Thuật ngữ pháp lý

Hoạt động mang tính quyền lực nhà nước, do các chủ thể được sử dụng quyền lực nhà nước tiến hành để quản lý công việc của Nhà nước nhằm phục vụ lợi ích chung, lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công dân.

Hành chính công thể hiện thành một hệ thống thiết chế, cơ cấu tổ chức và đội ngũ viên chức thi hành công vụ; là quá trình, theo đó, các nguồn lực và nhân sự công được tổ chức và phối hợp nhằm tạo ra, đưa vào vận hành, thực thi và quản lý các quyết sách công được bảo đảm bằng chế độ công vụ với trách nhiệm hành chính chặt chẽ, rành mạch.

Mô hình hành chính công truyền thống có những đặc tính sau: 1) Tiến hành dưới sự kiểm tra chính thức của lãnh đạo chính trị; 2) Dựa trên hệ thống thứ bậc chặt chẽ; 3) Biên chế gồm những người làm việc chuyên trách tận tụy, phục vụ lợi ích chung, không tham gia chính trị; 4) Chủ yếu sử dụng phương pháp mệnh lệnh trực tiếp.

Mô hình hành chính công hiện đại quan tâm trước hết đến hiệu quả, với những đặc tính sau: 1) Định hướng thị trường rõ hơn cho dịch vụ công, quan tâm hơn đến ranh giới giữa khu vực công và tư cũng như cải thiện quan hệ giữa chúng; việc quản lý, điều hành linh hoạt hơn; 2) Tính chính trị tăng lên (đối lập với tính trung lập của mô hình hành chính công truyền thống); 3) Việc quản lý, điều hành công khai hơn; hoạt động công vụ mang tính chuyên nghiệp cao hơn.

1. Hoạt động quản lý hành chính nhà nước đối với lĩnh vực tư pháp (ở đây hành chính - tư pháp là cách gọi mang tính quy ước, rút gọn).

Theo nghĩa này, hành chính tư pháp gắn chặt với hoạt động tư pháp và quyền tư pháp, mang những nội dung, đặc điểm sau: 1) Là hoạt động quản lý nhà nước mang tính chất chấp hành, điều hành đối với lĩnh vực tư pháp: 2) Chủ thể quản lý: Chính phủ là cơ quan quản lý hành chính nhà nước cao nhất, có nhiệm vụ quản lý tất cả các mặt, các lĩnh vực của đời sống xã hội (theo quy định của Hiến pháp năm 1992, Luật tổ chức Chính phủ năm 2002). Bộ Tư pháp được Chính phủ giao cho thực hiện nhiệm vụ quản lý hành chính tư pháp: 3) Nội dung quản lý: xuất phát từ đặc thù, cách phân mảng, lĩnh vực trong quản lý hành chính nhà nước (với tính chất chấp hành, điều hành) cho nên nội dung quản lý hành chính tư pháp được xác định bao gồm quản lý toàn bộ các hoạt động trong lĩnh vực tư pháp, trong đó, có cả hoạt động tư pháp lẫn bổ trợ tư pháp.

Ở Việt Nam, đối với hoạt động tư pháp, nhiệm vụ quản lý hành chính nhà nước đồng thời được giao cho nhiều cơ quan, trong đó có vai trò quan trọng của Bộ Tư pháp. Nội dung quản lý hành chính tư pháp của Bộ Tư pháp qua từng thời kỳ có những điểm chung, đồng thời cũng có những điểm khác nhau tùy theo quan điểm nhận thức của mỗi thời kỳ, cụ thể thời kỳ 1980 đến 1993 thì "Bộ Tư pháp là cơ quan của Hội đồng Bộ trưởng, có chức năng giúp Hội đồng Bộ trưởng thực hiện quản lý thống nhất các công việc về tư pháp trong cả nước bao gồm công tác dự thảo pháp luật, quản lý về mặt tổ chức các Tòa án địa phương và các công tác tư pháp khác; công tác tuyên truyền, giáo dục ý thức pháp luật xã hội chủ nghĩa trong cán bộ và nhân dân; góp phần bảo đảm thi hành Hiến pháp và pháp luật; tăng cường chuyên chính vô sản, thực hiện quyền làm chủ tập thể xã hội chủ nghĩa của nhân dân". Thời kỳ 1993 đến 2003, một số nội dung quản lý hành chính tư pháp khác do Bộ Tư pháp thực hiện, cụ thể là: "Thực hiện chức năng quản lý nhà nước thống nhất về công tác tư pháp; xây dựng và tham gia xây dựng pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật; quản lý về mặt tổ chức Tòa án nhân dân địa phương, Tòa án quân sự quân khu và tương đương, Tòa án quân sự khu vực (gọi chung là Tòa án địa phương); đào tạo, bồi dưỡng cán bộ pháp lý và quản lý các công tác tư pháp khác được Chính phủ giao". Từ năm 2003 đến nay, "Bộ Tư pháp là cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác xây dựng pháp luật, kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật, thi hành án dân sự, hành chính tư pháp, bổ trợ tư pháp và công tác tư pháp khác trong phạm vi cả nước".

2. Hoạt động quản lý mang tính chất hành chính nội bộ trong các cơ quan tư pháp, bao gồm: hoạt động quản lý hành chính, điều hành công việc nội bộ cơ quan tư pháp như xây dựng chính tổ chức bộ máy, quản lý điều hành cán bộ: quản lý công sản, tài chính ngân sách, văn thư giấy tờ.

Hiểu rộng ra, còn có những hoạt động mang tính chất hành chính phục vụ được thực hiện tại các cơ quan tư pháp... thuộc thẩm quyền của cán bộ, công chức quản lý, lãnh đạo cơ quan đó (hoạt động quản lý hành chính nội bộ trong cơ quan tư pháp). Đây là hoạt động quản lý bên trong cơ quan tư pháp, do chính cán bộ, công chức có thẩm quyền của cơ quan tư pháp thực hiện. Theo cách hiểu này, khái niệm "Hành chính tư pháp" thường không phổ biến và ít được nhắc đến.

Với nghĩa hành chính tư pháp là những hoạt động mang tính chất quản lý hành chính trong cơ quan tư pháp, ta thấy có hai loại hoạt động điển hình khác biệt nhau về chất, đó là hoạt động hành chính tư pháp (quản lý hành chính nội bộ như đã nêu ở trên) và hoạt động tư pháp - nhân danh nhà nước thực thi quyền tư pháp (là hoạt động của các cơ quan tư pháp theo quy định của luật tố tụng nhằm thực thi quyền tư pháp của quyền lực nhà nước, thông qua đó, bảo đảm trật tự, kỷ cương của xã hội, bảo đảm công lý, sự công bằng và lẽ phải theo quy định của pháp luật).

Ví dụ: Tại Thông tư số 141-HCTP ngày 05.12.1957 của Bộ Tư pháp đã xác định hành chính tư pháp bao gồm có phần hoạt động chuyên môn (báo cáo thống kê, tổ chức hội nghị, phiên tòa, công tác thi đua, công tác tổ chức, quản lý cán bộ...) và phần hoạt động hành chính quản trị (công tác kế toán, quản lý công sản, công văn giấy tờ,..).

Hành vi đối xử tàn ác với người lệ thuộc mình làm cho người đó đau đớn về thể xác hoặc khổ sở về tinh thần.

Hành vi hành hạ được thực hiện bằng các hình thức dùng sức mạnh thể chất như đánh đập, bắt trói, giam cầm...; dùng lời nói như chửi mắng, xỉ vả... hoặc bằng cách không hành động của những người

có nghĩa vụ như không cho ăn, không cho uống, không chăm sóc...

Giữa người có hành vi hành hạ và người bị hành hạ bao giờ cũng có mối quan hệ lệ thuộc về gia đình, về xã hội (công tác, học tập, làm việc), về tín ngưỡng...

Tùy theo tính chất, mức độ của hành vi hành hạ, hậu quả của việc hành hạ, tính chất, mối quan hệ lệ thuộc mà hành vi hành hạ cấu thành các tội phạm khác nhau được quy định trong Bộ luật hình sự. Hành hạ làm cho người bị hành hạ tự sát cấu thành tội bức tử (Điều 100 Bộ luật hình sự năm 1999); hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ, chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình cấu thành tội hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ, chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình (Điều 151); ngoài các trường hợp nêu trên, các hành vi đối xử tàn ác đối với người lệ thuộc mình cấu thành tội hành hạ người khác (Điều 110).

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội hành hạ được quy định tại Điều 140, 185 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

(Hành vi) dùng sức mạnh chống lại việc bắt giữ để trốn thoát (việc bắt giữ được thực hiện ngay sau khi hành vi phạm tội xảy ra).

Hành hung để tẩu thoát là dấu hiệu định khung hình phạt tăng nặng của nhiều tội phạm trong nhóm tội xâm phạm sở hữu như tội trộm cắp tài sản, tội cướp giật tài sản... Hành hung để tẩu thoát đòi hỏi có những đặc điểm sau: 1) Có hành vi dùng sức mạnh tác động đến người bắt giữ. Hành vi này không đòi hỏi phải gây thương tích; 2) Mục đích của hành vi dùng sức mạnh tác động đến người bắt giữ (chống trả) chỉ nhằm trốn thoát mà không phải nhằm giữ tài sản (nếu chống trả nhằm giữ bằng được tài sản sẽ bị coi là trường hợp chuyển hóa thành tội cướp tài sản).

Trong thực tế, hành vi hành hung có thể không gây thương tích, có thể gây thương tích không đáng kể hoặc có thể gây thương tích đáng kể. Trong trường hợp hành vi hành hung không gây thương tích hoặc gây thương tích không đáng kể, hành vi hành hung chỉ cấu thành tình tiết định khung hình phạt tăng nặng. Nếu hành vi hành hung đã gây thương tích đáng kể thì hành vi đó ngoài việc cấu thành tội xâm phạm sở hữu còn cấu thành tội cố ý gây thương tích (Xt. cố ý gây thương tích).

là khoảng không, diện tích mặt đất, dưới mặt đất, mặt nước, dưới mặt nước cần thiết để bảo đảm công trình hạ tầng đo đạc hoạt động đúng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật khi xây dựng.

(Theo Khoản 11, Điều 3, Luật Đo đạc và bản đồ 2018)

Là phần giới hạn của vùng nước hoặc dải đất dọc hai bên luồng để lắp đặt báo hiệu, bảo vệ luồng và bảo đảm an toàn giao thông.

(Theo Khoản 5, Điều 3, Luật Giao thông đường thủy nội địa 2004)

Là phần đất giới hạn dọc theo nguồn nước hoặc bao quanh nguồn nước do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định.

Là khu vực nối liền các vùng sinh thái tự nhiên cho phép các loài sinh vật sống trong các vùng sinh thái đó có thể liên hệ với nhau.

(Theo Khoản 8, Điều 3, Luật đa dạng sinh học 2008)

Tuyến đường hàng hải mà quốc gia ven biển có thể thiết lập để dành cho sự qua lại vô hại của tàu thuyền nước ngoài ở vùng lãnh hải của mình vì mục đích an toàn hàng hải.

Theo Điều 2 Công ước năm 1982 về luật biển quốc tế, khi thiết lập hành lang hàng hải, quốc gia ven biển phải tính đến các yếu tố sau: các khuyến nghị của tổ chức quốc tế có thẩm quyền; các tuyến đường bất kỳ thường được dùng trong hàng hải quốc tế; các đặc thù của các loại tàu và tuyến đường; cường độ giao thông hàng hải.

Quốc gia ven biển phải có trách nhiệm xác định rõ ràng các hành lang hàng hải đó và sơ đồ phân chia luồng lạch trên các hải đồ được công bố theo đúng quy định.

Là khoảng không, diện tích mặt đất, dưới đất, mặt nước, dưới nước cần thiết để bảo đảm công trình khí tượng thủy văn hoạt động đúng tiêu chuẩn kỹ thuật, dữ liệu khí tượng thủy văn thu được phản ánh khách quan tính tự nhiên của khu vực, bảo đảm độ chính xác theo tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế.
(Theo khoản 19 Điều 3 Luật khí tượng thủy văn 2015)

Tập hợp các quy định pháp luật hợp thành thể chế, chế định có tính chuyên ngành dành cho việc điều chỉnh một loại quan hệ xã hội cùng tính chất, liên hệ khăng khít với nhau, để phân biệt với các quan hệ xã hội thuộc loại khác, bảo đảm sự thống nhất cho sự vận hành của các quan hệ xã hội đó.

Nhà nước ban hành pháp luật là để điều chỉnh các quan hệ xã hội. Những các quan hệ xã hội được pháp luật điều chỉnh rất đa dạng, mỗi loài mỗi vẻ, trong thực tế diễn ra theo những hướng khác nhau, có khi đan chéo, chằng chịt lên nhau, vấn đề đặt ra cho các nhà nước là dùng pháp luật, ban hành thành những thể lệ, chế định để định khuôn khổ, vạch lối đi, tuyến vận hành cho từng loại quan hệ xã hội như có lối đi riêng, tuyến đi riêng, vận hành theo cách riêng của mình, để khi vận hành không gây cản trở cho ai và cũng không bị ai cản trở, bảo đảm sự giao lưu thông suốt cho các quan hệ xã hội không bị ngăn cản, gián đoạn, cắt khúc. Nói một cách khái quát, mỗi loại quan hệ xã hội có hành lang pháp lý riêng của mình.

Là vật dùng, hàng hoá của hành khách mang theo trong cùng chuyến đi, bao gồm hành lý xách tay và hành lý ký gửi.

(Theo Khoản 26, Điều 3, Luật Giao thông đường thủy nội địa 2004)

Là vật dụng cần thiết cho nhu cầu sinh hoạt hoặc mục đích chuyến đi của người xuất cảnh, nhập cảnh, bao gồm hành lý mang theo người, hành lý gửi trước hoặc gửi sau chuyến đi.
(Theo khoản 7 Điều 4 Luật Hải quan 2014)

Thực hiện các hoạt động nghề nghiệp có tính thường xuyên, đem lại nguồn thu nhập chính, đảm bảo cuộc sống cho người thực hiện.

Khi hành nghề, chủ thể thực hiện phải đảm bảo tính phù hợp với đạo đức xã hội. Tuy nhiên, không phải tất cả mọi hoạt động mang tính chất thường xuyên, đem tại thu nhập chính cho người thực hiện công việc đều được coi là nghề nghiệp. Do vậy, về mặt pháp lý, nghề nghiệp phải là những công việc hợp pháp - những công việc mà pháp luật không cấm. Ngoài ra, trong tổ chức và quản lý quá trình lao động xã hội, nghề nghiệp là những công việc có tính chuyên môn, nghiệp vụ cần phải được đào tạo huấn luyện theo những tiêu chuẩn nhất định. Do đó, hành nghề là thực hiện công việc nghề nghiệp một cách hợp pháp trên cơ sở những tiêu chuẩn nghiệp vụ chuyên môn nhất định. Ví dụ: hành nghề y dược, hành nghề luật sư, tư vấn pháp luật...

Hành nghề còn có thể là thực hiện công việc xấu mà pháp luật hay đạo đức xã hội cấm, chẳng hạn hành nghề mê tín dị đoan, hành nghề mại dâm... Thực ra, nói hành nghề ở đây là nói về tính chuyên nghiệp của hành vi vi phạm chứ không phải với ý nghĩa chân chính của từ hành nghề.

là việc sử dụng trình độ chuyên môn của cá nhân để kinh doanh dược và hoạt động dược lâm sàng.

(Theo Khoản 36, Điều 2, Luật dược 2016)

(Hành vi) thực hiện các công việc thuộc về mê tín, dị đoan như một nghề.

Hành nghề mê tín, dị đoan có thể có tính nguy hiểm đáng kể cho xã hội trong trường hợp nhất định và do vậy, có thể bị coi là tội phạm. Trong Luật hình sự Việt Nam, tội hành nghề mê tín, dị đoan được quy định lần đầu trong Bộ luật hình sự năm 1985. Bộ luật hình sự năm 1999 tiếp tục quy định tội này là tội phạm thuộc nhóm tội phạm xâm phạm trật tự công cộng nhưng mở rộng phạm vi những hành vi hành nghề mê tín, dị đoan bị coi là tội phạm. Theo Bộ luật hình sự năm 1985 thì hành vi hành nghề mê tín, dị đoan chỉ bị coi là tội phạm khi gây hậu quả nghiêm trọng. Hậu quả đó có thể là hậu quả chết người, hậu quả thương tích hoặc là thiệt hại nghiêm trọng về tài sản. Ngoài trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng, Bộ luật hình sự năm 1999 còn coi là tội phạm cả trường hợp chủ thể đã bị xử phạt hành chính hoặc đã bị kết án về hành vi này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

Hình phạt được quy định cho tội này có mức cao nhất là 10 năm tù.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội hành nghề mê tín, dị đoan được quy định tại Điều 320 Bộ luật hình sự 2015 do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Thi hành án tử hình do người có thẩm quyền thực hiện theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định.

Tùy theo Luật tố tụng hình sự quy định mà ở mỗi quốc gia khác nhau, hình thức hành quyết cũng khác nhau. Các hình thức hành quyết phổ biến được thực hiện trên thế giới hiện nay là xử bắn, treo cổ, tiêm thuốc độc, dùng hơi ngạt, dùng ghế điện...

Ở Việt Nam, hành quyết được thực hiện bằng xử bắn (Điều 259 Bộ luật tố tụng hình sự) (xt. Tử hình)

Là hành vi của doanh nghiệp trái với nguyên tắc thiện chí, trung thực, tập quán thương mại và các chuẩn mực khác trong kinh doanh, gây thiệt hại hoặc có thể gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp khác.

(Theo Khoản 6, Điều 3, Luật Cạnh tranh 2018)

Hành vi của cá nhân, pháp nhân và các chủ thể khác trong các quan hệ tài sản và các quan hệ nhân thân phi tài sản có quan hệ trực tiếp hoặc gián tiếp với các quan hệ tài sản nhằm làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự.

Hành vi dân sự được thể hiện dưới dạng hành động (thực hiện những hành vi nhất định) hoặc không hành động (không được thực hiện những hành vi nhất định). Trong các giao lưu dân sự các hành vi được thực hiện theo các nguyên tắc bình đẳng, thiện chí, trung thực, tự do, tự nguyện cam kết, thỏa thuận, nghiêm chỉnh thực hiện trách nhiệm dân sự.

Là hành vi gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh, bao gồm hành vi thỏa thuận hạn chế cạnh tranh, lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường và lạm dụng vị trí độc quyền.

(Theo Khoản 2, Điều 3, Luật Cạnh tranh 2018)

Hành động hoặc không hành động của chủ thể tham gia quan hệ pháp luật hành chính.

Hành vi hành chính, sự kiện pháp lý làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật hành chính. Hành vi hành chính được phân biệt thành hai loại: hành vi hợp pháp là các hành vi được thực hiện phù hợp với quy định của pháp luật và  hành vi không hợp pháp là các hành vi không phù hợp với các quy định của pháp luật.

Theo Luật khiếu nại năm 2011 được Quốc hội khóa 13 ban hành vào ngày 11 tháng 11 năm 2011, hành vi hành chính là hành vi của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước khi thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật. Hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước có thể bị công dân, cơ quan, tổ chức khiếu nại hoặc khởi kiện khi có căn cứ cho rằng hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của họ.

Là hành vi quy định tại khoản 3 Điều này mà hành vi đó Làm ảnh hưởng đến việc thực hiện quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
(Theo khoản 4 Điều 3 Luật tố tụng hành chính 2015)

Là hành vi dễ Làm lây nhiễm HIV như quan hệ tình dục không an toàn, dùng chung bơm kim tiêm và những hành vi khác dễ Làm lây nhiễm HIV.

(Theo Khoản 6, Điều 2, Luật phòng, chống nhiễm vi rút gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) 2006)

Hành vi thỏa mãn các dấu hiệu của cấu thành tội phạm.

Xét về tính chất, hành vi phạm tội là hành vi có tính gây thiệt hại đáng kể cho xã hội, có lỗi và được quy định trong Luật hình sự. Xét về cấu trúc, hành vi phạm tội đòi hỏi có những dấu hiệu sau: 1) Chủ thể thực hiện phải là người có năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự cũng như phải thỏa mãn các dấu hiệu đặc biệt khác (dấu hiệu chủ thể đặc biệt) nếu cấu thành tội phạm đòi hỏi; 2) về mặt khách quan, chủ thể phải có hành động hoặc không hành động thỏa mãn các dấu hiệu khách quan của cấu thành tội phạm (hành vi, hậu quả, quan hệ nhân quả, đối tượng tác động...); 3) về mặt chủ quan, chủ thể phải có lỗi, cố ý hoặc vô ý tùy từng cấu thành tội phạm cũng như chủ thể phải có động cơ, mục đích nhất định nếu cấu thành tội phạm đòi hỏi.

Cần phân biệt hành vi phạm tội với hành vi khách quan. Hành vi phạm tội là thể thống nhất giữa hành vi khách quan với các dấu hiệu khách quan và chủ quan khác mà cấu thành tội phạm đòi hỏi. Trong đó, hành vi khách quan được hiểu là "biểu hiện" ra bên ngoài của con người được ý thức kiểm soát và ý chí điều khiển nhằm đạt mục đích nhất định.

Hành vi thực hiện một sự kiện thực tế, cụ thể theo ý chí của con người làm xuất hiện, thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật.

Hành vi pháp lý được chia thành hành vi pháp lý hợp pháp và hành vi pháp lý bất hợp pháp: 1) Hành vi pháp lý hợp pháp là hành vi pháp lý được thực hiện đúng theo quy định của pháp luật làm xuất hiện, thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật. Ví dụ: ký kết hợp đồng dân sự theo đúng thủ tục; đăng ký kết hôn theo đúng quy định của Luật hôn nhân và gia đình; 2) Hành vi pháp lý bất hợp pháp là hành vi pháp lý được thực hiện trái quy định của pháp luật làm xuất hiện, thay đổi, hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật, gồm hành động (tác vi) và không hành động (bất tác vi). Hành động là loại xử sự chủ động, thể hiện thành thao tác nhất định của chủ thể pháp luật như ký kết một hợp đồng dân sự, đánh người gây thương tích, trao tặng quà... Không hành động là cách xử sự thụ động, không thể hiện thành thao tác nhất định như hành vi không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng (Điều 102 Bộ luật hình sự năm 1999) hoặc hành vi không tố giác tội phạm (Điều 220 Bộ luật hình sự năm 1999).

Hành vi của thương nhân trong đầu tư, sản xuất, trao đổi hàng hóa, cung ứng dịch vụ nhằm mục đích kiếm lợi nhuận, làm phát sinh quyền và nghĩa vụ giữa các thương nhân với nhau hoặc giữa thương nhân với các bên có liên quan.

Một hành vi được coi là hành vi thương mại khi thỏa mãn các điều kiện sau: 1) Hành vi do thương nhân thực hiện. Trong trường hợp công dân mua hàng của thương nhân thì hành vi mua của công dân đó là hành vi dân sự, còn hành vi bán hàng của thương nhân là hành vi thương mại; 2) Hành vi được thực hiện trong khuôn khổ các hoạt động thương mại của thương nhân. Ví dụ: hành vi mua hàng để bán lại của thương nhân là hành vi thương mại nhưng nếu mua hàng để thỏa mãn nhu cầu của cá nhân thì là hành vi dân sự.

Luật thương mại Việt Nam năm 1997 quy định 14 loại hành vi thương mại là: mua bán hàng hóa; đại diện cho thương nhân; môi giới thương mại; ủy thác mua bán hàng hóa; đại lý mua bán hàng hóa; gia công trong thương mại; đấu giá hàng hóa; đấu thầu hàng hóa; dịch vụ giao nhận hàng hóa; dịch vụ giám định hàng hóa; khuyến mại; quảng cáo thương mại; trưng bày, giới thiệu hàng hóa; hội chợ, triển lãm thương mại. Pháp lệnh trọng tài thương mại năm 2003 quy định hành vi thương mại ở nghĩa rộng hơn, không chỉ bao gồm những hành vi mua bán hàng hóa và dịch vụ liên quan đến mua bán hàng hóa mà còn bao gồm nhiều hành vi khác như đầu tư, xây dựng, tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, khai thác, vận chuyển...

Tuy nhiên, ngày 14.6.2005, tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội Khóa XI đã thông qua Luật thương mại mới - Luật thương mại năm 2005, có hiệu lực kể từ ngày 01.01.2006. Theo đó, thuật ngữ "hành vi thương mại” không còn được sử dụng, thay thế vào đó là việc sử dụng thuật ngữ “hoạt động thương mại" để chỉ các hoạt động của thương nhân (Xt. Hoạt động thương mại).

Là hành vi không thực hiện hoặc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn không đúng quy định của pháp luật.

(Theo Khoản 4, Điều 3, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2017)

Một dạng hành vi pháp luật thể hiện ở hành vi của cá nhân, cơ quan, tổ chức không tuân thủ các nghĩa vụ do pháp luật quy định (không thực hiện hoặc thực hiện không đúng các quy định của pháp luật) hoặc đã làm những việc mà pháp luật cấm gây thiệt hại hoặc dẫn đến nguy cơ gây thiệt hại cho các lợi ích khác nhau.

Các hành vi vi phạm pháp luật rất đa dạng về chủ thể, khách thể, về mặt khách quan và mặt chủ quan. Hành vi vi phạm pháp luật có thể là hành động hoặc không hành động xâm hại đến các lĩnh vực khác nhau của quan hệ xã hội, gây tác hại hoặc dẫn đến nguy cơ gây thiệt hại cho các lợi ích khác nhau (lợi ích của cá nhân, lợi ích của tập thể, lợi ích của Nhà nước hoặc lợi ích của toàn xã hội). Hành vi vi phạm pháp luật được thực hiện một cách cố ý hay vô ý, do những động cơ khác nhau và nhằm những mục đích rất khác nhau.

Hành vi vi phạm pháp luật có rất nhiều loại, có hành vi vi phạm pháp luật hành chính; có hành vi vi phạm pháp luật dân sự, kinh tế, lao động; có hành vi vi phạm pháp luật hình sự (tội phạm).... Hành vi vi phạm pháp luật được mô tả trong các điều khoản của các văn bằng quy phạm pháp luật quy định về xử lý vi phạm pháp luật trong các lĩnh vực khác nhau: hình sự, hành chính, dân sự, kinh tế, lao động ... kèm theo các chế tài xử phạt tương ứng. Cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm pháp luật phải chịu những chế tài xử lý khác nhau tương ứng với loại hành vi vi phạm đã thực hiện.

Tình trạng giảm sút về số lượng, chất lượng, giá trị tài sản ngoài ý muốn của con người trong quá trình sử dụng, bảo quản tài sản.

Hao mòn tự nhiên còn có thể hiểu là sự mài mòn hữu hình khi sử dụng tài sản hoặc do tác động của tự nhiên.

Hao mòn tự nhiên có thể là hao mòn hữu hình như thay đổi về tính chất vật lý của tài sản (hỏng, han, gỉ), giảm dần giá trị sử dụng và giá trị của tài sản cố định trong quá trình sử dụng hoặc bảo quản, do bị ảnh hưởng của các lực lượng tự nhiên. Hao mòn tự nhiên cũng có thể là hao mòn vô hình là sự giảm sút dần giá trị và mất giá trị của tài sản cố định do tiến bộ kỹ thuật và tăng năng suất lao động mà không phụ thuộc vào mức độ tài sản bị mất đi các thuộc tính kỹ thuật - công nghệ như nhờ tăng năng suất lao động trong chính các ngành sản xuất ra tài sản đó mà giá rẻ hơn hoặc những máy móc, thiết bị mới cùng công năng mới, tiến bộ hơn, năng suất, hiệu suất cao hơn.

Kết cục tất yếu sẽ dẫn đến mà cá nhân, tổ chức phải gánh chịu trong trường hợp vi phạm pháp luật.

Tùy theo tính chất, mức độ của hành vi vi phạm pháp luật mà cá nhân, tổ chức vi phạm phải gánh chịu những loại trách nhiệm pháp lý khác nhau như trách nhiệm hình sự, trách nhiệm hành chính, trách nhiệm bồi thường dân sự. Ví dụ: việc phạm tội sẽ dẫn đến trách nhiệm hình sự, vi phạm hành chính sẽ dẫn đến việc bị xử phạt vi phạm hành chính, vi phạm nghĩa vụ hợp đồng sẽ dẫn đến việc bị phạt bồi thường.