Thuật ngữ pháp lý

Là hydrocarbon ở thể lỏng trong trạng thái tự nhiên, asphalt, ozokerite và hydrocarbon lỏng thu được từ khí thiên nhiên bằng phương pháp ngưng tụ hoặc chiết xuất.

(Theo Khoản 2, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.

Chỉ cá nhân mới được lập di chúc, phải là sự định đoạt của cá nhân đó đối với toàn bộ hoặc một phần tài sản, chỉ có hiệu lực sau khi cá nhân đó chết.

Di chúc chỉ được coi là di chúc hợp pháp nếu di chúc tuân theo các điều kiện có hiệu lực của di chúc được pháp luật quy định. Theo pháp luật Việt Nam thì di chúc hợp pháp là di chúc tuân thủ quy định của Bộ luật dân sự của Việt Nam.

Sự thể hiện ý chí đó có thể bằng lời nói (chúc ngôn) hoặc bằng văn bản (chúc thư).

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, di chúc được quy định tại Điều 624 Bộ luật dân sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2015: “Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.”.

Dời, chuyển dân cư từ nơi này đến lập nghiệp tại nơi khác, từ nông thôn ra thành thị, từ vùng này qua vùng khác và cả trong trường hợp từ nước này qua nước khác (gọi là di dân quốc tế) nhằm mục đích phân bố hợp lý lao động, mật độ dân cư, khai thác tiềm năng kinh tế, bảo vệ tài nguyên môi trường, bảo vệ an ninh quốc gia.

Việc di dân thường được tiến hành ở những nơi phải giải phóng mặt bằng xây dựng các công trình quốc phòng, an ninh, kinh tế... Di dân cũng được áp dụng đối với lao động ở những vùng nông thôn có mức bình quân ruộng đất thấp và không có điều kiện phát triển kinh tế, lao động ở thành thị thiếu việc làm hoặc không có điều kiện để được sử dụng hợp lí. Nơi họ được bố trí đến lập nghiệp thường là những vùng có mật độ dân cư thấp, tiềm năng thiên nhiên chưa được khai thác hoặc vùng ven biển, hải đảo... Di dân có thể thực hiện theo quy hoạch, kế hoạch nhưng cũng có thể là di dân tự phát, tự do.

Mọi trường hợp di dân theo kế hoạch của Nhà nước đều được hưởng chế độ trợ cấp và hỗ trợ của Nhà nước theo quy định cụ thể của pháp luật.

Tài sản không thuộc riêng bất cứ một quốc gia, nhóm quốc gia, cá nhân hoặc pháp nhân nào.

Không một quốc gia nào có thể đòi hỏi hoặc thực hiện chủ quyền hoặc quyền chủ quyền đối với bất cứ bộ phận nào thuộc di sản chung của nhân loại. Không một quốc gia nào, một cá nhân, pháp nhân nào có quyền chiếm giữ phần di sản đó.

Di sản chung của nhân loại hiện nay bao gồm các bộ phận của trái đất nằm ngoài phần lãnh thổ và các vùng đặc quyền của các quốc gia, không gian vũ trụ, các hành tinh cùng với tài nguyên thiên nhiên của chúng mà con người có thể hoặc sẽ có thể khai thác được.

Tài sản của người chết để lại cho những người thừa kế.

Di sản thừa kế bao gồm: tài sản riêng của người chết, phần tài sản của người chết trong khối tài sản chung với người khác; quyền sử dụng đất là di sản thừa kế theo quy định của pháp luật dân sự và đất đai.

Di sản thừa kế còn bao gồm các quyền và nghĩa vụ tài sản của người chết để lại như: quyền đòi nợ, quyền đòi bồi thường thiệt hại; các quyền nhân thân gắn với tài sản như: quyền tác giả, quyền đối với các đối tượng sở hữu công nghiệp; các khoản nợ, các khoản bồi thường thiệt hại...

Di tích do thiên nhiên tạo thành bởi các cấu trúc hình thể và sinh vật học hoặc bởi các cấu trúc địa chất học và địa lý tự nhiên, có giá trị đặc biệt về phương diện thẩm mỹ hoặc khoa học.

Di sản tự nhiên là khái niệm thường được dùng để phân biệt với di sản văn hóa (gồm di tích kiến trúc, di tích lịch sử... được tạo thành bởi sự tác động của con người). Di sản tự nhiên không do con người tạo ra nhưng con người luôn đóng vai trò quyết định trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị của nó.

Tùy thuộc vào giá trị đặc biệt có tầm cỡ quốc tế về phương diện khoa học, bảo tồn hoặc vẻ đẹp thiên nhiên, di sản tự nhiên có thể được tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là di sản tự nhiên thế giới.

Với tư cách là thuật ngữ pháp lý, di sản tự nhiên có tên gọi đầu tiên là di sản chung của loài người - một khái niệm được xây dựng vào cuối thập kỷ 60 thế kỷ XX, nhằm xác lập một chế độ pháp lý quốc tế mới đối với tài nguyên của đáy biển ngoài phạm vi thềm lục địa. Sau đó, thuật ngữ di sản tự nhiên được hình thành để chỉ các cấu trúc địa chất học, địa lý tự nhiên và các khu vực có ranh giới đã được xác định là nơi cư trú của các giống động vật và thực vật có nguy cơ bị tiêu diệt, có giá trị quốc tế đặc biệt về phương diện khoa học hoặc bảo tồn; các cảnh vật tự nhiên hoặc các khu vực tự nhiên có ranh giới đã được xác định, có giá trị quốc tế đặc biệt về phương diện khoa học hoặc bảo tồn hoặc vẻ đẹp thiên nhiên.

Ví dụ: Việt Nam hiện có hai di sản tự nhiên thế giới là vịnh Hạ Long (được công nhận là di sản tự nhiên thế giới vào ngày 17.12.1994) và Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (được công nhận là di sản tự nhiên thế giới vào ngày 5.7.2003).

Là sản phẩm tinh thần có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, được lưu giữ bằng trí nhớ, chữ viết, được lưu truyền bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức lưu giữ, lưu truyền khác, bao gồm tiếng nói, chữ viết, tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học, ngữ văn truyền miệng, diễn xướng dân gian, lối sống, nếp sống, lễ hội, bí quyết về nghề thủ công truyền thống, tri thức về y, dược học cổ truyền, về văn hoá ẩm thực, về trang phục truyền thống dân tộc và những tri thức dân gian khác.

(Theo Khoản 1, Điều 4, Luật di sản văn hóa 2001)

Là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, bao gồm di tích lịch sử - văn hoá, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia.

(Theo Khoản 2, Điều 4, Luật di sản văn hóa 2001)

Tặng di sản thừa kế cho một cá nhân hoặc một tổ chức bất kỳ thông qua di chúc.

Tài sản di tặng được trích từ tài sản của người để lại thừa kế. Việc di tặng phải được ghi rõ trong di chúc hợp pháp.

Luật dân sự không quy định người được di tặng phải là người thuộc diện thừa kế theo pháp luật.

Thông thường, người được di tặng được hưởng các quyền về tài sản hoặc được quyền sở hữu các tài sản cụ thể mà không phải thực hiện các nghĩa vụ tài sản đối với phần tài sản di tặng, trừ trường hợp trong di chúc đó có ghi nhận phải thực hiện nghĩa vụ cùng với việc nhận tài sản di tặng theo ý chí của người lập di chúc. Nếu toàn bộ di sản không đủ để thanh toán các nghĩa vụ của người di tặng, thì phần tài sản di tặng được dùng để thực hiện nghĩa vụ đó.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, di tặng được quy định tại Điều 646 Bộ luật dân sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2015.

Là công trình xây dựng, địa điểm và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm đó có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học.

(Theo Khoản 3, Điều 4, Luật di sản văn hóa 2001)

Công trình xây dựng, địa điểm, hiện vật, di vật, đồ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm có liên quan đến những sự kiện lịch sử, quá trình phát triển văn hóa, xã hội một dân tộc, một đất nước.

Di tích lịch sử - văn hóa phải có một trong các tiêu chí sau; 1) Công trình xây dựng, địa điểm gắn với sự kiện lịch sử tiêu biểu trong quá trình dựng nước và giữ nước; 2) Công trình xây dựng, địa điểm gắn với thân thế và sự nghiệp của anh hùng dân tộc, danh nhân của đất nước; 3) Công trình xây dựng, địa điểm gắn với sự kiện lịch sử tiêu biểu của các thời kỳ cách mạng, kháng chiến; 4) Địa điểm có giá trị tiêu biểu về khảo cổ; 5) Quần thể các công trình kiến trúc hoặc công trình kiến trúc đơn lẻ có giá trị tiêu biểu về kiến trúc, nghệ thuật của một hoặc nhiều giai đoạn lịch sử.

Căn cứ vào giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học di tích lịch sử - văn hóa được chia thành: di tích cấp tỉnh là di tích có giá trị tiêu biểu của địa phương; di tích quốc gia là di tích có giá trị tiêu biểu của quốc gia; di tích quốc gia đặc biệt là di tích có giá trị đặc biệt tiêu biểu của quốc gia.

Là hiện vật được lưu truyền lại, có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học.

(Theo Khoản 5, Điều 4, Luật di sản văn hóa 2001)

Là sự xuất hiện bệnh truyền nhiễm với số người mắc bệnh vượt quá số người mắc bệnh dự tính bình thường trong một khoảng thời gian xác định ở một khu vực nhất định.

(Theo Khoản 13, Điều 2, Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm 2007)

Là sự xuất hiện bệnh truyền nhiễm của động vật thuộc Danh mục bệnh động vật phải công bố dịch.
(Theo khoản 8 Điều 3 Luật thú y 2015)

Sản phẩm kinh tế gồm những công việc dưới dạng lao động thể lực, khả năng tổ chức, quản lý, kiến thức và kỹ năng chuyên môn nhằm phục vụ cho nhu cầu sản xuất kinh doanh hay sinh hoạt tiêu dùng của tổ chức, cá nhân.

Trong nền kinh tế thị trường, hoạt động cung ứng dịch vụ rất đa dạng, phong phú. Đó có thể là các dịch vụ tiêu dùng như ăn uống, sửa chữa nhà cửa, máy móc gia dụng; các dịch vụ công cộng như cung ứng điện, nước, vệ sinh đô thị; các dịch vụ hỗ trợ cho sản xuất kinh doanh như ngân hàng, bảo hiểm, vận tải; các dịch vụ mang tính nghề nghiệp chuyên môn cao như kiểm toán, tư vấn kiến trúc, bác sĩ, tư vấn pháp luật...

Là dịch vụ bảo vệ thông tin, hệ thống thông tin.
(Theo khoản 20 Điều 3 Luật an toàn thông tin mạng 2015)

Là dịch vụ nhằm tạo ra lợi nhuận cho tổ chức, cá nhân cung ứng dịch vụ; dịch vụ không có mục đích sinh lợi Là dịch vụ vì lợi ích của xã hội không nhằm tạo ra lợi nhuận cho tổ chức, cá nhân cung ứng dịch vụ.

Là các hoạt động liên quan đến tìm kiếm thăm dò, phát triển mỏ và khai thác dầu khí do Nhà thầu phụ tiến hành.

(Theo Khoản 6, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là hoạt động phục vụ, hỗ trợ kỹ thuật cho việc nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; hoạt động liên quan đến sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, đo lường, chất lượng sản phẩm, hàng hóa, an toàn bức xạ, hạt nhân và năng lượng nguyên tử; dịch vụ về thông tin, tư vấn, đào tạo, bồi dưỡng, phổ biến, ứng dụng thành tựu khoa học và công nghệ trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội
(Theo khoản 10 Điều 3 Luật khoa học và công nghệ 2013)

Là hoạt động cung ứng các giá trị sử dụng của môi trường rừng.

(Theo Khoản 23, Điều 2, Luật Lâm nghiệp 2017)

Loại hình dịch vụ do những tổ chức, cá nhân có hiểu biết, có kiến thức và chuyên môn pháp luật được Nhà nước tổ chức hoặc cho phép hành nghề thực hiện, nhằm đáp ứng nhu cầu được biết, được tư vấn hoặc giúp đỡ về mặt pháp lý của các tổ chức, cá nhân trong xã hội.

Chẳng hạn nhu cầu được biết về một quy định pháp luật, một văn bản pháp luật nào đó; nhu cầu được chỉ dẫn, tư vấn về một vấn đề cụ thể có liên quan đến pháp luật; nhu cầu được giúp đỡ hay làm giúp một công việc cụ thể nào đó đòi hỏi phải có sự hiểu biết pháp luật...

Trong kinh tế thị trường, dịch vụ pháp lý được coi là một loại dịch vụ mang tính thương mại. Người cung cấp dịch vụ pháp lý nhằm mục đích thu lợi và được coi như một nghề. Người được hưởng dịch vụ pháp lý được thỏa mãn những yêu cầu hiểu biết hay công việc cụ thể và phải trả phí (giá) dịch vụ cho người cung cấp. Ở Việt Nam hiện nay, Nhà nước đã tổ chức ra những cơ sở, những hình thức trợ giúp pháp lý miễn phí cho người nghèo và các đối tượng chính sách, nhằm nâng cao hiểu biết cho người nghèo và giúp họ tiếp cận được những nhu cầu pháp lý khi cần thiết.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, dịch vụ pháp lý của Luật sư được quy định tại Điều 4 Luật luật sư năm 2006 do Quốc hội khóa 11 ban hành ngày 29 tháng 06 năm 2006: “Dịch vụ pháp lý của luật sư bao gồm tham gia tố tụng, tư vấn pháp luật, đại diện ngoài tố tụng cho khách hàng và các dịch vụ pháp lý khác.”.

Là một hoặc một số hoạt động bao gồm: logistics, bảo hiểm, quảng cáo, lắp đặt không thuộc quy định tại khoản 45 Điều này, nghiệm thu chạy thử, tổ chức đào tạo, bảo trì, bảo dưỡng, vẽ bản đồ và hoạt động khác không phải Là dịch vụ tư vấn quy định tại khoản 8 Điều này.
(Theo khoản 9 Điều 4 Luật đấu thầu 2013)

là bộ phận cấu thành của hoạt động kinh doanh bảo hiểm, do doanh nghiệp bảo hiểm, doanh nghiệp môi giới bảo hiểm và tổ chức, cá nhân khác thực hiện nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm tư vấn bảo hiểm, đánh giá rủi ro bảo hiểm, tính toán bảo hiểm, giám định tổn thất bảo hiểm, hỗ trợ giải quyết bồi thường bảo hiểm..

(Theo Khoản 1, Điều 1,Luật Kinh doanh bảo hiểm, Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2019)

là hoạt động do thư viện tổ chức hoặc phối hợp tổ chức nhằm phục vụ nhu cầu của người sử dụng thư viện.

(Theo Khoản 6, Điều 3, Luật Thư viện 2019)

Là một hoặc một số hoạt động bao gồm: lập, đánh giá báo cáo quy hoạch, tổng sơ đồ phát triển, kiến trúc; khảo sát, lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu khả thi, báo cáo đánh giá tác động môi trường; khảo sát, lập thiết kế, dự toán; lập hồ sơ mời quan tâm, hồ sơ mời sơ tuyển, hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu; đánh giá hồ sơ quan tâm, hồ sơ dự sơ tuyển, hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất; thẩm tra, thẩm định; giám sát; quản lý dự án; thu xếp tài chính; kiểm toán, đào tạo, chuyển giao công nghệ; các dịch vụ tư vấn khác
(Theo khoản 8 Điều 4 Luật đấu thầu 2013)

Phạm vi những người có quyền được hưởng di sản của người chết theo quy định của pháp luật dân sự.

Diện thừa kế được xác định dựa trên quan hệ huyết thống, quan hệ hôn nhân và quan hệ nuôi dưỡng.

Theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2005, diện thừa kế bao gồm những người sau đây: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết; ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cụ nội, cụ ngoại, bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột.

Người được hưởng di sản thừa kế theo di chúc có thể là người không thuộc diện thừa kế theo pháp luật.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, người thừa kế theo pháp luật được quy định tại Điều 651 Bộ luật dân sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2015.

Diện tích đất thực tế mà tổ chức, hộ gia đình, cá nhân thực hiện việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho tổ chức, hộ gia đình, cá nhân khác phù hợp với các số liệu trong hồ sơ địa chính, bản đồ địa chính và sổ sách địa chính được lưu giữ tại ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi có đất được phép chuyển quyền sử dụng.

Là phần thể hiện các sản phẩm quảng cáo trên mặt báo in, báo hình, báo điện tử, trang thông tin điện tử, xuất bản phẩm, bảng quảng cáo, phương tiện giao thông hoặc trên các phương tiện quảng cáo tương tự.

Tiêu diệt toàn bộ hoặc một phần dân tộc, chủng tộc, sắc tộc hoặc nhóm tôn giáo.

“Tiêu diệt” được hiểu là hành động giết, gây tổn hại nghiêm trọng về thể xác hoặc tinh thần...

Theo quy định của Công ước về ngăn ngừa và trừng trị tội diệt chủng được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua ngày 09.12.1948 (Việt Nam gia nhập tháng 6.1981), diệt chủng dù diễn ra trong thời bình hay thời chiến, do dân thường hay nhà lãnh đạo có trách nhiệm trước pháp luật thực hiện đều là tội ác quốc tế và phải bị trừng trị thích đáng. Việc xét xử kẻ phạm tội có thể được tiến hành tại tòa án có thẩm quyền của quốc gia nơi diễn ra hành vi diệt chủng hoặc tại tòa hình sự quốc tế nếu quốc gia chấp thuận thẩm quyền xét xử của tòa án quốc tế đó.

Tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản riêng và trụ sở giao dịch ổn định, được thành lập theo thủ tục pháp luật quy định, lấy kinh doanh làm nghề nghiệp chính (chức năng nhiệm vụ chính là kinh doanh).

Doanh nghiệp có đặc điểm sau: 1) Được thành lập và đăng ký kinh doanh theo thủ tục pháp lý nhất định. Hiện tại, tùy thuộc tính chất của mỗi loại chủ thể kinh doanh mà pháp luật quy định thủ tục thành lập và đăng ký kinh doanh riêng; 2) Được thừa nhận là thực thể pháp lý; có thể nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật. Doanh nghiệp được tham gia vào tất cả các quan hệ trong giao lưu dân sự cũng như các quan hệ tố tụng; 3) Chức năng, nhiệm vụ chính của doanh nghiệp là kinh doanh. Doanh nghiệp được thực hiện các hoạt động kinh doanh như sản xuất, mua bán, cung ứng hàng hóa, dịch vụ nhằm mục tiêu thu lợi nhuận hoặc thực hiện chính sách kinh tế - xã hội.

Các doanh nghiệp trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay gồm doanh nghiệp nhà nước, hợp tác xã, công ty hợp danh, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội.

Thuật ngữ doanh nghiệp được sử dụng đầu tiên ở nước ta từ năm 1948, theo tinh thần của sắc lệnh số 104/SL ngày 01.01.1948 về doanh nghiệp quốc gia. Trong suốt thời kinh tế kế hoạch hóa tập trung, thuật ngữ này bị lãng quên, các thuật ngữ thay thế thường được sử dụng là xí nghiệp, đơn vị kinh tế, cơ quan kinh tế... Đến khi ở Việt Nam xây dựng nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, thuật ngữ doanh nghiệp mới được sử dụng trở lại. Theo tinh thần của Luật công ty năm 1990 hay Luật doanh nghiệp năm 1999, thuật ngữ doanh nghiệp được xác định là một thực thể pháp lý được thành lập và đăng ký kinh doanh nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, doanh nghiệp được quy định tại khoản 7 Điều 4 Luật doanh nghiệp năm 2014 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 26 tháng 11 năm 2014: “Doanh nghiệp là tổ chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được đăng ký thành lập theo quy định của pháp luật nhằm mục đích kinh doanh.”.