Thuật ngữ pháp lý

Là việc nhận ký gửi, bảo quản, chuyển giao chứng khoán cho khách hàng, giúp khách hàng thực hiện các quyền liên quan đến sở hữu chứng khoán.

(Theo Khoản 24, Điều 6, Luật Chứng khoán 2006)

Là lưu lượng lũ của một con sông tương ứng với mực nước lũ thiết kế.

(Theo Khoản 22, Điều 3, Luật Đê điều 2006)

Là vùng đất mà trong phạm vi đó nước mặt, nước dưới đất chảy tự nhiên vào sông và thoát ra một cửa chung hoặc thoát ra biển.
Lưu vực sông gồm có lưu vực sông liên tỉnh và lưu vực sông nội tỉnh.

Là lưu vực sông nằm trên địa bàn từ hai tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trở lên.

Là lưu vực sông nằm trên địa bàn một tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Chấm dứt quan hệ vợ chồng do tòa án nhân dân công nhận hoặc quyết định theo yêu cầu của vợ hoặc chồng hoặc cả hai vợ chồng.

Trên quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin về tự do hôn nhân, trong đó có tự do kết hôn và tự do ly hôn, pháp luật của nhà nước ta bảo đảm cho vợ chồng quyền tự do ly hôn. Ly hôn là mặt trái của quan hệ hôn nhân nhưng là mặt không thể thiếu khi quan hệ hôn nhân thực chất đã tan vỡ. Khi quan hệ vợ chồng mâu thuẫn đến mức vợ chồng không thể tiếp tục sống chung thì họ có quyền yêu cầu ly hôn. Quyền yêu cầu ly hôn chỉ thuộc về vợ, chồng. Quan điểm của nhà nước ta là cho phép vợ chồng được tự do ly hôn, nhưng quyền tự do đó được đặt dưới sự giám sát chặt chẽ của Nhà nước và tuân theo các quy định của pháp luật, nhằm tránh hiện tượng vợ chồng lạm dụng gây hậu quả xấu cho gia đình và xã hội, đồng thời, cũng tránh việc giải quyết ly hôn tùy tiện. Tòa án chấp nhận yêu cầu ly hôn của vợ, chồng hoặc công nhận thuận tình ly hôn của vợ chồng phải dựa vào thực chất quan hệ vợ chồng và phải phù hợp với các căn cứ ly hôn mà pháp luật quy định. Khi vợ chồng ly hôn, các quyền và nghĩa vụ giữa vợ và chồng về nhân thân và tài sản, quyền và nghĩa vụ giữa vợ, chồng đối với con cái sẽ được giải quyết theo pháp luật. Kể từ ngày bản án cho ly hôn hoặc quyết định công nhận thuận tình ly hôn của tòa án có hiệu lực pháp luật thì quan hệ hôn nhân chấm dứt trước pháp luật.

Ly hôn là giải pháp cho những cặp vợ chồng mà cuộc sống chung của họ đã mất hết ý nghĩa và họ không thể cùng chung sống để xây dựng gia đình tiến bộ, hạnh phúc và bền vững.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, ly hôn được quy định tại khoản 14 Điều 3 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 19 tháng 06 năm 2014: “Ly hôn là việc chấm dứt quan hệ vợ chồng theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án.”.

Là việc lợi dụng ly hôn để trốn tránh nghĩa vụ tài sản, vi phạm chính sách, pháp luật về dân số hoặc để đạt được mục đích khác mà không nhằm mục đích chấm dứt hôn nhân.
(Theo khoản 15 Điều 3 Luật hôn nhân và gia đình 2014)

Là những điều cần biết được kê thành văn bản về quá khứ và hiện tại của một người hay một vật.

Đối với người, lý lịch là những điều cần biết về các yếu tố nhân thân, lịch sử, hoàn cảnh gia đình, xã hội của người đó. Lý lịch hành chính là loại hồ sơ lai lịch về con người, gồm những vấn đề về yếu tố nhân thân (như họ và tên, giới tính, tuổi, quê quán, dân tộc, quốc tịch...), về hoàn cảnh gia đình (cha, mẹ. vợ, con, anh chị em...), hoàn cảnh chính trị - xã hội (tham gia các tổ chức chính trị như đảng, đoàn thể), trình độ văn hóa, chuyên môn của người đó (quá trình học tập, đào tạo), quá trình tham gia công tác, chức vụ, lương bổng...

Lý lịch tư pháp là hồ sơ lai lịch về tình trạng tư pháp (tiền án, tiền sự, vi phạm pháp luật đã bị xử lý) của một người. Lý lịch thường do cơ quan quản lý cán bộ (nhân sự) theo dõi và lưu giữ (Xt. Lý lịch tư pháp)

Đối với đồ vật là máy móc, lý lịch là bản kê tính năng kỹ thuật, hồ sơ nguyên lý làm việc, cách lắp đặt của máy móc.

Lý lịch tư pháp là những thông tin về tình trạng pháp lý của một cá nhân do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho những người có yêu cầu nhằm xác định người đó có hoặc không có tiền án.

Lý lịch tư pháp được chính thức ghi nhận ở Việt Nam bởi đạo luật ngày 5.8.1899 “Về lý lịch tư pháp và phục quyền” do toàn quyền Đông Dương ban hành áp dụng tại Việt Nam.

Từ đó, ở Việt Nam, mỗi cấp Tòa án đều có Phòng Lục sự với chức năng lập, lưu trữ và cấp lý lịch tư pháp, lý lịch tư pháp được lập khi một người đã có án và án đó đã có hiệu lực pháp luật. Lý lịch tư pháp được lưu giữ và quản lý theo nơi sinh của đương sự.

Nội dung của lý lịch tư pháp, ngoài phần ghi những đặc điểm về hộ tịch như họ tên, ngày, tháng, năm sinh, nơi sinh, trú quán, tên của bố, mẹ, vợ, chồng, con còn phải ghi đầy đủ các yếu tố của bản án đã tuyên như; tội danh, hình phạt, ngày, tháng, năm xét xử, Tòa án nơi nào xét xử...

Lý lịch tư pháp được lập thành 3 phiếu (phiếu số 1 - gọi là chính phiếu, phiếu số 2 - gọi là quan phiếu, phiếu số 3 - gọi là thân phiếu). Mỗi phiếu có những nội dung ghi chép và cấp phát cho những đối tượng khác nhau.

Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, Hồ Chủ tịch đã ký sắc lệnh ngày 10.10.1945 cho phép áp dụng tạm thời các luật lệ của chế độ cũ nếu xét không trái với những mục tiêu cơ bản của Nhà nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa. Tiếp theo, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cũng đã ký sắc lệnh số 13/SL ngày 24.01.1946 về tổ chức Tòa án và ngạch Thẩm phán của nước ta. Trong văn bản này đã có quy định mỗi ban tư pháp xã có một thư ký giữ công việc lục sự, mỗi Toà sơ cấp có 01 Lục sự, Tòa án đệ nhị cấp có một Chánh lục sự và các thư ký giúp việc, ở Tòa Thượng thẩm số 01 Chánh lục sự và các Lục sự. Trong số các nhiệm vụ của Lục sự có nhiệm vụ lập và quản lý lý lịch tư pháp.

Tuy nhiên, vì đất nước mới giành được độc lập, do đó chính quyền cách mạng non trẻ phải lo toan trăm bề, một mặt vừa lo kháng chiến chống giặc ngoại xâm, mặt khác lo kiến thiết xây dựng đất nước nên hoạt động của ngành Tư pháp cũng gặp nhiều khó khăn, và công tác lý lịch tư pháp cũng không có điều kiện đầu tư và chú trọng đúng mức.

Sau đó, ngày 02.11.1955, Bộ Tư pháp và Bộ Công an đã ban hành Thông tư liên Bộ số 1909- VHC về việc theo dõi lý lịch tư pháp và căn cước của bị can và những người bị tình nghi. Tại văn bản này, đã xác định tập trung một đầu mối công tác lý lịch tư pháp và căn cước can phạm đều do ngành công an thực hiện. Từ văn bản này, tất cả các hồ sơ, tài liệu về lý lịch tư pháp trước đây do các Lục sự của Tòa án lập, lưu trữ đều được chuyển cho ngành công an quản lý.

Theo quy định của pháp luật hiện hành, việc cấp phiếu lý lịch tư pháp do sở Tư pháp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tiến hành, sở Tư pháp có trách nhiệm phối hợp với công an cấp tỉnh và trong trường hợp cần thiết với Tòa án để xác minh lý lịch tư pháp của đương sự.

Hồ sơ lý lịch tư pháp bao gồm đơn yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp, các giấy tờ kèm theo của đương sự và phiếu xác minh lý lịch tư pháp có ghi kết quả tra cứu hồ sơ của cơ quan công an, kết quả tra cứu hồ sơ của Tòa án (nếu có). Phiếu lý lịch tư pháp chỉ có một loại bản chính, không được phép sao. Tùy theo mục đích yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp của đương sự, sở Tư pháp cấp cho đương sự số lượng phiếu cần thiết. Hồ sơ lý lịch tư pháp phải được lưu trữ, bảo quản tại sở Tư pháp theo quy định của pháp luật về lưu trữ.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, lý lịch tư pháp được quy định tại khoản 1 Điều 2 Luật lý lịch tư pháp năm 2009 do Quốc hội khóa 12 ban hành ngày 17 tháng 06 năm 2009: “Lý lịch tư pháp là lý lịch về án tích của người bị kết án bằng bản án, quyết định hình sự của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật, tình trạng thi hành án và về việc cấm cá nhân đảm nhiệm chức vụ, thành lập, quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã trong trường hợp doanh nghiệp, hợp tác xã bị Tòa án tuyên bố phá sản.”.

Bộ môn khoa học pháp lý nghiên cứu những quy luật chung nhất của quá trình phát sinh, phát triển, tồn tại và tiêu vong của các kiểu nhà nước và pháp luật.

Lý luận nhà nước và pháp luật nghiên cứu các vấn đề cơ bản như nguồn gốc của nhà nước và pháp luật; bản chất, chức năng, hình thức, kiểu nhà nước và pháp luật; bộ máy nhà nước; hệ thống pháp luật, quan hệ pháp luật, quy phạm pháp luật; thực hiện và áp dụng pháp luật; vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lý; pháp chế xã hội chủ nghĩa và nhà nước pháp quyền; ý thức pháp luật và văn hóa pháp lý. Lý luận nhà nước và pháp luật nghiên cứu tất cả các kiểu nhà nước và pháp luật, tuy nhiên nhà nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa được coi là trọng tâm nghiên cứu của bộ môn khoa học pháp lý này.

Việc vợ chồng chấm dứt nghĩa vụ sống chung với nhau trong khi quan hệ hôn nhân chưa hoặc không chấm dứt.

Vấn đề ly thân xâm nhập vào Việt Nam theo Bộ dân luật giản yếu tại miền Nam (còn gọi là Bộ luật dân sự Nam Kỳ năm 1883). Đây là văn bản pháp luật được soạn thảo theo tinh thần của Bộ luật dân sự Pháp. Theo Bộ luật dân sự Pháp thì chế định ly thân là chế định cùng tồn tại với chế định ly hôn. Đan đầu, ly thân được đặt ra để giải quyết quan hệ hôn nhân của những người theo Công giáo, vì luật của Giáo hội cấm ly hôn. Tuy nhiên, ly thân không chỉ để áp dụng riêng cho những người theo Công giáo. Do đó, nhiều người không theo Công giáo cũng lựa chọn giải pháp ly thân để giải quyết quan hệ vợ chồng khi cuộc sống chung không được như ý và dần dần chế định ly thân được áp dụng như một giai đoạn chuyển tiếp trước khi đi đến ly hôn.

Cổ luật Việt Nam, cũng như Bộ luật dân sự Bắc Kỳ năm 1931 và Bộ luật dân sự Trung Kỳ năm 1936 không quy định vấn đề ly thân. Thực tế, ngoài Bộ luật dân sự Nam Kỳ năm 1883, vấn đề ly thân cũng chỉ được quy định trong một số văn bản pháp luật của chế độ Sài Gòn dưới thời Ngô Đình Diệm như Luật gia đình năm 1959, sắc luật năm 1964, theo các văn bản pháp luật này thì vợ chồng muốn ly thân phải yêu cầu Tòa án giải quyết. Tòa án chỉ tuyên bố cho vợ chồng ly thân khi có các căn cứ phù hợp với quy định của pháp luật. Khi bản án tuyên bố cho vợ chồng ly thân có hiệu lực pháp luật thì vợ chồng chấm dứt nghĩa vụ “đồng cư”, tức là vợ chồng không có nghĩa vụ sống chung với nhau trong khỉ quan hệ hôn nhân giữa họ vẫn tồn tại. Nhưng trên thực tế, chế định ly thân rất ít được quyết định vì rất ít người yêu cầu Tòa án tuyên bố ly thân. Hơn nữa, đây là quy định không phù hợp với phong tục tập quán của Việt Nam. Tuy nhiên, thuật ngữ “ly thân" lại được sử

dụng khá phổ biến trong đời sống, mặc dù không đúng với nghĩa pháp lý, theo đó, ly thân dùng để chỉ những trường hợp vợ chồng do có mâu thuẫn rồi tự ý sống riêng, thực ra trong trường hợp này là ly thân thực tế.

Pháp luật của nhà nước ta không ghi nhận chế định ly thân, nên thuật ngữ này không có ý nghĩa về mặt pháp lý. Pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam từ trước đến nay, từ Luật hôn nhân và gia đình năm 1959, năm 1986 và đến Luật hôn nhân và gia đình năm 2000, Luật hôn nhân và gia đình năm 2014, đều không ghi nhận việc ly thân của vợ chồng. Vì vậy, nếu thực tế, vợ chồng yêu cầu Tòa án công nhận ly thân thì các Tòa án sẽ bác yêu cầu của họ. Nếu vợ chồng muốn sống riêng và yêu cầu chia tài sản chung của vợ chồng thì Tòa án áp dụng quy định về chia tài sản chung của vợ chồng khi hôn nhân đang tồn tại để giải quyết yêu cầu của vợ chồng.