Thuật ngữ pháp lý

Là chứng thư pháp lý để Nhà nước xác nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở, tài sản khác gắn liền với đất hợp pháp của người có quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và quyền sở hữu tài sản khác gắn liền với đất.
(Theo khoản 16 Điều 3 Luật đất đai 2013)

Giấy tờ do cơ quan có thẩm quyền của một nước xác nhận về số lượng hàng hóa sau khi đã kiểm tra.

Trong nghiệp vụ xuất nhập khẩu, Giấy chứng nhận số lượng hàng hóa là bằng chứng xác nhận số lượng thực tế của hàng hóa mà bên bán đã giao cho bên mua.

Bằng chứng công nhận sự bắt đầu tồn tại hoặc chấm dứt một cách chính thức một sự kiện, hiện tượng theo pháp luật.

Khi cá nhân, tổ chức đứng ra khai báo theo mẫu do Nhà nước quy định những thông tin cần thiết của sự kiện, được cơ quan có thẩm quyền xác nhận, ghi vào sổ sách của Nhà nước và cấp giấy chứng nhận làm cơ sở phát sinh hoặc chấm dứt những quan hệ pháp lý nhất định. Chẳng hạn Giấy đăng ký kinh doanh là văn bản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho cá nhân, tổ chức đã làm xong thủ tục đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật. Còn bản thân việc đăng ký kinh doanh là việc ghi nhận về mặt pháp lý sự ra đời của một doanh nghiệp. Từ thời điểm được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, doanh nghiệp có tư cách chủ thể để tham gia vào các hoạt động kinh doanh.

(Còn gọi là Giấy chứng nhận kết hôn)

Chứng chỉ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền đăng ký kết hôn cấp cho hai bên nam nữ, sau khi đã xem xét các điều kiện kết hôn của họ là hợp pháp, tổ chức đăng ký kết hôn theo nghi thức luật định và ghi nhận sự tự nguyện kết hôn để trở thành vợ chồng của họ. Giấy chứng nhận kết hôn là chứng cứ viết, xác nhận giữa hai bên nam nữ đã phát sinh và tồn tại quan hệ vợ chồng. Quan hệ này được Nhà nước công nhận và quy định các biện pháp bảo hộ.

Pháp luật dân sự Việt Nam trước đây gọi Giấy chứng nhận kết hôn là “Chứng thư giá thú" do viên hộ lại đã chứng nhận việc giá thú giữa hai bên nam nữ lập và ghi vào sổ sách hộ tịch. Nếu hai bên nam nữ không có chứng thư giá thú thì cuộc hôn nhân giữa họ không được pháp luật thừa nhận. Chứng thư giá thú muốn có giá trị (hợp pháp) phải được lập đúng theo thể thức mà pháp luật đã quy định.

Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam hiện đại (Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 1959, năm 1986 và năm 2000) quy định Giấy chứng nhận kết hôn là bằng chứng pháp lý ghi nhận rằng đôi bên nam nữ được Nhà nước công nhận hôn nhân hợp pháp đã phát sinh các quyền và nghĩa vụ vợ chồng, đồng thời, các quan hệ giữa cha mẹ và con cái, quan hệ cấp dưỡng, quan hệ sở hữu tài sản, quan hệ thừa kế... cũng được xác định và phát sinh từ thời điểm đó.

Theo Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2000 thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền đăng ký kết hôn và cấp Giấy chứng nhận kết hôn là ủy ban ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi cư trú của một trong hai bên nam nữ xin đăng ký kết hôn. Trường hợp công dân Việt Nam kết hôn với nhau ở nước ngoài, thì cơ quan có thẩm quyền đăng ký kết hôn là Cơ quan đại diện ngoại giao, Cơ quan lãnh sự Việt Nam ở nước ngoài.

Khi nam nữ muốn kết hôn với nhau, họ phải làm hồ sơ xin đăng ký kết hôn theo quy định của pháp luật về hộ tịch gửi tới cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Sau khi nhận được hồ sơ hợp lệ của đương sự gửi tới, cơ quan có thẩm quyền đăng ký kết hôn kiểm tra hồ sơ, giấy tờ liên quan, nếu thấy hai bên nam nữ có đủ điều kiện kết hôn theo luật định thì tiến hành tổ chức đăng ký kết hôn cho họ. Mặc dù ý nguyện kết hôn của nam, nữ đã thể hiện rõ trong tờ khai đăng ký kết hôn, song trong buổi tổ chức đăng ký kết hôn, họ vẫn phải có mặt và bày tỏ ý muốn tự nguyện kết hôn một lần nữa trước đại diện cơ quan đăng ký kết hôn. Nếu cả hai bên cùng đồng ý kết hôn, đại diện cơ quan đăng ký kết hôn tiến hành nghi thức đăng ký kết hôn, ghi vào sổ đăng ký kết hôn và trao Giấy chứng nhận kết hôn cho hai bên.

Việc tiến hành nghi thức đăng ký kết hôn cho hai bên nam nữ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền đăng ký kết hôn thực hiện và cấp Giấy chứng nhận kết hôn cho họ có ý nghĩa rất quan trọng. Đây được coi là biện pháp để Nhà nước kiểm soát việc tuân thủ pháp luật trong quá trình thực hiện kết hôn của công dân, ngăn chặn hiện tượng vi phạm các điều kiện kết hôn mà pháp luật đã quy định, bảo đảm quyền lợi hợp pháp cho hai bên nam, nữ khi thiết lập quan hệ vợ chồng.

Nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không có Giấy chứng nhận kết hôn thì không được

pháp luật công nhận là vợ chồng. Giấy chứng nhận kết hôn còn là bằng chứng bắt buộc để Tòa án xem xét và thụ lý giải quyết khi vợ chồng muốn ly hôn. Trường hợp vợ chồng đã ly hôn, muốn tái hợp lại, phải cùng nhau đi đăng ký kết hôn lại để được cấp Giấy chứng nhận kết hôn mới, khi đó, họ mới được công nhận là vợ chồng hợp pháp.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, giấy chứng nhận kết hôn được quy định tại khoản 7 Điều 4 Luật hộ tịch năm 2014 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 20 tháng 11 năm 2014: “Giấy chứng nhận kết hôn là văn bản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho hai bên nam, nữ khi đăng ký kết hôn; nội dung Giấy chứng nhận kết hôn bao gồm các thông tin cơ bản quy định tại khoản 2 Điều 17 của Luật này.”.

Là văn bản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho cá nhân khi được đăng ký khai sinh; nội dung Giấy khai sinh bao gồm các thông tin cơ bản về cá nhân theo quy định tại khoản 1 Điều 14 của Luật này.
(Theo khoản 6 Điều 4 Luật Hộ tịch 2014)

Văn bản do cơ quan hành chính nhà nước cấp cho cá nhân, tổ chức để cho phép họ tiến hành một công việc hay nghề nghiệp nhất định.

Có nhiều loại giấy phép như giấy phép kinh doanh, chuyển giao công nghệ, xuất nhập khẩu... Không cấp giấy phép cho những người đang bị cấm làm công việc nhất định theo bản án, quyết định của Tòa án. Nếu người được cấp giấy phép vi phạm nghiêm trọng các quy định sử dụng giấy phép thì có thể bị tước quyền sử dụng giấy phép. Trong thời gian bị tước quyền sử dụng giấy phép, cá nhân, tổ chức không được tiến hành các hoạt động ghi trong giấy phép. Giấy phép được giao lại cho cá nhân, tổ chức bị tước giấy phép khi hết thời hạn tước quyền sử dụng giấy phép. Giấy phép bị thu hồi khi được cấp không đúng thẩm quyền hoặc có nội dung trái pháp luật. Các quyết định hành chính, hành vi hành chính trong việc cấp giấy phép, thu hồi giấy phép về xây dựng cơ bản, sản xuất, kinh doanh có thể bị khiếu kiện theo thủ tục giải quyết các vụ án hành chính. Trong quá trình cải cách hành chính, hàng loạt các loại giấy phép đã được Chính phủ bãi bỏ nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp.

Giấy phép đầu tư có nội dung chính như: tên, quốc tịch, địa chỉ của nhà đầu tư, hình thức đầu tư tên, địa chỉ trụ sở của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; tổng số vốn đầu tư, vốn pháp định; thời hạn góp đủ vốn pháp định, thời hạn đầu tư ngành nghề và phạm vi kinh doanh của dự án; chính sách ưu đãi đầu tư và mức thuế cụ thể áp dụng cho dự án.

Cơ quan có thẩm quyền cấp giấy phép đầu tư là Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Ban quản lý khu công nghiệp đối với dự án đầu tư vào khu công nghiệp, khu chế xuất theo quy định của Chính phủ.

Văn bản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho các chủ thể kinh doanh xác nhận chủ thể đó đáp ứng các điều kiện để kinh doanh trong ngành, nghề nhất định.

Đối với ngành, nghề kinh doanh phải có giấy phép kinh doanh thì doanh nghiệp được quyền kinh doanh ngành, nghề đó, kể từ khi được cấp giấy phép kinh doanh.

Thông thường, những chủ thể kinh doanh trong những ngành nghề liên quan trực tiếp đến lợi ích chung của cộng đồng, an ninh quốc phòng hoặc trật tự an toàn xã hội cần phải có giấy phép kinh doanh mới được thực hiện hoạt động kinh doanh những ngành nghề đó.

Giấy tờ do cơ quan có thẩm quyền của một nước cho phép mặt hàng nhất định được đưa vào lãnh thổ của nước đó.

Văn bản do cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư nước ngoài cấp cho các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam thể hiện sự chấp thuận của Nhà nước Việt Nam đối với việc thực hiện dự án đó.

Giấy phép đầu tư là cơ sở pháp lý cho các nhà đầu tư tiến hành hoạt động kinh doanh dưới hình thức nhất định như hợp tác kinh doanh trên cơ sở hợp đồng hợp tác kinh doanh, thành lập doanh nghiệp liên doanh hoặc doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài. Đối với doanh nghiệp liên doanh và doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài thì giấy phép đầu tư còn có giá trị như Giấy đăng ký kinh doanh.

Chứng thư pháp lý do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho các tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện khai thác, sử dụng tài nguyên nước; xả nước thải vào nguồn nước và tiến hành một số hoạt động trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi.

Thông qua giấy phép tài nguyên nước, Nhà nước xác định phạm vi quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân trong việc khai thác, sử dụng các nguồn nước để bảo đảm việc khai thác, sử dụng hợp lí, tiết kiệm các nguồn nước, không gây ô nhiễm, suy thoái các nguồn nước.

Thời hạn cụ thể và thẩm quyền cấp, thu hồi các loại giấy phép tài nguyên nước được quy định như sau: 1) Đối với giấy phép khai thác, sử dụng nguồn nước: Thời hạn sử dụng của giấy phép là 20 năm đối với hoạt động khai thác, sử dụng nước mặt; 15 năm đối với hoạt động khai thác, sử dụng nước dưới đất. Thời gian gia hạn giấy phép tối đa là 10 năm; Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cấp, thu hồi giấy phép khai thác, sử dụng đối với các công trình quan trọng quốc gia đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; công trình khai thác nước tập trung với lưu lượng từ 1000m3/ngày/đêm trở lên; giấy phép sử dụng nước mặt cho hoạt động phát triển nông nghiệp, khai khoáng và sinh hoạt với lưu lượng từ 2m3/giây trở lên; giấy phép khai thác, sử dụng để phát điện với công suất từ 500W trở lên. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cấp, thu hồi các loại giấy phép có lưu lượng dưới mức quy định trên; 2) Đối với giấy phép xả nước thải vào nguồn nước: Thời hạn của giấy phép từ 3 năm đến 5 năm. Thời gian gia hạn mỗi lần không quá 3 năm; Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cấp, thu hồi giấy phép xả nước thải vào nguồn nước và các hệ thống công trình thuỷ lợi liên tình. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cấp, thu hồi các loại giấy phép xả thải nước thải vào nguồn nước và các hệ thống công trình thủy lợi do tỉnh quản lý.

Chứng thư pháp lý do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho các cơ sở công nghiệp nhằm xác định các chỉ tiêu môi trường mà các cơ sở này phải bảo đảm đạt được trong suốt quá trình hoạt động.

Giấy phép môi trường hay còn được gọi là Giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn môi trường.

Thông qua Giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn môi trường, các cơ sở công nghiệp xác định được các chỉ tiêu môi trường mà Nhà nước yêu cầu họ phải có nghĩa vụ đảm bảo đạt được.

Các cơ sở phải có giấy phép về môi trường gồm các cơ sở công nghiệp nhở, tiểu thủ công nghiệp như các Xí nghiệp nhở do địa phương quản lý, các tổ hợp tác, hợp tác xã sản xuất, các hộ gia đình có sản xuất các loại sản phẩm phi nông nghiệp, sửa chữa các loại thiết bị công cụ; các cơ sở công nghiệp thuộc các ngành hóa chất, hóa dầu, luyện kim, thuộc da, dệt, nhuộm, sản xuất thuốc bảo vệ thực

vật, phân hóa học, sản xuất thiết bị đông lạnh, chế biến thực phẩm, sản xuất gạch, ngói, vật liệu xây dựng; các cơ sở thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải.

Giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn môi trường do Bộ Tài nguyên và Môi trường hoặc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cấp. Việc gia hạn hiệu lực Giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn môi trường do Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường quyết định (trong một số trường hợp ủy quyền cho Cục Bảo vệ môi trường) và sở Tài nguyên và Môi trường (trong trường hợp ủy ban nhân dân cấp tỉnh ủy quyền). Thông qua việc cấp Giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn môi trường, các cơ sở công nghiệp biết được các chỉ tiêu môi trường mà Nhà nước xác định cho cơ sở mình phải tuân thủ nhằm bảo đảm không gây hại cho môi trường.

Danh mục các cơ sở công nghiệp phải có Giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn môi trường được quy định trong Phụ lục 1, Thông tư số 2781-TT/KCM ngày 03.12.1996 của Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường.

Là văn bản pháp lý do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho chủ đầu tư để xây dựng mới, sửa chữa, cải tạo, di dời công trình.
(Theo khoản 17 Điều 3 Luật xây 2014)

Là giấy phép xây dựng cấp cho xây dựng công trình, nhà ở riêng lẻ được sử dụng trong thời hạn nhất định theo kế hoạch thực hiện quy hoạch xây dựng.
(Theo khoản 18 Điều 3 Luật xây 2014)

Là giấy phép xây dựng cấp cho từng phần của công trình hoặc từng công trình của dự án khi thiết kế xây dựng của công trình hoặc của dự án chưa được thực hiện xong.
(Theo khoản 19 Điều 3 Luật xây 2014)

Giấy tờ do cơ quan có thẩm quyền của một nước cho phép mặt hàng nhất định được đưa ra khỏi lãnh thổ của nước đó.

là giấy tờ do cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp cho công dân Việt Nam để qua lại biên giới theo điều ước quốc tế giữa Việt Nam với nước có chung đường biên giới.

(Theo Khoản 5, Điều 2, Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam 2019)

Là loại giấy tờ do cơ quan có thẩm quyền của một nước cấp cho người không quốc tịch đang cư trú tại nước đó và được cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam chấp thuận.
(Theo khoản 3 Điều 3 Luật nhập cảnh, xuất cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam)

Là loại giấy tờ do cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài hoặc Liên hợp quốc cấp, gồm hộ chiếu hoặc giấy tờ có giá trị thay hộ chiếu (sau đây gọi chung Là hộ chiếu).
(Theo khoản 2 Điều 3 Luật nhập cảnh, xuất cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam)

là văn bản xác nhận người được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chỉ định đại diện cho nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tham dự hội nghị quốc tế nhiều bên để thực hiện một hoặc nhiều hành vi pháp lý liên quan đến việc đàm phán, thông qua văn bản điều ước quốc tế hoặc để thực hiện quy định của điều ước quốc tế.

(Theo Khoản 14, Điều 2, Luật điều ước quốc tế 2016)

là văn bản xác nhận người được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chỉ định đại diện cho nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện một hoặc nhiều hành vi pháp lý liên quan đến việc đàm phán, ký điều ước quốc tế.

(Theo Khoản 13, Điều 2, Luật điều ước quốc tế 2016)

Hành vi của người mẹ vứt bỏ dẫn đến chết hoặc giết con đẻ của mình khi đứa trẻ còn trong vòng bảy ngày tuổi.

Đây là trường hợp giết người có tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đặc biệt. Trong Luật hình sự Việt Nam, trường hợp phạm tội này đã được thực tiễn xét xử thừa nhận trước khi được quy định trong Bộ luật hình sự năm 1985. Theo đó, giết con mới đẻ mới chỉ được quy định là trường hợp phạm tội có dấu hiệu định khung hình phạt giảm nhẹ của tội giết người. Thể hiện sự phân hóa trách nhiệm hình sự ở mức cao hơn. Bộ luật hình sự năm 1999 đã tách trường hợp phạm tội này khởi tội giết người và quy định thành tội danh riêng - tội giết con mới đẻ. Theo đó, giết con mới để đòi hỏi các dấu hiệu sau: Chủ thể của tội phạm là mẹ đẻ của đứa trẻ bị giết; Chủ thể của tội phạm là người mẹ còn đang trong tình trạng không bình thường về tâm sinh lý sau khi sinh con (trong phạm vi 7 ngày sau khi sinh con); Hành vi phạm tội được thực hiện trong hoàn cảnh khách quan đặc biệt hoặc do ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu. Hành vi biểu hiện bằng việc giết chết hoặc vứt bỏ dẫn đến đứa trẻ phải chết.

Các dấu hiệu trên - dấu hiệu về động cơ và dấu hiệu về chủ thể phản ánh rõ trường hợp giết con mới đẻ là trường hợp phạm tội được giảm nhẹ đặc biệt so với trường hợp phạm tội giết người thông thưởng.

Trường hợp vứt bỏ con mới đẻ là trường hợp đặc biệt gây ra hậu quả đứa trẻ chết và lỗi của chủ thể chỉ có thể là lỗi cố ý gián tiếp.

Hình phạt được quy định cho tội giết con mới đẻ có mức cao nhất là 2 năm tù.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ được quy định tại Điều 124 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành vào ngày 27 tháng 11 năm 2015.

(Hành vi) cố ý tước đoạt tính mạng người khác một cách trái pháp luật.

Giết người là hành vi đặc biệt nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm quyền được tôn trọng và bảo vệ về tính mạng của người khác. Luật hình sự Việt Nam luôn coi giết người là loại tội nghiêm trọng nhất thuộc nhóm tội xâm phạm nhân thân. Trước khi có Bộ luật hình sự năm 1985, tội giết người được quy định trong sắc lệnh số 03 năm 1976. Trong Bộ luật hình sự hiện hành - Bộ luật hình sự năm 1999, tội giết người được quy định có sự phân hóa trách nhiệm hình sự cao hơn so với Bộ luật hình sự năm 1985.

Hành vi giết người có thể là hành động như bắn, đâm, đầu độc hoặc cũng có thể là không hành động như mẹ không cho con bú (dẫn đến đứa trẻ chết vì đói)... Lỗi cố ý trong trường hợp phạm tội này biểu

hiện ở chỗ người phạm tội mong muốn nạn nhân chết hoặc chấp nhận việc nạn nhân chết để đạt được mục đích cá nhân khác. Tội giết người được coi là hoàn thành khi hậu quả chết người đã xảy ra. Trong thực tế, hành vi giết người có sự phân hóa rất cao về mức độ của tính nguy hiểm cho xã hội. Do vậy, Luật hình sự Việt Nam phân ra nhiều loại trường hợp giết người khác nhau. Đó là trường hợp giết người bình thường, giết người có tình tiết giảm nhẹ đặc biệt và giết người có tình tiết tăng nặng đặc biệt. Trong Bộ luật hình sự năm 1999, trường hợp giết người bình thường và trường hợp giết người có tình tiết tăng nặng đặc biệt được quy định chung trong một điều luật với cùng tội danh là giết người. Trường hợp giết người có tình tiết giảm nhẹ đặc biệt được quy định tại nhiều điều luật với các tội danh khác nhau: giết con mới đẻ, giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh, giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng.

Giết người trong trường hợp bình thường có mức phạt tù từ 7 năm đến 15 năm. Giết người trong trường hợp tăng nặng có mức phạt từ 12 năm tù đến 20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình. Trong các trường hợp cho phép áp dụng khung hình phạt tăng nặng có các trường hợp sau: giết người có tính chất côn đồ (Xt. Giết người có tính chất côn đồ); giết người một cách man rợ: giết người một cách đặc biệt tàn ác, dã man làm cho nạn nhân đau đớn rất nhiều trước khi chết hoặc gây ra cho người khác sự rùng rợn, khủng khiếp. Ví dụ: giết người bằng cách tra tấn cho đến chết, giết người sau đó chặt rời chân tay, khoét mắt nạn nhân... Với tính chất như vậy, tình tiết có tính man rợ làm cho hành vi giết người có tính chất nguy hiểm khác hẳn so với trường hợp giết người thông thường; giết người thuê (Xt. Giết người thuê); giết người vì động cơ đê hèn (X. Giết người vì động cơ đê hèn).

Khác với các trường hợp giết người trong trường hợp bình thường và giết người trong trường hợp tăng nặng nêu trên, giết người trong trường hợp giảm nhẹ được Luật hình sự quy định với mức hình phạt tương đối nhẹ hơn. Để có điều kiện phân hóa trách nhiệm hình sự ngay trong những trường hợp phạm tội này, Luật hình sự đã quy định những trường hợp này thành những tội danh riêng. Tội giết con mới đẻ: giết người mà nạn nhân là trẻ sơ sinh và người phạm tội là mẹ đẻ. Người phạm tội giết con mới đẻ thực hiện việc giết con (hoặc vứt bỏ con) là vì lý do khách quan đặc biệt (ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu hoặc do hoàn cảnh đặc biệt khác) và thực hiện trong trạng thái tâm sinh lý không bình thường (mới sinh con). Với lý do đặc biệt này, Luật hình sự quy định hình phạt cho tội này tối đa chỉ 2 năm tù; Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh: giết người trong tình trạng ý thức bị hạn chế tức thời ở mức độ cao do không chế ngự được tình cảm dẫn đến sự hạn chế đáng kể khả năng kiểm soát và điều khiển hành vi. Nguyên nhân của tình trạng này là do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người phạm tội hoặc đối với người thân thích của người đó gây ra. Với lý do đặc biệt này, Luật hình sự quy định hình phạt cho tội này tối đa chỉ 3 năm tù hoặc 7 năm tù trong trường hợp giết nhiều người; giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng (X. Giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng).

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội giết người được quy định tại Điều 123 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Giết người mà tất cả những tình tiết của vụ án phản ánh người phạm tội là người có tính hung hãn cao độ, rất coi thường tính mạng người khác, sẵn sàng giết người vì nguyên cớ nhỏ nhặt.

Với tính chất như vậy, tình tiết có tính chất côn đồ làm cho hành vi giết người có tính chất nguy hiểm khác hẳn so với trường hợp giết người thông thường. Do vậy, giết người có tính chất côn đồ, trước khi được quy định là dấu hiệu định khung hình phạt tăng nặng trong Bộ luật hình sự năm 1985, đã được thực tiễn xét xử thừa nhận là trường hợp giết người có tình tiết tăng nặng.

Theo Bộ luật hình sự năm 1999, giết người có tính chất côn đồ là một trong những trường hợp giết người có tình tiết định khung hình phạt tăng nặng và có mức hình phạt cao nhất là tử hình.

Dấu hiệu “có tính chất côn đồ” vừa phản ánh tính chất của hành vi khách quan nhưng cũng phản ánh nhân thân của người phạm tội. Do vậy, để đánh giá trường hợp phạm tội giết người cụ thể có tính chất côn đồ hay không vừa phải căn cứ vào biểu hiện khách quan của hành vi giết người vừa phải xét đến động cơ phạm tội cũng như nguyên nhân dẫn đến hành vi giết người...

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, giết người có tính chất côn đồ được quy định tại Điểm n Khoản 1 Điều 123 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Giết người trong khi thực hiện hành vi phòng vệ nhưng đã vượt quá giới hạn cho phép của phòng vệ chính đáng.

Về thực chất, đây là trường hợp giết người có tình tiết giảm nhẹ đặc biệt vì động cơ của người phạm tội là phòng vệ. Để thể hiện rõ sự phân hóa trách nhiệm hình sự, Luật hình sự Việt Nam đã tách trường hợp này ra khỏi tội giết người và quy định thành tội riêng - tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng. Tội này lần đầu tiên được quy định trong Bộ luật hình sự năm 1985. Trong Bộ luật hình sự năm 1999, tội này tiếp tục được quy định nhưng đã có sự phân hóa trách nhiệm hình sự rõ hơn qua việc xây dựng hai khung hình phạt khác nhau thay vì một khung hình phạt như trước đây.

So với tội giết người, tội này đòi hỏi thêm các dấu hiệu sau: nạn nhân là người đang có hành vi trái pháp luật, nguy hiểm đáng kể cho xã hội và do vậy, có đủ cơ sở làm phát sinh quyền phòng vệ; người phạm tội đã thực hiện quyền phòng vệ nhưng phòng vệ rõ ràng là quá đáng (hậu quả nạn nhân chết rõ ràng không tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi mà nạn nhân thực hiện).

Để xác định sự quá mức cần thiết, sự không tương xứng này cần dựa vào những căn cứ sau: tính chất của quan hệ xã hội bị đe dọa xâm hại; mức độ thiệt hại bị đe dọa gây ra; sức mãnh liệt của hành vi tấn công; tính chất và mức độ nguy hiểm của phương pháp và phương tiện mà kẻ tấn công sử dụng; khả năng phòng vệ của người phòng vệ...

Với các dấu hiệu đặc biệt trên đây, tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng được coi là có tính nguy hiểm cho xã hội thấp hơn hẳn so với trường hợp giết người thông thường. Động cơ phạm tội của chủ thể là muốn ngăn chặn hành vi sai trái của nạn nhân, bảo vệ lợi ích hợp pháp đang bị xâm hại. Sự bất hợp pháp trong hành vi của chủ thể chỉ ở chỗ đã vượt ra khỏi phạm vi được phép phòng vệ. Những sự vượt quá này một phần cũng do hoàn cảnh chi phối. Đó là cơ sở cho việc quy định mức hình phạt cao nhất cho tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng chỉ là 5 năm.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội giết người do vượt quá phòng vệ chính đáng được quy định tại Điều 126 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Giết người do được người khác nhờ và trả công bằng tiền hoặc lợi ích vật chất khác.

Đây là trường hợp giết người với động cơ tư lợi. Người phạm tội là người thực hành trong vụ đồng phạm giết người. Người thuê họ là người xúi giục. Trước khi Bộ luật hình sự năm 1999 có hiệu lực, Luật hình sự Việt Nam vẫn coi đây là trường hợp giết người bình thường và không có quy định riêng cho trường hợp phạm tội này. Việc quyết định hình phạt cho trường hợp giết người thuê được thực hiện theo các quy định chung về đồng phạm Theo Bộ luật hình sự năm 1999, giết người thuê được coi là trường hợp giết người có tình tiết định khung hình phạt tăng nặng. Việc quy định dấu hiệu giết người thuê là dấu hiệu định khung hình phạt tăng nặng của tội giết người là dựa trên cơ sở tính chất của động cơ phạm tội - động cơ vụ lợi và nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn đấu tranh phòng, chống loại hành vi phạm tội này. Khung hình phạt quy định cho trường hợp phạm tội này có mức cao nhất là hình phạt tử hình.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, giết người thuê được quy định tại Điểm m Khoản 1 Điều 123 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Giết người mà tính chất của động cơ phạm tội thể hiện tính hèn hạ và đê tiện của cá nhân người phạm tội.

Với tính chất như vậy, động cơ đê hèn làm tăng tính nguy hiểm của hành vi phạm tội so với trường hợp giết người thông thường. Dọ vậy, tình tiết này đã được quy định trong Luật hình sự Việt Nam là dấu hiệu định khung hình phạt tăng nặng của tội giết người kể từ khi có Bộ luật hình sự năm 1985. Tuy nhiên, giết người vì động cơ đê hèn cũng đã được thực tiễn xét xử trước đó coi là trường hợp giết người có tình tiết tăng nặng.

Động cơ đê hèn ở trường hợp phạm tội này có thể là động cơ vụ lợi (giết thuê, giết chủ nợ để trốn nợ, giết người để sớm được hưởng thừa kế hoặc để được hưởng thừa kế một mình...) hoặc các động cơ có tính thấp hèn khác (giết người tình đã mang thai để trốn tránh trách nhiệm, giết vợ để được kết hôn với người khác...).

Khung hình phạt được quy định cho trường hợp phạm tội giết người vì động cơ đê hèn có mức cao nhất là hình phạt tử hình.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, giết người vì động cơ đê hèn được quy định tại Điểm q Khoản 1 Điều 123 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Phạm trù chỉ vai trò và mối quan hệ xã hội giữa nam và nữ, giữa bé trai và bé gái.

Nói đến mối quan hệ giới là nói đến cách thức phân định vai trò xã hội giữa nam và nữ, liên quan đến hàng loạt vấn đề thuộc về thể chế và xã hội chứ không phải là mối quan hệ cá biệt giữa một nam hay nữ nào. Giới không mang ý nghĩa lè “giới tính”. Giới tính (giống) thường để chỉ sự khác biệt giữa nam và nữ về phương diện sinh học, mang tính bẩm sinh, đồng nhất và không thể biến đổi. Trong khi đó, giới là khái niệm có nguồn gốc từ môn nhân học, nói đến vai trò, trách nhiệm và quyền lợi mà xã hội quy định cho nam và nữ, được tiếp thu qua quá trình hòa nhập xã hội. Chúng phụ thuộc vào hoàn cảnh và có thể thay đổi. Trong những bối cảnh cụ thể, giới xác định điều gì nữ hoặc nam cần phải làm, được phép làm và được đánh giá cao. Vai trò của giới cũng khác với vai trò của giới tính (mang đặc điểm sinh học). Sự khác nhau này chịu sự ảnh hưởng của các nhân tố lịch sử, tôn giáo, kinh tế, văn hóa và chủng tộc. Vai trò giới không phải có từ khi chúng ta được sinh ra, mà là những điều chúng ta đang được dạy dỗ và thu nhận từ khi còn nhỏ và trong suốt quá trình trưởng thành. Vai trò giới là sự hội tụ những hành vi ứng xử được dạy dỗ về mặt xã hội, mong muốn về những đặc điểm và năng lực mà xã hội coi là thuộc về đàn ông hoặc thuộc về đàn bà (bé trai hay bé gái) trong một xã hội hay một nền văn hóa cụ thể nào đó. Đó cũng là các mối quan hệ giữa nữ và nam: ai nên làm gì; ai là người ra quyết định, tiếp cận nguồn lực và các lợi ích. Thông thường, mọi người phải chịu rất nhiều áp lực buộc mỗi người phải tuân thủ các quan niệm xã hội này.

Đặc điểm giới và các mối quan hệ giới là các khía cạnh quan trọng của một nền văn hóa, bởi chúng quyết định lối sống trong gia đình, ngoài cộng đồng và ở nơi làm việc.

Phạm vi Tòa án cấp sơ thẩm được xem xét và quyết định về vụ án.

Trước khi Bộ luật tố tụng hình sự được ban hành, trong các văn bản pháp luật của Nhà nước ta chưa có quy phạm pháp luật nào quy định về giới hạn xét xử của Tòa án. Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988,

giới hạn xét xử đã được quy định tại Điều 170 và tiếp tục được quy định tại Điều 196 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, theo đó, Tòa án chỉ xét xử những bị cáo và những hành vi theo tội danh mà Viện kiểm sát đã truy tố và Tòa án đã quyết định đưa ra xét xử, nhưng Tòa án có thể xét xử bị cáo theo khoản khác với khoản mà Viện kiểm sát đã truy tố trong cùng một điều luật hoặc về một tội khác bằng hoặc nhẹ hơn tội mà Viện kiểm sát đã truy tố. Như vậy, Tòa án không được xét xử những người và những hành vi không bị Viện kiểm sát truy tố, không được xét xử bị cáo theo tội danh nặng hơn tội danh mà Viện kiểm sát đã truy tố. Nhưng Tòa án không bị hạn chế về khung hình phạt nặng hơn và các tội khác bằng hoặc nhẹ hơn tội danh mà Viện kiểm sát đã truy tố. Do đó, khi xét xử, Tòa án có thể áp dụng khung hình phạt nặng hơn khung hình phạt mà Viện kiểm sát đã truy tố. Nếu việc quyết định áp dụng khung hình phạt nặng hơn thuộc thẩm quyền của Tòa án cấp trên thì Tòa án đã thụ lý vụ án quyết định chuyển vụ án cho Tòa án cấp trên. Nếu việc áp dụng khung hình phạt nặng hơn lại thuộc trường hợp Hội đồng xét xử phải có 5 người hoặc phải chỉ định luật sư bào chữa cho bị cáo thì Tòa án phải bảo đảm các quy định đó.

Trước khi mở phiên tòa, nếu Tòa án thấy cần truy tố thêm người, thêm tội hoặc xét xử bị cáo theo tội danh khác nặng hơn thì Tòa án trả hồ sơ và yêu cầu Viện kiểm sát điều tra bổ sung và thay đổi cáo trạng. Trong trường hợp qua việc xét xử tại phiên tòa mới phát hiện được tội phạm mới hoặc người phạm tội mới thì Tòa án ra quyết định khởi tố vụ án và chuyển hồ sơ cho Viện kiểm sát để xem xét, quyết định việc điều tra. Trường hợp Tòa án đề nghị với Viện kiểm sát đổi tội danh nặng hơn và đã trao đổi mà Viện kiểm sát không nhất trí thi Viện kiểm sát và Tòa án phải báo ngay với cấp trên của mình. Thù trưởng hai cơ quan cấp trên tiến hành trao đổi, nếu thống nhất ý kiến thì hướng dẫn cấp dưới thi hành, nếu vẫn không thống nhất ý kiến thì Tòa án cấp dưới phải xét xử theo tội danh mà Viện kiểm sát đã truy tố.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, giới hạn của việc xét xử hình sự được quy định tại Điều 298 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành  ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Phạm vi mà pháp luật xác định cho chủ sở hữu trong việc chiếm hữu, sử dụng và định đoạt tài sản thuộc sở hữu của mình.

Tùy thuộc mỗi hình thức sở hữu mà pháp luật quy định giới hạn quyền của các chủ sở hữu tương ứng khác nhau. Chủ sở hữu được thực hiện mọi hành vi theo ý chí của mình đối với tài sản nhưng không được xâm phạm đến lợi ích nhà nước, lợi ích công cộng, làm thiệt hại và ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác.

Giới hạn quyền sở hữu còn thể hiện trong tình thế cấp thiết, yêu cầu bảo vệ môi trường, trong xây dựng công trình... Khi xây dựng, chủ sở hữu phải tôn trọng các quy tắc xây dựng; về việc trổ cửa sổ, cửa ra vào; chịu những hạn chế trong trường hợp chủ sở hữu bất động sản liền kề bị vây bọc bởi các bất động sản của các chủ sở hữu khác yêu cầu dành cho một lối đi thuận tiện, hợp lý ra đến đường công cộng hoặc trong việc cấp, thoát nước... Trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích quốc gia, Nhà nước trưng mua hoặc trưng dụng có bồi thường tài sản của cá nhân hoặc tổ chức theo thời giá thị trường.

Khoảng ranh giới quyền của tác giả được pháp luật xác định.

Giới hạn quyền tác giả được hiểu theo hai khía cạnh; 1) Đối với tác giả, đó là những ranh giới quyền của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm đối với tác phẩm đã được công bố, phổ biến của mình; 2) Đối với chủ thể khác ngoài tác giả, chủ sở hữu tác phẩm, thì đó lại là phạm vi mà pháp luật xác định cho họ là cá nhân, tổ chức được phép tự do sử dụng tác phẩm đã được công bố, phổ biến với một số điều kiện nhất định.

Về nguyên tắc, pháp luật quy định tác giả, chủ sở hữu tác phẩm có quyền cho hoặc không cho người khác sử dụng tác phẩm của mình; được hưởng thù lao khi tác phẩm được sử dụng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp nhất định, quyền này của tác giả bị hạn chế. Bộ luật dân sự cho phép cá nhân, tổ chức được sử dụng tác phẩm đã được công bố, phổ biến của người khác nếu tác phẩm không bị cấm sao chụp và việc sử dụng không nhằm mục đích kinh doanh, không làm ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường tác phẩm, không xâm hại đến các quyền lợi khác của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm. Cá nhân, tổ chức sử dụng tác phẩm không phải xin phép và không phải trả thù lao cho táo giá hoặc chủ sở hữu tác phẩm nhưng phải ghi hoặc nhắc tên tác giả và nguồn gốc tác phẩm.

Việc giới hạn quyền tác giả không gây thiệt hại cho tác giả hoặc chủ sở hữu tác phẩm mà tạo điều kiện để tác phẩm được lưu hành rộng rãi và linh hoạt hơn trong đời sống xã hội, phục vụ tốt hơn nhu cầu văn hóa, tinh thần của cộng đồng xã hội.

Điều 761 Bộ luật dân sự quy định các hình thức sử dụng tác phẩm không phải xin phép, không phải trả thù lao như là các giới hạn chủ yếu đối với quyền tác giả.