Khoản 8, Điều 3, Luật Thủy sản 2017)

Là loài thủy sản có phần lớn hay cả vòng đời sống trong môi trường nước, có giá trị đặc biệt về kinh tế, khoa học, y tế, sinh thái, cảnh quan và môi trường, số lượng còn ít trong tự nhiên hoặc có nguy cơ tuyệt chủng.

(Theo Khoản 7, Điều 3, Luật Thủy sản 2017)

(Hành vi) giao cấu giữa những người cùng dòng máu về trực hệ, giữa anh chị em cùng cha mẹ, giữa anh chị em cùng cha, khác mẹ hoặc cùng mẹ khác cha.

Loạn luân là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm nghiêm trọng quan hệ gia đình. Hành vi loạn luân được quy định là tội danh độc lập thuộc nhóm tội xâm phạm chế độ hôn nhân và gia đình trong luật hình sự Việt Nam. kể từ khi Bộ luật hình sự năm 1985 có hiệu lực. Trước đó, Luật hình sự Việt Nam cũng đã coi loạn luân là tội phạm. Tuy nhiên, khái niệm loạn luân ở giai đoạn này được hiểu rộng hơn so với cách hiểu trong Bộ luật hình sự 1985. Trong Bộ luật hình sự năm 1999, tội loạn luân tiếp tục được quy định như trong Bộ luật hình sự năm 1985.

Tội loạn luân được hiểu là hành vi thuận tình giao cấu giữa những người mà giữa họ có quan hệ gia đình gần gũi với nhau hoặc là cùng dòng máu về trực hệ hoặc là giữa anh chị em ruột (cùng cha mẹ hoặc chỉ cùng mẹ hay cha). Trước khi Bộ luật hình sự năm 1985 có hiệu lực, những người được coi là giữa họ có quan hệ gia đình gần gũi còn bao gồm cả bố chồng với con dâu và mẹ vợ với con rể. Nếu giữa những người này có hành vi thuận tình giao cấu thì họ cũng bị coi là phạm tội loạn luân.

Tội loạn luân cần được phân biệt với trường hợp giữa những người có đủ điều kiện về chủ thể của tội loạn luân có hành vi giao cấu với nhau nhưng không phải là thuận tình mà do một trong hai người đã dùng thủ đoạn khác nhau để giao cấu với người kia trái với ý muốn của họ. Trường hợp này trước hết cấu thành tội phạm xâm phạm tình dục tương ứng với thủ đoạn đã sử dụng có thể là tội hiếp dâm, tội cưỡng dâm... Tình tiết loạn luân được coi là tình tiết tăng nặng định khung khi tội xâm phạm tình dục đó có quy định như tội hiếp dâm... Trong trường hợp tội xâm phạm tình dục đã phạm không quy định tỉnh tiết này thì người phạm tội còn phải chịu trách nhiệm hình sự về tội loạn luân.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội loạn luận được quy định tại Điều 184 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Dấu hiệu thuộc mặt chủ quan của tội phạm phản ánh chủ thể đã lựa chọn thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội khi có đủ điều kiện lựa chọn thực hiện hành vi khác phù hợp với đòi hỏi của xã hội.

Lỗi cũng thường được hiểu là thái độ tâm lý của người phạm tội đối với hành vi nguy hiểm cho xã hội và hậu quả nguy hiểm cho xã hội thể hiện dưới hình thức cố ý hoặc vô ý.

Theo Luật hình sự Việt Nam, hành vi gây thiệt hại cho xã hội chỉ có thể bị coi là tội phạm nếu chủ thể có lỗi khi thực hiện hành vi đó vì mục đích của hình phạt chỉ có thể đạt được khi hình phạt được áp dụng cho người có lỗi. Nguyên tắc có lỗi là nguyên tắc cơ bản của luật hình sự. Nguyên tắc này bắt nguồn từ nguyên tắc con người phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình vì họ có tự do (có năng lực nhận thức được quy luật, nhận thức được đòi hỏi của xã hội và năng lực lựa chọn, quyết định hành động theo quy luật, theo đòi hỏi của xã hội) và do vậy, chỉ khi có tự do họ mới có thể phải chịu trách nhiệm.

Xét về bản chất và nội dung, lỗi được hiểu là quan hệ giữa cá nhân người phạm tội với xã hội mà nội dung của nó là sự phủ định chủ quan đòi hỏi của xã hội. Đó là sự phủ định đòi hỏi của xã hội trong ý thức của chủ thể. Sự phủ định này tổn tại trong sự thống nhất với sự phủ định khách quan là sự phủ định đòi hỏi của xã hội trên thực tế mà biểu hiện của nó là sự gây thiệt hại cho quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ. Tương tự như vậy, lỗi cũng được hiểu là sự tự tước tự do của người phạm tội. Đó là sự tự tước tự do trong ý thức của chủ thể. Sự tự tước tự do này là nguyên nhân dẫn đến hành vi mất tự do trên thực tế - hành vi trái với đòi hỏi của xã hội, trái với luật hình sự.

Xét về hình thức thể hiện, lỗi bao gồm lỗi cố ý và lỗi vô ý. Trong đó, lỗi cố ý gốm cố ý trực tiếp và cố ý gián tiếp; lỗi vô ý gồm vô ý vì quá tự tin và vô ý do cẩu thả. Đó là bốn loại trường hợp có lỗi.

Khác với các trường hợp có lỗi là trường hợp không có lỗi. Đó là trường hợp sự kiện bất ngờ, trường hợp bất khả kháng và trường hợp không có lỗi do chủ thể không có năng lực trách nhiệm hình sự (Xt. Lỗi cố ý; Lỗi vô ý; Sự kiện bất ngờ; Sự kiện bất khả kháng).

Lỗi trong trường hợp chủ thể có ý thức lựa chọn hành vi phạm tội mặc dù có đủ điều kiện lựa chọn xử sự khác không nguy hiểm cho xã hội.

Lỗi cố ý là một trong hai loại lỗi theo Luật hình sự Việt Nam. Trong đó, lỗi cố ý có tính nguy hiểm cao hơn. Loại lỗi này đòi hỏi các dấu hiệu: 1) Hành vi khách quan mà chủ thể thực hiện là hành vi có tính chất phạm tội (hành vi có các dấu hiệu khách quan mà cấu thành tội phạm đòi hỏi); 2) Chủ thể ý thức được tính chất phạm tội của hành vi được thực hiện; 3) Chủ thể đã lựa chọn hành vi có tính chất phạm tội đó khi có điều kiện lựa chọn hành vi khác.

Lỗi cố ý được luật hình sự phân thành hai hình thức. Đó là lỗi cố ý trực tiếp và lỗi cố ý gián tiếp. Hai hình thức lỗi này khác nhau ở lý do của việc chủ thể lựa chọn xử sự phạm tội. cố ý trực tiếp là trường hợp cố ý, trong đó, chủ thể lựa chọn xử sự phạm tội vì xử sự đó phù hợp với mục đích của mình. Trong trường hợp cố ý trực tiếp, xử sự đã thực hiện cũng như hậu quả (luật định) mà xử sự đó gây ra là điều chủ thể mong muốn. Còn cố ý gián tiếp là trường hợp cố ý, trong đó, chủ thể lựa chọn xử sự phạm tội vì xử sự đó tuy không phải là mục đích nhưng đáp ứng được mục đích của họ. Trong trường hợp cố ý gián tiếp, xử sự đã thực hiện cũng như hậu quả (luật định) mà xử sự đó gây ra chỉ là điều mà chủ thể chấp nhận để đạt mục đích khác của mình. Căn cứ vào đặc điểm cấu trúc tâm lý của hai hình thức lỗi cố ý, luật hình sự Việt Nam xác định: “cố ý phạm tội là phạm tội trong trường hợp sau đây: 1) Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra, 2) Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra" (Điều 9 Bộ luật hình sự năm 1999).

Ngoài cách chia chính thức lỗi cố ý như trên, loại lỗi này còn có thể được chia thành cố ý xác định và cố ý không xác định cũng như được chia thành cố ý có dự mưu và cố ý đột xuất. Trong đó, cố ý xác định được hiểu là trường hợp, trong đó, hậu quả của tội phạm được xác định cụ thể trong ý thức người phạm tội. Ví dụ: Lỗi trong trường hợp lấy trộm một chiếc xe đạp cụ thể là lỗi cố ý xác định. Còn cố ý không xác định là trường hợp, trong đó, mức độ hậu quả không được xác định cụ thể trong ý thức người phạm tội. Ví dụ: Lỗi trong trường hợp lấy trộm một túi xách nhưng chưa biết cụ thể trong túi có gì là lỗi cố ý không xác định. Cố ý có dự mưu là trường hợp trong đó chủ thể đã có sự suy nghĩ, cân nhắc kỹ càng trước khi thực hiện hành vi phạm tội. Còn cố ý không có dự mưu là trường hợp trong đó chủ thể vừa có ý định phạm tội đã thực hiện ngay ý định đó, chưa kịp có sự cân nhắc kỹ.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, cố ý phạm tội được quy định tại Điều 10 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

là đoạn đường bộ giao nhau với đường sắt do tổ chức, cá nhân tự xây dựng và khai thác khi chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép.

(Theo Khoản 23, Điều 3, Luật đường sắt 2017)

(Hành vi) nhận lợi ích vật chất do (đã hoặc sẽ) tác động đến người có chức vụ, quyền hạn để người này giải quyết công việc cho bên đưa lợi ích vật chất đó.

Lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức. Trước khi có Bộ luật hình sự đầu tiên (Bộ luật hình sự năm 1985), tội phạm này được quy định trong Pháp lệnh trừng trị các tội hối lộ năm 1981. Bộ luật hình sự năm 1985 và Bộ luật hình sự năm 1999 đều quy định tội phạm này trong Chương “Các tội phạm về chức vụ”. Tuy nhiên, Bộ luật hình sự năm 1999 đã tách một dạng hành vi của tội lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi thành tội danh riêng là tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng với người khác để trục lợi. Theo Bộ luật hình sự năm 1999 hiện hành, tội lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi đòi hỏi các dấu hiệu sau: 1) Chủ thể của tội này là người có ảnh hưởng nhất định đối với người có chức vụ, quyền hạn do có quan hệ nhất định (quan hệ vợ chồng, quan hệ bạn bè thân thiết, quan hệ họ hàng...); 2) Người phạm tội của tội này đã lợi dụng quan hệ của họ đối với người có chức vụ, quyền hạn để nhận lợi ích vật chất (tiền, hiện vật hoặc lợi ích vật chất khác) cho mình. Đánh đổi cho việc nhận này, người phạm tội đã phải hoặc sẽ phải tác động đến người có chức vụ, quyền hạn để người này giải quyết công việc cho người đã đưa lợi ích vật chất cho mình; 3) Hành vi lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi chỉ bị coi là tội phạm khi lợi ích vật chất mà chủ thể nhận có giá trị từ 500.000 đồng trở lên hoặc đã gây hậu quả nghiêm trọng hoặc chủ thể đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm.

Như vậy, tội phạm này có hai trường hợp: 1) Nhận lợi ích vật chất trước. Sau đó mới có hành vi tác động đến người có chức vụ, quyền hạn; 2) Tác động đến người có chức vụ, quyền hạn trước. Sau đó mới có hành vi nhận lợi ích vật chất.

Trong cả hai trường hợp, người chủ động có thể là bên đưa lợi ích vật chất hoặc là bên nhận lợi ích vật chất.

Hình phạt được quy định cho tội này có mức cao nhất là 10 năm tù.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng với người khác để trục lợi được quy định tại Điều 366 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

(Hành vi của người có chức vụ, quyền hạn) nhận lợi ích vật chất do (đã hoặc sẽ) tác động đến người có chức vụ, quyền hạn để người này giải quyết công việc cho bên đưa lợi ích vật chất đó.

Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng với người khác để trục lợi là trường hợp đặc biệt của tội lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi. Sự đặc biệt ở đây thể hiện ở chỗ chủ thể cũng chính là người có chức vụ, quyền hạn và do có chức vụ, quyền hạn mà họ có ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn liên quan đến việc của người đưa lợi ích vật chất.

Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng với người khác để trục lợi được quy định là tội danh riêng trong luật hình sự Việt Nam kể từ khi Bộ luật hình sự năm 1985 được sửa đổi, bổ sung lần thứ tư năm 1997. Việc tách tội này ra khỏi tội lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để   trục  lợi là cần thiết để có thể phân hóa được trách nhiệm hình sự vì hai tội phạm này có mức độ của tính nguy hiểm cho xã hội khác nhau.

Theo Bộ luật hình sự năm 1999, tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng với người khác để trục lợi đòi hỏi có các dấu hiệu: 1) Chủ thể của tội này là người có chức vụ, quyền hạn và do đó có ảnh hưởng nhất định đối với người có chức vụ, quyền hạn khác; 2) Người phạm tội đã lợi dụng ảnh hưởng do có chức vụ, quyền hạn để nhàn lợi ích vật chất (tiền, hiện vật hoặc lợi ích vật chất khác) cho mình. Đánh đổi cho việc nhận này, người phạm tội đã phải hoặc sẽ phải tác động đến người có chức vụ, quyền hạn để người này giải quyết công việc cho người đã đưa lợi ích vật chất cho mình; 3) Hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi chỉ bị coi là tội phạm khi lợi ích vật chất mà chủ thể nhận có giá trị từ 500.000 đồng trở lên hoặc đã gây hậu quả nghiêm trọng hoặc chủ thể đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm.

Như vậy, tội phạm này có hai trường hợp: 1) Nhận lợi ích vật chất trước. Sau đó mới có hành vi tác động đến người có chức vụ, quyền hạn; 2) Tác động đến người có chức vụ, quyền hạn trước. Sau đó mới có hành vi nhận lợi ích vật chất.

Trong cả hai trường hợp, người chủ động có thể là bên đưa lợi ích vật chất hoặc là bên nhận lợi ích vật chất.

Hình phạt được quy định cho tội này có mức cao nhất là tù chung thân.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng với người khác để trục lợi được quy định tại Điều 358 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

(Hành vi) làm trái với nhiệm vụ được giao của người có chức vụ, quyền hạn.

Hành vi làm trái với nhiệm vụ được giao có thể là làm không đúng, không đầy đủ, không kịp thời, trái với quy định của Nhà nước hoặc điều lệ công tác.

Hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm trước hết hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức đồng thời xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật tùy thuộc vào lĩnh vực mà hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn xảy ra. Trong Luật hình sự Việt Nam. hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn thuộc một số lĩnh vực cụ thể đã được quy định thành những tội danh cụ thể. Ví dụ: Điều 132 quy định tội xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo; Điều 165 quy định tội cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng; Điều 293 quy định tội truy cứu trách nhiệm hình sự người không có tội;...

Ngoài ra, Bộ luật hình sự còn quy định một tội danh chung là tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Thuộc tội danh này là tất cả các hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ không thỏa mãn dấu hiệu của các tội phạm cụ thể đã được quy định trong Bộ luật hình sự. Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ đòi hỏi hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn phải gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, của xã hội, cho quyền hoặc lợi ích hợp pháp của công dân và chủ thể thực hiện hành vi này là vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác. Tội phạm này được quy định trong Chương “Các tội phạm về chức vụ" của Bộ luật hình sự. Cần phân biệt tội phạm này với tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ. Xét về bản chất, lạm quyền trong khi thi hành công vụ là trường hợp đặc biệt của tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Nhưng có điểm khác là chủ thể đã vượt quá quyền hạn của mình hay nói cách khác, chủ thể đã thực hiện việc làm không thuộc thẩm quyền và nội dung việc làm đó là sai. Trong trường hợp lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ, nội dung việc làm của chủ thể là sai nhưng việc làm đó thuộc phạm vi chức trách của chủ thể.

Hình phạt được quy định cho tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ có mức cao nhất là 15 năm tù.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ được quy định tại Điều 356 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Lời trình bày của bị can, bị cáo, người bị hại, người bị tạm giữ, người làm chứng, người có quyền và nghĩa vụ liên quan tới vụ án, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự trong vụ án hình sự mà người này đã thực hiện hoặc biết được theo yêu cầu của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án theo trình tự luật định nhằm giải quyết vụ án một cách đúng đắn, khách quan.

Lời khai của bị can, bị cáo là lời trình bày về những tình tiết của vụ án. Lời nhận tội của bị can, bị cáo chỉ có thể được coi là chứng cứ, nếu phù hợp với các chứng cứ khác của vụ án.

Lời khai của người bị hại là lời trình bày về những tình tiết của vụ án, quan hệ giữa họ với người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo. Những tình tiết do người bị hại trình bày không được dùng làm chứng cứ, nếu họ không thể nói rõ vì sao họ biết được tình tiết đó.

Lời khai của người bị bắt, bị tạm giữ là lời trình bày về những tình tiết liên quan đến việc họ bị tình nghi thực hiện tội phạm.

Lời khai của người làm chứng là lời trình bày về những gì mà họ biết về vụ án, nhân thân của bị can, bị cáo, người bị hại, quan hệ giữa họ với người bị bắt, bị tạm giữ, bị hại. Những tình tiết do người làm chứng trình bày sẽ không được dùng làm chứng cứ nếu họ không thể nói rõ vì sao biết được tình tiết đó.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, lời khai được quy định tại Điều 91, Điều 92, Điều 93, Điều 94, Điều 95 Điều 97, Điều 97 và Điều 98 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Lời trình bày của bị cáo tại phiên tòa sau khi chủ tọa phiên tòa tuyên bố kết thúc tranh luận.

Quy định về bị cáo được trình bày lời nói sau cùng trước khi Hội đồng xét xử vào phòng nghị án được quy định tại Thông tư số 2225/HCTP ngày 24.10.1956 của Bộ Tư pháp về chấn chỉnh việc thực hiện quyền bào chữa của bị cáo và Thông tư số 06/TC ngày 09.9.1967 của Tòa án nhân dân tối cao về việc bảo đảm thực hiện quyền bào chữa của bị can, bị cáo. Theo đó, bị cáo được trình bày lời nói sau cùng để thực hiện quyền tự bào chữa của mình trước khi Hội đồng xét xử vào phòng nghị án. Quy định này được pháp điển hóa và ghi nhận tại Điều 34 và Điều 194 Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 và Điều 210 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003. Trong lời nói sau cùng, bị cáo được trình bày những vấn đề mà họ cho là cần thiết nhất đối với mình để đề nghị Hội đồng xét xử xem xét khi nghị án. Ví dụ: Nếu bị cáo nhận tội thì họ có thể đề nghị Hội đồng xét xử giảm nhẹ hình phạt hoặc cho hưởng án treo; nếu không nhận tội thì đề nghị Hội đồng xét xử lưu ý các chứng cứ gỡ tội...

Khi bị cáo nói lời sau cùng, Hội đồng xét xử không được đặt câu hỏi và hạn chế thời gian trình bày của bị cáo nhưng có quyền yêu cầu bị cáo không nhắc lại chi tiết những vấn đề đã được xét hỏi, không được trình bày những điểm không liên quan đến vụ án. Nếu trong lời nói sau cùng, bị cáo trình bày thêm tình tiết mới có ý nghĩa quan trọng đối với vụ án thì Hội đồng xét xử quyết định trở lại việc xét hỏi, sau đó lại cho tranh luận về những vấn đề mới được xét hỏi.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, lời nói sau cùng của bị cáo được quy định tại Điều 324 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Kết quả của việc đánh giá của các chủ thể có thẩm quyền trong hoạt động giải quyết các vụ án hình sự về lỗi của người đã thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội.

Khoản lợi thu được từ việc khai thác tài sản; khoản tiền lãi thu được do cho vay hoặc tiền gửi tại các ngân hàng; số tiền người vay trả cho chủ nợ hoặc ngân hàng trả cho người gửi tiền.

Xét về mặt nội dung, lợi tức là một phần giá trị thặng dư mà nhà doanh nghiệp phải nhượng lại cho ngân hàng cho vay hoặc người cho vay. Lợi tức cũng được xem như giá cả của tiền vay. Chủ sở hữu có thể tự mình khai thác hoặc cho người khác khai thác công dụng của tải sản để hưởng lợi tức.

Lỗi trong trường hợp, chủ thể khi quyết định thực hiện hành vi không ý thức được hành vi đó sẽ là hành vi có tính chất phạm tội nhưng có đủ điều kiện ý thức được.

Lỗi vô ý là một trong hai loại lỗi theo Luật hình sự Việt Nam. Trong đó, lỗi vô ý có tính nguy hiểm thấp hơn. Loại lỗi này đòi hỏi các dấu hiệu: 1) Hành vi khách quan mà chủ thể đã thực hiện là hành vi có tính chất phạm tội (hành vi có các dấu hiệu khách quan mà cấu thành tội phạm đòi hỏi); 2) Chủ thể đã lựa chọn hành vi này do không ý thức được tính chất phạm tội của nó; 3) Chủ thể có đủ điều kiện ý thức được tính chất phạm tội của hành vi lựa chọn cũng như có đủ điều kiện lựa chọn hành vi khác không nguy hiểm cho xã hội.

Căn cứ vào lý do của việc chủ thể không ý thức được hành vi thực hiện sẽ là hành vi gây thiệt hại có tính chất phạm tội, lỗi vô ý được chia thành vô ý vì quá tự tin và vô ý do cẩu thả.

Lỗi vô ý vì quá tự tin là trường hợp vô ý, trong đó chủ thể sở dĩ quyết định thực hiện hành vi vì đã loại trừ khả năng hành vi đó sẽ gây ra hậu quả nguy hiểm cho xã hội. Đây là trường hợp người phạm tội tuy thấy trước hậu quả thiệt hại nhưng sau khi cân nhắc đã loại trừ khả năng hậu quả này xảy ra. Việc loại trừ khả năng này là do chủ thể đã không cân nhắc cẩn thận trong khi các điều kiện cho phép chủ thể có thể cân nhắc cẩn thận để không dẫn đến việc loại trừ khả năng gây ra hậu quả nguy hiểm cho xã hội của hành vi một cách thiếu cơ sở đầy đủ.

Lỗi vô ý do cẩu thả là trường hợp lỗi vô ý, trong đó, chủ thể đã không thấy trước hậu quả nguy hiểm cho xã hội mà hành vi của họ đã gây ra và việc không thấy trước đó hoàn toàn do chủ quan của chủ thể đã không có sự thận trọng cần thiết. Trong trường hợp vô ý vì cẩu thả, điều kiện đủ cho phép chủ thể có thể thấy trước và tránh được hậu quả nguy hiểm cho xã hội đã gây ra. Người phạm tội đã không thấy trước hậu quả nguy hiểm cho xã hội là do chủ quan của họ. Ví dụ: do vội vàng đã phát thuốc nhầm cho bệnh nhân dẫn đến tử vong.

Căn cứ vào đặc điểm cấu trúc tâm lý của những trường hợp có lỗi vô ý, Luật hình sự Việt Nam xác định: “Vô ý phạm tội là phạm tội trong những trường hợp sau đây: 1. Người phạm tội tuy thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được; 2. Người phạm tội không thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó.” (Điều 10 Bộ luật hình sự năm 1999).

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, vô ý phạm tội được quy định tại Điều 11 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Là biện pháp nhằm thực hiện mục tiêu bình đẳng giới bằng cách xác định vấn đề giới, dự báo tác động giới của văn bản, trách nhiệm, nguồn lực để giải quyết vấn đề giới trong các quan hệ xã hội được văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh.

(Theo Khoản 7, Điều 5, Luật Bình đẳng giới 2006)

Là phạm vi giữa hai bờ sông.

(Theo Khoản 20, Điều 3, Luật Đê điều 2006)

Hành vi gian dối để làm người khác tin nhằm thực hiện những mục đích vụ lợi, trái pháp luật.

Lừa đảo là thuật ngữ khoa học pháp lý xuất hiện từ nhiều thế kỷ qua và được mọi người sử dụng rộng rãi ở trong nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội.

Động cơ của người thực hiện hành vi lừa đảo là nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác hoặc làm cho người khác do hiểu sai sự thật mà tin tưởng ủng hộ mình.

Để thực hiện thành công việc chiếm đoạt những của cải, tài sản của người khác, thì người có hành vi lừa đảo thường sử dụng những lời nói gian dối như: thuyết trình, giới thiệu, quảng cáo rất hay, rất tốt nhưng không đúng về bản chất của vật hoặc của sự việc mà vẫn làm cho người có tài sản hoặc người có trách nhiệm giữ tài sản rất tin tưởng vào những lời thuyết trình, giới thiệu, quảng cáo đó là sự thật để rồi mua bán, trao đổi, cho tặng hay bàn giao những tài sản của mình hoặc ủng hộ, giúp đỡ cho người lừa đảo được toại nguyện.

Người lừa đảo còn sử dụng các thủ đoạn và các hành vi gian dối khác như giả danh - hóa trang cho mình giống như những người có uy tín, có chức vụ, quyền hạn, có địa vị cao trong xã hội để làm cho người có tài sản tin tưởng tuyệt đối vào họ. Thậm chí người lừa đảo còn làm giả các loại văn bản, công văn, giấy tờ, chứng chỉ...; còn giả mạo cả chữ ký của những người có thẩm quyền, giả mạo ra cả những con dấu của các cơ quan của Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội nhằm thu phục sự tin tưởng tuyệt đối của những người có của cải để chiếm đoạt bằng được những tài sản của họ hoặc là để nhiệt tình ủng hộ, giúp đỡ mình.

Trong Bộ luật hình sự của Nhà nước ta cũng như của nhiều nước trên thế giới đã có những điều luật quy định về “Tội lừa đảo" mà dấu hiệu đặc trưng chung của tội này thường được quy định là: Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác (Nhà nước hoặc công dân).

Hành vi chiếm đoạt tài sản của người khác bằng thủ đoạn gian dối.

Lừa đảo chiếm đoạt tài sản là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm quyền sở hữu của người khác. Hành vi này bị Luật hình sự Việt Nam coi là tội phạm thuộc nhóm tội xâm phạm sở hữu. Trước khi có Bộ luật hình sự năm 1985, tội phạm này được quy định trong Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản xã hội chủ nghĩa và Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản riêng của công dân năm 1970.

Theo đó có hai tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản - tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản xã hội chủ nghĩa và tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản riêng của công dân. Trong Bộ luật hình sự năm 1985, hai tội này được quy định trong hai chương khác nhau. Bộ luật hình sự năm 1999 đã nhập hai tội này cũng như nhập hai chương các tội xâm phạm sở hữu thành một. Đồng thời, Bộ luật cũng đã cụ thể hóa các dấu hiệu cho phép phân biệt giữa trường hợp lừa đảo chiếm đoạt tài sản là tội phạm với trường hợp chỉ là vi phạm. Theo Bộ luật hình sự năm 1999, tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản đòi hỏi các dấu hiệu sau: 1) Hành vi phạm tội của tội này bao gồm hai loại hành vi xảy ra kế tiếp nhau. Đó là hành vi lừa dối và hành vi chiếm đoạt. Lừa dối là hành vi đưa ra những thông tin không phù hợp với thực tế khách quan nhằm làm người tiếp nhận thông tin tin đó là thật. Hành vi lừa dối có thể được thực hiện qua lời nói, qua xuất trình giấy tờ giả mạo hoặc qua việc làm cụ thể (giao thiếu, đánh tráo...). Chiếm đoạt ở tội này là mục đích và là kết quả của hành vi lừa dối. Do lừa dối được mà kẻ phạm tội nhận được tài sản giao nhầm hoặc giữ lại được tài sản đáng lẽ phải giao; 2) Tài sản chiếm đoạt phải có giá trị từ một triệu đồng trở lên hoặc tuy dưới một triệu đồng nhưng hành vi lừa dối chiếm đoạt tài sản đã gây hậu quả nghiêm trọng hoặc chủ thể đã bị xử phạt hành chính hay bị kết án về hành vi chiếm đoạt tài sản, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm; 3) Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản được coi là hoàn thành khi cả hai hành vi lừa dối và chiếm đoạt đều đã xảy ra hay nói cách khác khi chủ thể nhận được tài sản giao nhầm hoặc giữ lại được tài sản phải giao.

Hình phạt được quy định cho tội này có mức cao nhất là tử hình.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản được quy định tại Điều 174 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Hành vi gian dối của người bán hàng trong việc mua bán gây thiệt hại cho khách hàng.

Lừa dối khách hàng là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm quyền sở hữu của người khác cũng như xâm phạm trật tự quản lý thị trường. Trong luật hình sự Việt Nam, hành vi lừa dối khách hàng được quy định là tội danh độc lập kể từ khi Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản riêng của công dân năm 1970 có hiệu lực. Khi đó, tội này có tên là tội gian lận để chiếm đoạt tài sản riêng của khách hàng. Trong Bộ luật hình sự năm 1985 và Bộ luật hình sự năm 1999, tội lừa dối khách hàng đều được quy định là tội phạm thuộc Chương “Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế”. Theo Bộ luật hình sự, tội lừa dối khách hàng đòi hỏi các dấu hiệu sau: 1) Chủ thể có hành vi lừa dối trong việc mua bán gây thiệt hại cho khách hàng. Hành vi lừa dối này có thể được thực hiện qua các thủ đoạn như cân, đong, đo, đếm, tính gian hoặc đánh tráo loại hàng...; 2) Hành vi lừa dối đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho khách hàng hoặc chủ thể là người đã bị xử phạt hành chính hoặc đã bị kết án về hành vi này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

Hình phạt được quy định cho tội này có mức cao nhất là 7 năm tù.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội lừa dối khách hàng được quy định tại Điều 198 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Hành vi cố ý của một bên trong giao dịch dân sự nhằm làm cho bên kia hiểu sai lệch về chủ thể, tính chất đối tượng hoặc nội dung của giao dịch nên đã xác lập giao dịch dân sự.

Hành vi lừa dối có thể do bên tham gia giao dịch trực tiếp thực hiện hoặc thông qua hành vi của người thứ ba.

Giao dịch được xác lập do sự lừa dối có thể bị tuyên bố vô hiệu. Thời hiệu khởi kiện tuyên bố giao dịch dân sự do lừa dối là một năm. Khi giao dịch bị tuyên bố là vô hiệu, bên lừa dối phải bồi thường thiệt hại; tài sản giao dịch, hoa lợi, lợi tức của bên lừa dối bị tịch thu sung công quỹ nhà nước.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối được quy định tại Điều 127 Bộ luật dân sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2015.

Lời trình bày của Kiểm sát viên phân tích tội trạng, đề nghị kết tội bị cáo khi việc xét hỏi đã kết thúc, chuyển qua phần tranh luận, tranh tụng tại phiên tòa.

Khi thành lập các Tòa án quân sự tháng 9 năm 1945, pháp luật tố tụng hình sự của Việt Nam đã quy định buộc tội là một thủ tục bắt buộc tại phiên tòa. Điều 5 Sắc lệnh ngày 13.9.1945 thiết lập các Tòa án quân sự quy định; “đứng buộc tội là một ủy viên quân sự hay một ủy viên của ban trình sát”. Các ủy viên quân sự hay ủy viên của ban trình sát có nhiệm vụ buộc tội bị cáo tại phiên tòa. Như vậy, việc buộc tội bị cáo tại phiên tòa ra đời cùng với hệ thống Tòa án của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa và tồn tại cho đến ngày nay. Trong quá trình đó, nội dung và thủ tục buộc tội đã có sự thay đổi và ngày càng hoàn thiện. Hiện nay, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 quy định buộc tội bị cáo là nhiệm vụ của Kiểm sát viên. Để giúp cho Tòa án có cơ sở giải quyết đúng đắn vụ án, thi sau khi kết thúc việc xét hỏi tại phiên tòa, Kiểm sát viên trình bày lời luận tội. Trong lời luận tội, Kiểm sát viên phân tích, đánh giá toàn diện các chứng cứ đã được kiểm tra tại phiên tòa, cả chứng cứ buộc tội và chứng cứ gỡ tội, cả tình tiết tăng nặng và tình tiết giảm nhẹ. Nếu có căn cứ để kết tội thì Kiểm sát viên đề nghị kết tội bị cáo theo toàn bộ hay một phần nội dung cáo trạng hoặc kết luận về tội danh nhẹ hơn; nếu thấy không có đủ căn cứ để kết tôi thì rút toàn bộ quyết định truy tố và đề nghị Hội đồng xét xử tuyên bố bị cáo không phạm tội.

Trong vụ án có nhiều bị cáo, Kiểm sát viên phải chứng minh tội trạng, đánh giá vai trò, vị trí của từng bị cáo, trên cơ sở đó đề nghị với hội đồng xét xử áp dụng hình phạt đối với từng bị cáo cho phù hợp.

Một loại văn bản quy phạm pháp luật do Quốc hội (Nghị viện) ban hành, có hiệu lực pháp lý cao nhất, chỉ dưới Hiến pháp. Ví dụ. Luật tổ chức Quốc hội; Luật tổ chức Chính phủ... Tất cả các văn bản pháp luật khác do các cơ quan nhà nước khác ban hành đều là văn bản dưới luật.

Văn bản quy phạm pháp luật bao gồm: Hiến pháp - đạo luật cơ bản của Nhà nước, các bộ luật và các đạo luật.

Trong một số ngữ cảnh nhất định, luật có thể hiểu là pháp luật nói chung. Ví dụ: khoa học luật, đại học luật, sinh viên luật, tiến sĩ luật, nghề luật, luật sư, luật gia.

Luật được dùng để điều chỉnh quyền và nghĩa vụ của các bên chủ thể của hợp đồng. ,

Trong thương mại quốc tế, luật áp dụng trong hợp đồng có thể là: luật do các bên chủ thể thỏa thuận lựa chọn, luật nơi ký kết hợp đồng, luật nơi thực hiện hợp đồng hoặc luật do quy phạm xung đột trong tư pháp quốc tố dẫn chiếu đến.

Luật dùng để điều chỉnh hoạt động của trọng tài trong quá trình xét xử tranh chấp giữa các bên trong giao dịch thương mại quốc tế.

Trong hoạt động thương mại quốc tế, luật áp dụng cho tố tụng trọng tài thương mại quốc tế được xác định dựa trên cơ sở thỏa thuận của các bên tranh chấp hoặc dựa vào luật của nước nơi trọng tài tiến hành xét xử.

Luật được cơ quan xét xử dùng để giải quyết tranh chấp giữa các bên đương sự trong giao dịch thương mại quốc tế.

Trong thương mại quốc tế, luật áp dụng xét xử tranh chấp được xác định bằng sự thỏa thuận của các bên được ghi trong hợp đồng hoặc được quy phạm xung đột trong tư pháp quốc tế dẫn chiếu đến.