Thuật ngữ pháp lý

Là sản phẩm dưới tác động của xung kích thích ban đầu gây ra phản ứng hóa học nhanh, mạnh, tỏa nhiệt, sinh khí, phát sáng, tạo ra tiếng nổ, bao gồm:    a) Thuốc nổ Là hóa chất hoặc hỗn hợp chất được sản xuất, sử dụng nhằm tạo ra phản ứng nổ dưới tác động của xung kích thích;    b) Phụ kiện nổ Là kíp nổ, dây nổ, dây cháy chậm, mồi nổ, vật phẩm chứa thuốc nổ có tác dụng tạo xung kích thích ban đầu Làm nổ khối thuốc nổ hoặc thiết bị chuyên dùng có chứa thuốc nổ.

(Theo Khoản 7, Điều 3, Luật Quản lý sử dụng vũ khí vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ 2017)

Là vật liệu nổ sử dụng cho mục đích kinh tế, dân sự.

(Theo Khoản 9, Điều 3, Luật Quản lý sử dụng vũ khí vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ 2017)

Là vật liệu nổ sử dụng cho mục đích quốc phòng, an ninh.

(Theo Khoản 8, Điều 3, Luật Quản lý sử dụng vũ khí vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ 2017)

bao gồm gia súc, gia cầm và động vật khác trong chăn nuôi.

(Theo Khoản 5, Điều 2, Luật Chăn nuôi 2018)

Quyền thực hiện trực tiếp trên vật và có tác dụng mang lại cho người có quyền toàn bộ hoặc một phần tiện ích kinh tế của vật đó.

Khái niệm vật quyền bắt đầu được xây dựng trong luật La Mã và được biết dưới tên gọi jus in re (quyền trên vật). Đây là một quyền được đòi hỏi trong một loại án kiện mà trong đó bị đơn không được xác định, gọi là actio in rem, phân biệt với loại án kiện mà trong đó bị đơn được xác định rõ lai lịch, gọi là actio in personam. Tuy nhiên, luật La Mã không đưa ra được một định nghĩa hoàn chỉnh về vật quyền như đối với trái quyền (jus ad rem) (Xt. Trái quyền).

Lý thuyết vật quyền được hoàn thiện trong học thuyết pháp lý Latinh vào đầu thế kỉ XIX, sau khi Bộ luật Napôlêông ra đời, song song với sự hoàn thiện của lý thuyết về trái quyền.

Có hai loại vật quyền: 1) Vật quyền chính là các vật cho phép người có quyền thụ hưởng các tiện ích vật chất của vật liên quan và việc thực hiện tác động một cách trực tiếp lên tình trạng vật chất của đối tượng. Luật la tinh ghi nhận khá nhiều quyền thuộc nhóm này: quyền sở hữu, quyền hạn chế việc thực hiện quyền sở hữu bất động sản (của người khác), quyền sở hữu bề mặt, quyền thuê đất dài hạn, quyền hưởng hoa lợi,... Trừ quyền sở hữu, tất cả các quyền còn lại đều cho phép người có quyền khai thác lợi ích từ tài sản của người khác; 2) Vật quyền phụ là các vật quyền được thực hiện không phải nhằm thụ hưởng tiện ích vật chất của vật liên quan mà nhằm khai thác giá trị tiền tệ của vật đó. Các quyền này được gắn với một quyền chủ nợ nhằm tăng cường hiệu lực của quyền chủ nợ đó. Luật gọi chung các giao dịch làm phát sinh những quyền này là các biện pháp bảo đảm đối vật cho việc thực hiện nghĩa vụ.

Quyền trực tiếp trên đối tượng, quyền đối vật chỉ bao gồm hai yếu tố: con người, chủ thể của quyền và vật, khách thể của quyền. Ví dụ: “Ông X có một chiếc xe máy”, quyền sở hữu của ông X đối với xe máy, một khi được xác lập, sẽ hòa nhập vào xe máy: “chiếc xe máy đó là của ông X”. Để quyền sở hữu được thực hiện, chỉ cần có chủ sở hữu và vật, không cần có người thứ ba.

Các quyền đối vật khác là quyền được xác lập trên tài sản của người khác. Quyền đối nhân cũng được xác lập trên tài sản của người khác. Nhưng, quyền đối vật mà không phải là quyền sở hữu cho phép người có quyền tự mình thực hiện các quyền đối với tài sản của người khác đó, mà không cần có sự tham gia bằng hành động của người sau này; trong khi quyền đối nhân đòi hỏi người có quyền phải yêu cầu người có tài sản thực hiện nghĩa vụ giao tài sản hoặc lợi ích vật chất gắn liền với tài sản cho mình.

Vật quyền có tính tuyệt đối đối kháng với tất cả mọi người (đối kháng erga omnes). Bất kì người nào cũng có nghĩa vụ tôn trọng việc thực hiện quyền năng của người có vật quyền đối với vật liên quan. Song, người có vật quyền chỉ có quyền đòi hỏi người khác phải tôn trọng vật quyền của mình, nghĩa là thực hiện nghĩa vụ không làm một việc, việc tôn trọng người có vật quyền không có quyền lấy tư cách đó để yêu cầu người khác làm một việc gì khác, nghĩa là có một hành vi tích cực, nhằm bảo đảm cho việc thực hiện vật quyền của mình.

Quyền đeo đuổi là hệ quả tự nhiên của vật quyền. Được thực hiện trực tiếp trên vật, quyền đối vật cho phép người có quyền chỉ quan tâm đến sự tồn tại của vật mà không cần biết vật đang nằm trong tay ai. Chủ sở hữu có quyền kiện đòi lại tài sản thuộc quyền sở hữu của mình; chủ nợ nhận thế chấp có quyền yêu cầu kê biên và bán tài sản thế chấp để thu hồi nợ, dù ở thời điểm yêu cầu được đưa ra, tài sản có thể đã được người thế chấp bán cho người thứ ba và đang nằm trong sản nghiệp của người sau này.

Quyền ưu tiên cũng là một quyền của người có quyền đối vật, khả năng loại tất cả những người có quyền đối nhân (và cả những người có quyền đối vật xếp sau mình trong thứ tự đăng ký) ra khỏi cuộc chạy đua nhằm thực hiện các quyền đối với tài sản liên quan. Người mua tài sản, sau khi quyền sở hữu tài sản mua đã được chuyển mà tài sản chưa được giao, có quyền ưu tiên đối với tài sản so với các chủ nợ của người bán trong trường hợp người bán lâm vào tình trạng phá sản: nếu người mua tuyên bố nhận tài sản, thì các chủ nợ của người bán không có quyền yêu cầu kê biên tài sản đó. Quyền ưu tiên của người có quyền đối vật phát huy tác dụng rõ nét nhất trong trường hợp quyền đối vật mang tính chất của một biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ: người nhận thế chấp hoặc cầm cố có quyền ưu tiên được thanh toán bằng số tiền bán tài sản thế chấp hoặc cầm cố so với các chủ nợ không có bảo đảm của người thế chấp hoặc cầm cố.

Trong pháp luật Việt Nam có ghi nhận sự tồn tại của một số quyền mang ít nhiều tính chất cơ bản của vật quyền, song thuật ngữ vật quyền không được sử dụng trong các điều luật chứa đựng các quy tắc liên quan đến các quyền ấy. Hơn nữa, trong khung cảnh của pháp luật Việt Nam, chỉ một số quyền tương tự như vật quyền chính trong luật Latinh được thừa nhận, như quyền sở hữu, quyền sử dụng hạn chế bất động sản liền kề... mà không xây dựng các khái niệm vật quyền chính đặc biệt có nguồn gốc từ việc chia cắt quyền sở hữu như quyền hưởng hoa lợi... Riêng vật quyền phụ không được thừa nhận trong pháp luật thực định.

Là thực vật, phương tiện sản xuất, bảo quản, vận chuyển hoặc các vật thể khác có khả năng mang theo đối tượng kiểm dịch thực vật.
(Theo khoản 11 Điều 3 Luật bảo vệ và kiểm dịch thực vật 2013)

Là quá trình tạo ra nghĩa vụ nợ thông qua việc ký kết và thực hiện hiệp định, hợp đồng, thỏa thuận vay (sau đây gọi chung Là thỏa thuận vay) hoặc phát hành công cụ nợ.

(Theo Khoản 4, Điều 3, Luật Quản lý nợ công 2017)

Là khoản vay nước ngoài có thành tố ưu đãi đạt ít nhất 35% đối với khoản vay có điều kiện ràng buộc liên quan đến mua sắm hàng hóa và dịch vụ theo quy định của nhà tài trợ nước ngoài hoặc ít nhất 25% đối với khoản vay không có điều kiện ràng buộc.

(Theo Khoản 5, Điều 3, Luật Quản lý nợ công 2017)

Là khoản vay theo điều kiện thị trường.

(Theo Khoản 7, Điều 3, Luật Quản lý nợ công 2017)

Là khoản vay nước ngoài có điều kiện ưu đãi hơn so với vay thương mại nhưng thành tố ưu đãi chưa đạt tiêu chuẩn của vay ODA.

(Theo Khoản 6, Điều 3, Luật Quản lý nợ công 2017)

Là chứng từ vận chuyển hành khách bằng các phương tiện vận chuyển hành khách (như tàu bay, tàu thuỷ, tàu hoả, ô tô...), là bằng chứng của việc giao kết hợp đồng giữa hành khách và người vận chuyển, điều kiện của hợp đồng vận chuyển hành khách.

Vé hành khách phải theo mẫu quy định, nội dung vé gồm: tên hoặc số đăng ký của phương tiện... Việc mất hoặc ghi không đầy đủ chi tiết hoặc sai quy cách trong vé không ảnh hưởng tới sự tồn tại và giá trị của hợp đồng.

Người vận chuyển có nghĩa vụ chuyên chở hành khách từ địa điểm xuất phát đến đúng địa điểm, đến đúng giờ theo lộ trình và bằng phương tiện đã ghi trong vé một cách an toàn: hành khách có nghĩa vụ thanh toán tiền cước và phụ phí vận chuyển.

Người vận chuyển phải quan tâm, chăm sóc hành khách và phải thông báo kịp thời cho hành khách về chuyến đi. Trong trường hợp vận chuyển bị gián đoạn hoặc bị chậm lại trong hành trình, người vận chuyển có trách nhiệm chăm lo đến điều kiện sinh hoạt của hành khách và phải chịu chi phí cần thiết.

Người có vé hành khách được miễn cước vận chuyển đối với hành lý ký gửi và hành lý xách tay theo trọng lượng do người vận chuyển công bố trên cơ sở Điều lệ vận chuyển.

Là chứng từ vận chuyển hành lý bằng các phương tiện vận chuyển, là bằng chứng về việc ký kết hợp đồng giữa chủ hành lý và người vận chuyển, điều kiện của hợp đồng và việc đã tiếp nhận hành lý để vận chuyển.

Việc mất hoặc ghi không đầy đủ chi tiết hoặc sai quy cách trong vé, phiếu nhận hành lý không ảnh hưởng tới sự tồn tại và giá trị của hợp đồng.

Người vận chuyển có nghĩa vụ chuyên chở hành lý và trả lại cho chủ hành lý hoặc người có quyền nhận hành lý tại địa điểm thoả thuận, theo đúng thời gian, lộ trình đã ghi trong vé và phiếu nhận hành lý; chủ hành lý có nghĩa vụ thanh toán tiền cước và phụ phí vận chuyển.

Các biện pháp đảm bảo môi trường làm việc, bảo vệ tính mạng, sức khoẻ cho người lao động và giữ vệ sinh môi trường chung.

Vệ sinh lao động là một nội dung quan trọng trong pháp luật lao động của nhiều quốc gia. Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) có nhiều công ước, khuyến nghị về vấn đề này, tiêu biểu là các Công ước 148 (năm 1977), Công ước 155 (năm 1981) và Công ước 170 (năm 1990).

Ở Việt Nam, vấn đề vệ sinh lao động được đề cập đến trong các văn bản pháp luật từ năm 1975. Theo pháp luật lao động hiện hành, người sử dụng lao động có trách nhiệm đảm bảo vệ sinh lao động trong quá trình sử dụng lao động; phải thực hiện các biện pháp trang bị phương tiện bảo vệ cá nhân, vệ sinh sau khi làm việc cho người lao động. Thực hiện các quy định, tiêu chuẩn vệ sinh lao động là nghĩa vụ của người lao động, người sử dụng lao động và tất cả các cơ sở sản xuất, kinh doanh.

Các biện pháp nhằm cải tạo và làm sạch môi trường sống, góp phần bảo vệ sức khoẻ nhân dân. Đó là các biện pháp được thực hiện để bảo đảm vệ sinh thực phẩm, vệ sinh nước sinh hoạt, vệ sinh công cộng, vệ sinh khi chôn cất người chết..., như xây dựng hệ thống cống rãnh thoát nước, thu gom và xử lý rác thải; cung cấp đầy đủ nước sạch cho người dân, không phóng uế và đổ rác bừa bãi, thường xuyên phun thuốc diệt muỗi, diệt côn trùng, chôn cất người chết tại các khu tập trung, xa khu dân cư...

Luật bảo vệ môi trường (2014) quy định trách nhiệm của tổ chức, cá nhân đối với vấn đề vệ sinh môi trường là phải bảo vệ nguồn nước, cây xanh, công trình vệ sinh, thực hiện các quy định về vệ sinh công cộng ở đô thị, nông thôn, khu dân cư, khu du lịch, khu sản xuất.

Là việc đáp ứng các yêu cầu nhằm bảo vệ sức khỏe động vật, sức khỏe con người, môi trường và hệ sinh thái.
(Theo khoản 16 Điều 3 Luật thú y 2015)

Hành vi vi phạm pháp luật, xâm hại các quy tắc quản lý nhà nước nhưng mức độ nguy hiểm cho xã hội không lớn, bị xử lý bằng biện pháp xử phạt vi phạm hành chính.

Các biện pháp xử lý có thể là phạt tiền hoặc hạn chế hay tước bỏ một số quyền công dân.

Phạt vi cảnh được áp dụng ở Việt Nam từ năm 1977 theo Nghị định số 143-CP ngày 27.5.1977 của Hội đồng Chính phủ ban hành Điều lệ phạt vi cảnh. Theo đó, những hành vi xâm phạm đến trật tự an toàn xã hội mà có tính chất đơn giản, rõ ràng và hậu quả không nghiêm trọng, chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc chưa đến mức xử phạt bằng các biện pháp hành chính khác (hành vi gây rối trật tự công cộng, xâm phạm nếp sống văn minh, gây trở ngại cho trật tự an toàn giao thông đường bộ, đường thuỷ, vi phạm các điều lệ quản lý hộ tịch, hộ khẩu...) được gọi là phạm pháp vi cảnh và có thể bị xử lý bằng các hình thức: cảnh cáo; phạt tiền từ 1 đồng đến 10 đồng; phạt lao động công ích từ 1 đến 3 ngày; phạt giam từ 1 đến 3 ngày và còn có thể bị áp dụng biện pháp tịch thu tang vật hoặc phương tiện phạm pháp. Những người có thẩm quyền phạt vi cảnh là: cán bộ, chiến sỹ công an đang làm nhiệm vụ quản lý trật tự an toàn xã hội; trưởng công an xã, phó công an xã; cán bộ công an từ cấp trưởng, phó công an huyện, trưởng, phó công an khu phố, trưởng, phó quận trở lên.

Hành vi làm trái quy định của hiến pháp.

Hành vi này có thể được thực hiện bởi bất kỳ tổ chức, cá nhân nào trong xã hội bao gồm cả các cơ quan công quyền như quốc hội, chính phủ hay tòa án và các cơ quan tư pháp khác... và ở bất cứ thời điểm nào trong thời gian hiến pháp có hiệu lực.

Trong thực tiễn, các hành vi vi phạm hiến pháp diễn ra hết sức đa dạng và mức độ nguy hiểm cho xã hội cũng rất khác nhau. Các hành vi vi hiến có thể được nhận diện nhờ ở hai đặc điểm chủ yếu: 1) Vi phạm các nguyên tắc cơ bản đã được quy định trong bản hiến pháp; 2) Việc chế tài đối với các hành vi vi hiến không được quy định trực tiếp trong bản hiến pháp mà có thể được quy định trong các đạo luật chuyên ngành như luật hình sự, luật dân sự, luật hành chính, luật lao động, luật đất đai, luật môi trường, luật thương mại, luật tài chính, luật ngân hàng, luật hôn nhân và gia đình, luật đầu tư nước ngoài...

Trong thực tiễn pháp lý, hầu hết các hành vi vi phạm hiến pháp tồn tại dưới dạng hành vi vi phạm pháp luật chuyên ngành. Chẳng hạn, đó là các hành vi như hành vi huỷ hoại đất đai, môi trường; hành vi trốn thuế hoặc dây dưa nộp thuế; hành vi vi phạm các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân; hành vi vi phạm trật tự tư pháp; hành vi vi phạm chế độ hôn nhân và gia đình...

Ở các nước theo truyền thống luật án lệ, do các nguyên tắc tập quán và nguyên tắc của án lệ có vai trò rất quan trọng nên có một số nguyên tắc tập quán và nguyên tắc án lệ đã được mặc nhiên thừa nhận bởi hiến pháp. Khi đó, những hành vi trái với các nguyên tắc này cũng được xem như là những hành vi vi hiến, cho dù trên thực tế người ta không thể viện dẫn chứng từ đạo luật thành văn là bản hiến pháp.

Đạo luật có nội dung trái với hiến pháp cũng được coi là vi hiến. Ở một số quốc gia, các đạo luật trái hiến pháp có thể bị tòa án hiến pháp xét xử và tuyên bố tiêu hủy. Quyết định của tòa án hiến pháp là quyết định cuối cùng và không được kháng cáo.

Là sự vi phạm hợp đồng của một bên gây thiệt hại cho bên kia đến mức Làm cho bên kia không đạt được mục đích của việc giao kết hợp đồng.

(Theo Khoản 13, Điều 3, Luật Thương mại 2005)

Hành vi của tổ chức, cá nhân có lỗi cố ý hoặc vô ý không thực hiện hoặc thực hiện không đúng quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính.

Vi phạm hành chính có các đặc điểm: 1) Chủ thể thực hiện hành vi này phải là tổ chức, cá nhân có năng lực chịu trách nhiệm hành chính theo quy định của pháp luật hành chính. Tổ chức là chủ thể của vi phạm hành chính có thể là cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang. Cá nhân là chủ thể của vi phạm hành chính phải là người không mắc bệnh tâm thần hoặc các bệnh khác làm mất khả năng nhận thức, khả năng điều khiển hành vi và phải đủ độ tuổi do pháp luật quy định. Cá nhân và tổ chức nước ngoài cũng có thể là chủ thể vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật Việt Nam trừ trường hợp điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc tham gia có quy định khác; 2) Hành vi mà tổ chức, cá nhân thực hiện là hành vi trái pháp luật về quản lý nhà nước nghĩa là tổ chức, cá nhân đó đã không thực hiện hoặc thực hiện không đúng với những yêu cầu mà pháp luật về quản lý nhà nước đề ra; 3) Hành vi vi phạm hành chính của tổ chức, cá nhân phải có lỗi, có thể là lỗi cố ý hoặc vô ý. Chủ thể thực hiện hành vi vi phạm hành chính trong trạng thái có đủ khả năng nhận thức được hành vi đó là trái pháp luật hành chính nhưng vẫn cố ý thực hiện hoặc do quá tự tin hoặc cẩu thả trong xử sự dẫn đến hành vi trái pháp luật về quản lý nhà nước xảy ra; 4) Hành vi trái pháp luật về quản lý nhà nước do tổ chức, cá nhân thực hiện không phải là tội phạm nghĩa là hành vi này có mức độ nguy hiểm cho xã hội thấp hơn tội phạm. Đây là dấu hiệu quan trọng để phân biệt vi phạm hành chính và tội phạm. Để đánh giá mức độ nguy hiểm của vi phạm hành chính, phải căn cứ vào các yếu tố như mức độ gây thiệt hại cho xã hội của hành vi, tính chất, mức độ lỗi, tầm quan trọng của khách thể được bảo vệ, nhân thân người vi phạm...; 5) Hành vi trái pháp luật về quản lý nhà nước do tổ chức, cá nhân thực hiện phải được pháp luật hành chính quy định bị xử phạt hành chính. Chỉ có Quốc hội, uỷ ban thường vụ quốc hội và Chính phủ mới có quyền ban hành văn bản pháp luật quy định về vi phạm hành chính và các biện pháp xử lý đối với vi phạm hành chính. Quốc hội quy định về vi phạm hành chính, hình thức, biện pháp xử lý đối với vi phạm hành chính trong các văn bản luật; uỷ ban thường vụ Quốc hội quy định về vi phạm hành chính, hình thức, biện pháp xử lý đối với vi phạm hành chính trong các pháp lệnh (trong đó, Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính là văn bản pháp luật quy định những vấn đề cơ bản nhất có liên quan đến vi phạm hành chính và xử lý các vi phạm hành chính). Chính phủ quy định về các vi phạm hành chính, hình thức, biện pháp xử lý đối với vi phạm hành chính trong các nghị định.

Hành vi không thực hiện hoặc thực hiện không đúng những nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng.

Nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng là những nghĩa vụ đã được ghi nhận trong các điều khoản của hợp đồng hoặc được pháp luật điều chỉnh hợp đồng đó quy định.

Hành vi vi phạm hợp đồng chỉ xảy ra khi hợp đồng được giao kết hợp pháp và đã có hiệu lực pháp luật. Hợp đồng hợp pháp là hợp đồng thoả mãn các yếu tố căn bản như thể hiện sự tự do ý chí của các bên tham gia giao kết (không có dấu hiệu của ép buộc hoặc lừa dối); hợp đồng được ký kết giữa các chủ thể có đầy đủ năng lực ký kết hợp đồng. Tùy theo từng loại hợp đồng cụ thể mà điều kiện về năng lực chủ thể có thể khác nhau. Chẳng hạn, đối với những hợp đồng không nhằm phục vụ nhu cầu sinh hoạt, tiêu dùng hàng ngày, phù hợp với lứa tuổi thì người chưa thành niên có thể không được tham gia giao kết; nội dung và hợp đồng không trái pháp luật và hình thức của hợp đồng phù hợp với các quy định của pháp luật. Hợp đồng không có đầy đủ các yếu tố trên sẽ vô hiệu và không làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên giao kết hợp đồng.

Không thể coi là có hành vi vi phạm hợp đồng nếu bên thực hiện hành vi không có nghĩa vụ thực hiện hành vi đó. Chẳng hạn, trong hợp đồng mua bán hàng hoá, nếu bên bán hàng giao hàng trước thời hạn quy định, bên mua hàng có quyền không nhận và hành vi không nhận này không bị coi là hành vi vi phạm hợp đồng bởi vì bên mua hàng không có nghĩa vụ phải nhận hàng trước thời hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng.

Trong hệ thống pháp luật nước ta, khái niệm vi phạm hợp đồng chưa được giải thích cụ thể, tuy nhiên, nhiều đạo luật như Bộ luật dân sự năm 2015 và Luật thương mại đã sử dụng thuật ngữ vi phạm hợp đồng với cách hiểu tương đối thống nhất là hành vi của bên có nghĩa vụ theo hợp đồng đã không thực hiện hoặc thực hiện không đúng và đầy đủ nghĩa vụ của mình. Các đạo luật này cũng đã quy định tương đối chi tiết về các trường hợp vi phạm hợp đồng và các chế tài được áp dụng tương ứng với từng trường hợp vi phạm ấy.

Trên thế giới, vi phạm hợp đồng được hiểu tương đối thống nhất, tuy nhiên việc áp dụng các chế tài đối với bên vi phạm hợp đồng lại được thực hiện tương đối khác nhau. Trong hệ thống luật án lệ (common law) tại Anh và Hoa Kỳ, vi phạm hợp đồng là sự vi phạm các nghĩa vụ đã thoả thuận trong hợp đồng. Sự vi phạm này có thể thể hiện ở chỗ không thực hiện nghĩa vụ đã cam kết trong hợp đồng hoặc gây trở ngại cho việc thực hiện hợp đồng của đối tác. Hành vi vi phạm hợp đồng có thể là hành vi không thực hiện hợp đồng hoặc từ chối những thoả thuận trong hợp đồng hoặc cả hai hành vi nói trên. Bất kỳ hành vi vi phạm hợp đồng nào cũng làm phát sinh quyền yêu cầu được bồi thường của bên bị vi phạm ngay cả trong trường hợp bên bị vi phạm hợp đồng không phải gánh chịu bất cứ thiệt hại mang tính chất tài sản nào. Trong pháp luật của Pháp, vi phạm hợp đồng không chỉ bao gồm hành vi không thực hiện hợp đồng mà còn gồm cả hành vi thực hiện trễ hạn hoặc không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ hợp đồng cũng như vi phạm các nghĩa vụ phụ hoặc những nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng. Khi có hành vi vi phạm hợp đồng xảy ra thì quyền đầu tiên của bên có quyền bị vi phạm là yêu cầu bên vi phạm phải thực hiện hợp đồng (chế tài buộc thực hiện hợp đồng) hoặc có thể chọn lựa giữa chế tài buộc thực hiện hợp đồng và chế tài hủy hợp đồng (chế tài hủy hợp đồng thường được áp dụng cùng với chế tài bồi thường thiệt hại). Tuy nhiên, chế tài buộc thực hiện hợp đồng phải được lựa chọn trước, nếu cảm thấy chế tài này không thực hiện được hoặc không thoả mãn được yêu cầu của mình thì mới có thể chuyển sang chế tài hủy hợp đồng và đòi bồi thường thiệt hại. Tuy nhiên, nếu đã yêu cầu hủy hợp đồng và bồi thường thiệt hại rồi thì không thể chuyển sang chế tài buộc thực hiện hợp đồng nữa.

Hành vi trái pháp luật, có lỗi của chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lý xâm hại tới quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ.

Vi phạm pháp luật có các dấu hiệu cơ bản: 1) Hành vi của con người gồm hành vi hành động và hành vi không hành động; 2) Là hành vi trái quy định của

pháp luật. Tính trái pháp luật của hành vi thể hiện ở chỗ làm không đúng điều pháp luật cho phép, không làm hoặc làm không đầy đủ điều pháp luật bắt buộc phải làm hoặc làm điều mà pháp luật cấm; 3) Là hành vi có chứa đựng lỗi của chủ thể - trạng thái tâm lý thể hiện thái độ tiêu cực của chủ thể đối với hành vi của mình ở thời điểm chủ thể thực hiện hành vi trái pháp luật; 4) Là hành vi do chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lý thực hiện (nếu chủ thể hành vi trái pháp luật là cá nhân thì người đó phải đến độ tuổi chịu trách nhiệm pháp lý theo luật định, không mắc các bệnh tâm thần, có khả năng nhận thức được hậu quả nguy hiểm cho xã hội của hành vi của mình và hậu quả pháp lý của nó). Tùy thuộc vào tính chất của vi phạm pháp luật, vào hậu quả có hại và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi cũng như tính chất của chế tài có thể được áp dụng đối với hành vi mà các vi phạm pháp luật được chia thành hai loại là tội phạm và vi phạm, trong đó vi phạm có thể là vi phạm hành chính, vi phạm dân sự, vi phạm kỷ luật nhà nước.

Không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ, không đúng các điều khoản hợp pháp đã cam kết trong thỏa ước lao động tập thể.

Chủ thể vi phạm thoả ước lao động tập thể có thể là người lao động, tập thể lao động, người sử dụng lao động trong phạm vi thực hiện thỏa ước. Nếu bên vi phạm gây thiệt hại cho bên kia thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật hoặc theo thoả thuận của các bên. Tuy nhiên, thoả ước có thể không được thực hiện mà không bị coi là vi phạm khi tập thể lao động đình công theo quy định của pháp luật.

Là chương trình máy tính có khả năng lây lan, gây ra hoạt động không bình thường cho thiết bị số hoặc sao chép, sửa đổi, xóa bỏ thông tin lưu trữ trong thiết bị số.

(Theo Khoản 16, Điều 4, Luật Công nghệ thông tin 2006)

Là vi khuẩn, vi rút, đơn bào ký sinh, nấm mốc, nấm men và một số vi sinh vật khác dùng để chẩn đoán, phòng bệnh, chữa bệnh cho động vật, nghiên cứu, sản xuất, kiểm nghiệm, khảo nghiệm thuốc thú y
(Theo khoản 26 Điều 3 Luật thú y 2015)

là dược liệu được chế biến theo lý luận và phương pháp của y học cổ truyền dùng để sản xuất thuốc cổ truyền hoặc dùng để phòng bệnh, chữa bệnh.

(Theo Khoản 9, Điều 2, Luật dược 2016)

Vị trí của doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp trên thị trường liên quan mà nhờ vào vị trí ấy, doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp có khả năng quyết định các điều kiện giao dịch trên thị trường độc lập với các đối thủ cạnh tranh và người tiêu dùng ở mức độ đáng kể.

Trên thế giới, khái niệm vị trí thống lĩnh thị trường (market dominant position hoặc market dominance) được sử dụng lần đầu tiên tại Điều 86 (nay được đánh số lại là Điều 82) Hiệp định thành lập Cộng đồng châu Âu năm 1957. Tuy nhiên, cho tới năm 1972, thuật ngữ này mới được giải thích trong quyết định của uỷ ban châu Âu xử lý vụ "Continental Can". Theo ủy ban châu Âu, “vị trí thống lĩnh thị trường” là mức độ tự do ý chí của doanh nghiệp trong việc ấn định giá và các điều kiện giao dịch khác trên thị trường mà không bị kiềm chế bởi áp lực cạnh tranh. Để có được mức độ tự do ấy, yếu tố về thị phần, lượng vốn và việc sở hữu công nghệ của doanh nghiệp đóng vai trò rất quan trọng. Sáu năm sau đó, trong vụ United Brands (năm 1978) Tòa công lý châu Âu chính thức định nghĩa vị trí thống lĩnh thị trường là một vị trí thể hiện sức mạnh kinh tế của một doanh nghiệp mà dựa vào đó doanh nghiệp có thể làm cho cạnh tranh trên thị trường liên quan không phát huy tác dụng và có thể hành xử độc lập ở mức độ đáng kể đối với các đối thủ cạnh tranh, khách hàng và sau cùng là người tiêu dùng.

Mặc dù có những nét khá tương đồng, "vị trí thống lĩnh thị trường” theo quan điểm của pháp luật cạnh tranh của Cộng đồng châu Âu không đồng nghĩa với khái niệm "quyền lực thị trường" (market power) mà các nhà kinh tế hay sử dụng để đo lường khả năng chi phối giá cả của một doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp trên một thị trường nhất định. Luật cạnh tranh Cộng đồng châu Âu cho rằng “vị trí thống lĩnh thị trường" là một khái niệm pháp lý còn “quyền lực thị trường” là khái niệm thuộc về khoa học kinh tế. Tuy nhiên, ngày nay, để việc áp dụng lý thuyết kinh tế trong phân tích cạnh tranh được dễ dàng, nhiều học giả cho rằng việc làm rõ mối liên hệ giữa hai khái niệm kể trên là vô cùng cần thiết. Thực tế, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật cạnh tranh của Vương quốc Anh đã chính thức giải thích “vị trí thống lĩnh thị trường” là “quyền lực thị trường của doanh nghiệp ở mức độ cao”.

Ở Việt Nam, khái niệm “vị trí thống lĩnh thị trường” được quy định tại Luật cạnh tranh năm 2004. Tuy nhiên, các nhà làm luật của Việt Nam không giải thích thế nào là "vị trí thống lĩnh thị trường” và cũng không giải thích “Vị trí thống lĩnh thị trường" từ góc độ “quyền lực thị trường” mà thay vào đó, chỉ quy định rõ trường hợp nào thì một doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp được coi là có vị trí thống lĩnh thị trường. Theo đó, doanh nghiệp được coi là có vị trí thống lĩnh thị trường nếu có thị phần từ 30% trở lên trên thị trường liên quan hoặc có khả năng gây hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể; nhóm doanh nghiệp được coi là có vị trí thống lĩnh thị trường nếu cùng hành động nhằm gây hạn chế cạnh tranh và thuộc một trong các trường hợp: 1) Hai doanh nghiệp có tổng thị phần 50% trở lên trên thị trường liên quan; 2) Ba doanh nghiệp có tổng thị phần 65% trở lên trên thị trường liên quan; 3) Bốn doanh nghiệp có tổng thị phần từ 75% trở lên trên thị trường liên quan (Điều 11 Luật cạnh tranh năm 2004).

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, Doanh nghiệp, nhóm doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường được quy định tại Điều 24 Luật Cạnh tranh năm 2018 do Quốc hội khóa 14 ban hành ngày 12 tháng 06 năm 2018.

Hoạt động lao động hợp pháp, tương đối ổn định, tạo ra thu nhập hoặc có khả năng tạo ra thu nhập cho người thực hiện.

Trong khuôn khổ của luật lao động, việc làm được đề cập đến ở các phương diện đảm bảo quyền tự do việc làm, không phân biệt đối xử trong việc làm và các biện pháp khuyến khích giải quyết việc làm cho người lao động. Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) cũng có Công ước 111 (năm 1958) và Công ước 122 (1964) về các vấn đề đó. Ở Việt Nam hiện nay, Nhà nước có các chính sách, chương trình, quỹ quốc gia về việc làm; thực hiện các biện pháp hỗ trợ giải quyết, đảm bảo việc làm cho người lao động; khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tự tạo việc làm, thu hút sử dụng nhiều lao động, dạy nghề cho người lao động... Các đơn vị sử dụng lao động có nghĩa vụ đảm bảo việc làm cho người lao động theo thỏa thuận, có trách nhiệm sắp xếp việc làm hoặc bồi thường khi người lao động bị mất việc làm do đơn vị thay đổi cơ cấu, công nghệ, sáp nhập, chia tách, chuyển đổi... Người lao động có trách nhiệm tự tạo việc làm, có quyền trực tiếp hoặc thông qua dịch vụ việc làm để tham gia quan hệ lao động.

Việc Làm công Là việc Làm tạm thời có trả công được tạo ra thông qua việc thực hiện các dự án hoặc hoạt động sử dụng vốn nhà nước gắn với các chương trình phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung Là cấp xã).
(Theo khoản 4 Điều 3 Luật việc Làm 2013

Người làm việc trong cơ quan nhà nước hoặc tổ chức phi chính phủ, tổ chức tư nhân được tuyển dụng, bổ nhiệm vào một ngạch hoặc được giao giữ một nhiệm vụ thường xuyên trong đơn vị sự nghiệp của nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, được hưởng lương từ ngân sách nhà nước và các nguồn thu từ đơn vị sự nghiệp theo quy định của pháp luật.

Viên chức được phân loại theo trình độ đào tạo, theo ngạch viên chức hoặc vị trí công tác (Nghị định số 116/2003/NĐ-CP ngày 10.10.2003 của Chính phủ về việc tuyển dụng, sử dụng và quản lý cán bộ công chức trong các đơn vị sự nghiệp của nhà nước).

Theo trình độ đào tạo, viên chức được phân loại thành viên chức loại A, viên chức loại B và viên chức loại C. 1) Viên chức loại A là những người được bổ nhiệm vào ngạch có yêu cầu chuẩn là trình độ giáo dục đại học trở lên; 2) Viên chức loại B là những người được bổ nhiệm vào ngạch có yêu cầu chuẩn là trình độ giáo dục nghề nghiệp; 3) Viên chức loại C là những người được bổ nhiệm vào ngạch có yêu cầu chuẩn là trình độ dưới giáo dục nghề nghiệp.

Theo ngạch, viên chức có các loại: 1) Viên chức ngạch tương đương ngạch chuyên viên cao cấp trở lên; 2) Viên chức ngạch tương đương ngạch chuyên viên; 3) Viên chức ngạch tương đương ngạch cán sự.

Theo vị trí công tác, viên chức được phân loại thành viên chức lãnh đạo và viên chức chuyên môn nghiệp vụ.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, viên chức được quy định tại Điều 2 Luật Viên chức năm 2010 do Quốc hội khóa 12 ban hành ngày 15 tháng 11 năm 2010. Và phân loại viên chức được quy định tại Điều 3 Nghị định 29/2012/NĐ – CP về tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức do Chính phủ ban hành ngày 12 tháng 01 năm 2012.

Người có nhiệm vụ thi hành chức năng lãnh sự, kể cả người đứng đầu cơ quan lãnh sự.

Viên chức lãnh sự gồm viên chức lãnh sự chuyên nghiệp và viên chức lãnh sự danh dự. Viên chức lãnh sự chuyên nghiệp trên nguyên tắc phải là người có quốc tịch nước cử. Họ không được hoạt động nghề nghiệp hoặc thương mại ở nước tiếp nhận lãnh sự để kiếm lời cho cá nhân. Thành viên trong gia đình viên chức lãnh sự chuyên nghiệp được hưởng quyền ưu đãi và miễn trừ lãnh sự trong phạm vi nhất định. Viên chức lãnh sự danh dự có thể có quốc tịch của nước tiếp nhận cơ quan lãnh sự hoặc của nước thứ ba khác. Họ không bị cấm tiến hành các hoạt động nghề nghiệp hoặc thương mại. Thành viên gia đình của viên chức lãnh sự danh dự không được hưởng các quyền ưu đãi và miễn trừ được quy định trong Công ước Viên 1963 về quan hệ lãnh sự. Theo Điều 68 Công Ước Viên 1963, tất cả các quốc gia đều có quyền tự do định đoạt về việc cử hoặc tiếp nhận viên chức lãnh sự danh dự.

Quy chế lãnh sự danh dự của nước Cộng xã hội chủ nghĩa Việt Nam ban hành kèm theo Quyết định số 06/NG-QĐ ngày 8.01.1994 của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao quy định: Cơ quan lãnh sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do lãnh sự danh dự đứng đầu gồm tổng lãnh sự quán và lãnh sự quán. Người đứng đầu lãnh sự quán là lãnh sự danh dự, người đứng đầu tổng lãnh sự quán là tổng lãnh sự danh dự. Điều kiện để được bổ nhiệm làm lãnh sự danh dự gồm: 1) Là công dân Việt Nam hoặc công dân nước tiếp nhận; 2) Thường trú tại nước tiếp nhận; 3) Có địa vị xã hội, có khả năng tài chính và kinh nghiệm quản lý; 4) Có lý lịch tư pháp rõ ràng; 5) Không phải là công chức của bất cứ nước nào.

Lãnh sự danh dự do Bộ trưởng Bộ Ngoại giao bổ nhiệm có nhiệm kỳ 3 năm và có thể được gia hạn theo đề nghị của người đứng đầu cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam tại nước tiếp nhận hoặc theo đề nghị của Cục trưởng Cục lãnh sự.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, Quy chế lãnh sự danh dự được quy định tại Quyết định 139/2000/QĐ – TTg Ban hành quy chế về lãnh sự danh dự của nước ngoài tại Việt Nam do Thủ tướng chính phủ ban hành ngày 04 tháng 12 năm 2000.

Người có thân phận ngoại giao (có cấp, hàm ngoại giao) thực hiện chức năng ngoại giao với tư cách đại diện cho nước cử tại nước tiếp nhận hoặc đại diện cho nước thành viên tại tổ chức quốc tế. Ví dụ. Đại sứ, công sứ, tham tán...

Viên chức ngoại giao phải là công dân nước cử (có quốc tịch nước cử). Viên chức ngoại giao được hưởng quyền ưu đãi và miễn trừ ngoại giao.