Thuật ngữ pháp lý

Việc chuyển giao cho người khác được quyền làm những việc thuộc phạm vi trách nhiệm của mình.

Ở đây cần phân biệt rõ về phạm vi, bản chất thực hiện nghĩa vụ của việc uỷ nhiệm so với uỷ thác và uỷ quyền, về mặt bản chất, thì uỷ nhiệm chính là việc thực hiện trách nhiệm thay cho một người khi người đó có thư hoặc giấy uỷ nhiệm. Ví dụ: một sinh viên uỷ nhiệm cho bạn đi trả sách ở thư viện thay cho mình...; hoặc giám đốc đã uỷ nhiệm cho trưởng phòng hành chính thực hiện việc sửa chữa trụ sở...

Về mặt phạm vi, nếu uỷ quyền chỉ áp dụng trong những trường hợp cá thể nhất định khi người này uỷ quyền cho người khác một số việc trong phạm vi quyền hành của họ, thì ở uỷ nhiệm là toàn bộ những việc thuộc phạm vi trách nhiệm của một người được uỷ nhiệm sang cho một người khác làm thay.

“Uỷ nhiệm" thường được áp dụng khi người ta thực hiện những biện pháp thanh toán không dùng tiền mặt thông qua các ngân hàng giữa các bên hoặc với người thứ ba trong các quan hệ kinh tế, thương mại, dịch vụ nội địa hay quốc tế.

Trong việc thanh toán từ các quan hệ thương mại quốc tế, “Quy tắc và thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ” do Phòng Thương mại và Công nghiệp quốc tế ban hành năm 1994 có quy định về biện pháp uỷ nhiệm thanh toán qua ngân hàng, theo đó, một ngân hàng (mở) hành động theo sự uỷ nhiệm của khách hàng, tiến hành thanh toán cho người thứ ba. Bản thân ngân hàng được uỷ nhiệm cũng có thể được quyền: uỷ nhiệm cho một ngân hàng khác thực hiện việc thanh toán; hoặc uỷ nhiệm cho một ngân hàng khác chiết khấu.

Uỷ ban thường trực của Quốc hội có chức năng giúp Quốc hội khi quyết định về các vấn đề xã hội; thẩm tra các dự án luật được Quốc hội giao và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn do luật định.

Uỷ ban các vấn đề xã hội là cơ quan hoạt động thường xuyên của Quốc hội, được Quốc hội bầu ra trong số các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp đầu tiên của mỗi khóa Quốc hội. Uỷ ban về các vấn đề xã hội có những nhiệm vụ và quyền hạn sau: 1) Thẩm tra các dự án luật, kiến nghị về luật, dự án pháp lệnh và các dự án khác thuộc lĩnh vực các vấn đề xã hội; 2) Giám sát việc thực hiện luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, uỷ ban thường vụ Quốc hội thuộc lĩnh vực các vấn để xã hội; giám sát việc thực hiện chính sách xã hội trong các kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và việc thực hiện ngân sách trong lĩnh vực này; 3) Kiến nghị với Quốc hội các biện pháp giải quyết các vấn đề xã hội.

Uỷ ban thường trực của Quốc hội có chức năng giúp Quốc hội khi quyết định các vấn đề về lĩnh vực văn hoá, giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng; thẩm tra các dự án luật được Quốc hội giao và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn do luật định. Uỷ ban văn hoá, giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội là cơ quan hoạt động thường xuyên của Quốc hội; được Quốc hội bầu ra trong số các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp đầu tiên của mỗi khóa Quốc hội. Uỷ ban văn hoá, giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội có những nhiệm vụ và quyền hạn sau; 1) Thẩm tra các dự án luật, kiến nghị về luật, dự án pháp lệnh và các dự án khác thuộc lĩnh vực văn hoá, giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng; 2) Giám sát việc thực hiện luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, uỷ ban thường vụ Quốc hội thuộc lĩnh vực văn hoá, giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng; giám sát việc thực hiện chính sách văn hoá giáo dục trong các kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; chính sách đối với thanh niên, thiếu niên và nhi đồng và việc thực hiện ngân sách trong lĩnh vực này; 3) Kiến nghị với Quốc hội các vấn đề về phát triển văn hoá, giáo dục của đất nước, chính sách đối với thanh niên, thiếu niên và nhi đồng.

Thiết chế thuộc cơ cấu tổ chức của toà án nhân dân cấp tỉnh, có nhiệm vụ, quyền hạn giám đốc thẩm, tái thẩm những vụ án mà bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của tòa án cấp dưới bị kháng nghị; bảo đảm việc áp dụng thống nhất pháp luật tại toà án cấp mình và các toà án cấp dưới; tổng kết kinh nghiệm xét xử.

Tổng số thành viên uỷ ban thẩm phán toà án nhân dân cấp tỉnh không quá chín người, bao gồm chánh án, các phó Chánh án và một số thẩm phán toà án nhân dân cấp tỉnh do Chánh án Toà án nhân dân tối cao quyết định theo đề nghị của Chánh án toà án nhân dân cấp tỉnh.

Uỷ ban thẩm phán hoạt động theo chế độ tập thể. Theo Luật tổ chức toà án nhân dân năm 1992, trong cơ cấu tổ chức của Toà án nhân dân tối cao có uỷ ban thẩm phán là tổ chức thường trực của Hội đồng thẩm phán Toà án nhân dân tối cao. uỷ ban thẩm phán Toà án nhân dân tối cao đã bị bãi bỏ theo Luật tổ chức toà án nhân dân năm 2002.

Uỷ ban thường trực của Quốc hội có chức năng giúp Quốc hội khi quyết định các vấn đề về lĩnh vực quốc phòng và an ninh; thẩm tra các dự án luật được Quốc hội giao và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn do luật định.

Uỷ ban quốc phòng an ninh là cơ quan hoạt động thường xuyên của Quốc hội; được Quốc hội bầu ra trong số các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp đầu tiên của mỗi khóa Quốc hội. Uỷ ban Quốc phòng An ninh của Quốc hội có những nhiệm vụ và quyền hạn sau: 1) Thẩm tra các dự án luật, kiến nghị về luật, dự án pháp lệnh và các dự án khác thuộc lĩnh vực quốc phòng và an ninh; 2) Giám sát việc thực hiện luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, uỷ ban thường vụ Quốc hội thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh và việc thực hiện ngân sách trong lĩnh vực này; 3) Kiến nghị với Quốc hội các vấn đề về chính sách quốc phòng, an ninh, những biện pháp cần thiết nhằm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội và uỷ ban thường vụ Quốc hội trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh.

Cơ quan hoạt động thường xuyên của Quốc hội có chức năng giúp Quốc hội quyết định vấn đề xây dựng pháp luật, tổ chức bộ máy nhà nước, thẩm tra các dự án luật được Quốc hội giao và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn do luật định.

Uỷ ban pháp luật của Quốc hội là cơ quan được Quốc hội bầu ra trong số các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp đầu tiên của mỗi khóa Quốc hội. Uỷ ban pháp luật của Quốc hội có chủ nhiệm, phó chủ nhiệm và các uỷ viên, uỷ ban pháp luật của Quốc hội có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây: 1) Thẩm tra dự án luật, kiến nghị về luật, dự án pháp lệnh về tổ chức bộ máy nhà nước, về hình sự, dân sự, hành chính, chương trình xây dựng luật, pháp lệnh và các dự án khác do Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội giao; tham gia thẩm tra các dự án do Hội đồng dân tộc hoặc uỷ ban khác của Quốc hội thẩm tra nhằm bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của hệ thống pháp luật; 2) Thẩm tra đề án thành lập, bãi bỏ các bộ và cơ quan ngang bộ; nhập, chia, thành lập mới, điều chỉnh địa giới hành chính tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; 3) Giám sát việc thực hiện luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, uỷ ban thường vụ Quốc hội thuộc lĩnh vực tổ chức bộ máy nhà nước, về hình sự, dân sự, hành chính; giám sát việc ban hành nghị quyết, nghị định của Chính phủ, quyết định, chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ; các văn bản của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao; hướng dẫn việc áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử, kiểm sát; giám sát hoạt động của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao; 4) Kiến nghị các biện pháp cần thiết nhằm hoàn chỉnh hệ thống pháp luật.

Cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.

Ở Việt Nam, uỷ ban nhân dân là khái niệm được dùng từ khi có Hiến pháp năm 1980 đến nay, còn theo Hiến pháp năm 1959 và Hiến pháp năm 1946 cơ quan này được gọi là Uỷ ban hành chính. Theo pháp luật hiện hành Uỷ ban nhân dân do Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu ra, gồm chủ tịch, các phó chủ tịch và uỷ viên. Chủ tịch uỷ ban nhân dân là đại biểu hội đồng nhân dân, các thành viên khác của Uỷ ban nhân dân không nhất thiết phải là đại biểu hội đồng nhân dân. Kết quả bầu thành viên của uỷ ban nhân dân phải được Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp trên trực tiếp phê chuẩn, kết quả bầu các thành viên uỷ ban nhân dân cấp tỉnh phải được Thủ tướng chính phủ phê chuẩn.

Uỷ ban nhân dân thực hiện chức năng quản lý hành chính nhà nước ở địa phương trên các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, giáo dục, y tế, quốc phòng, an ninh...

Uỷ ban nhân dân họp mỗi tháng ít nhất một lần do Chủ tịch Uỷ ban nhân dân triệu tập và chủ tọa. Các quyết định của uỷ ban nhân dân phải được quá nửa tổng số thành viên của uỷ ban nhân dân biểu quyết tán thành. Chủ tịch Uỷ ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam và người đứng đầu các tổ chức đoàn thể của nhân dân ở địa phương được mời tham dự các phiên họp của uỷ ban nhân dân cùng cấp khi bàn về vấn đề có liên quan, Uỷ ban nhân dân thảo luận tập thể và quyết định theo đa số các vấn đề quan trọng do luật định thuộc thẩm quyền của mình thông qua các phiên họp, đó là: 1) Chương trình việc làm của uỷ ban nhân dân; 2) Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách hàng năm và quỹ dự trữ của địa phương trình Hội đồng nhân dân; 3) Các biện pháp thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân về kinh tế - xã hội, thông qua báo cáo của Uỷ ban nhân dân trước Hội đồng nhân dân; 4) Đề án thành lập mới, sáp nhập, giải thể các cơ quan chuyên môn thuộc uỷ ban nhân dân và việc phân vạch, điều chỉnh địa giới, đơn vị hành chính ở địa phương.

Một cơ quan của Liên hợp quốc có nhiệm vụ pháp điển hóa luật thương mại quốc tế, được thành lập ngày 17.12.1966 theo Nghị quyết 2205/XXI của Đại hội đồng Liên hợp quốc.

Uỷ ban Liên hợp quốc về luật thương mại quốc tế (viết tắt UNCITRAL) bao gồm đại diện của 29 quốc gia thành viên của Liên hợp quốc (7 nước Châu Phi, 5 nước châu Á, 12 nước châu Âu và Bắc Mỹ, 5 nước châu Mỹ La tinh). Một trong những nhiệm vụ chủ yếu của Uỷ ban Liên hợp quốc về luật thương mại quốc tế là đề ra các giải pháp để từng bước pháp điển hóa luật thương mại quốc tế. Theo quan điểm của uỷ ban Liên hợp quốc về luật thương mại quốc tế, những lĩnh vực cơ bản của luật thương mại quốc tế gồm: 1) Chuẩn hóa việc ký kết và thực hiện hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế, các quy định liên quan đến đại diện thương mại; 2) Thanh toán và tín dụng ngân hàng; 3) Các quyền tiến hành các hoạt động thương mại trong phạm vi quốc tế; 4) Bảo hiểm; 5) Vận tải, bao gồm vận tải hàng không, vận tải biển, vận tải đường sắt, đường bộ; 6) Sở hữu trí tuệ và quyền tác giả; 7) Trọng tài thương mại.

Năm 1985, Uỷ ban Liên hợp quốc về luật thương mại quốc tế đã soạn thảo và ban hành Luật mẫu về trọng tài thương mại quốc tế (The UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration). Hiện nay, nhiều quốc gia coi Luật mẫu trên là luật trọng tài của mình.

Uỷ ban thường trực của Quốc hội có chức năng giúp Quốc hội khi quyết định các vấn đề về kinh tế và ngân sách, thẩm tra các dự án luật được Quốc hội giao và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn do luật định.

Uỷ ban kinh tế và ngân sách của Quốc hội là cơ quan hoạt động thường xuyên của Quốc hội, được Quốc hội bầu ra trong số các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp đầu tiên của mỗi khóa Quốc hội. uỷ ban kinh tế và ngân sách của Quốc hội có chủ nhiệm, phó chủ nhiệm và các uỷ viên, uỷ ban kinh tế và ngân sách của Quốc hội có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây: 1) Thẩm tra dự án luật, kiến nghị về luật, dự án pháp lệnh và các dự án khác thuộc lĩnh vực quản lý kinh tế, hoạt động kinh doanh, ngân sách, tài chính và tiền tệ; 2) Thẩm tra dự án, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, dự toán ngân sách nhà nước và phân bổ ngân sách nhà nước; các báo cáo của Chính phủ về việc thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước và quyết toán ngân sách nhà nước; 3) Giám sát việc thực hiện luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, uỷ ban thường vụ Quốc hội thuộc lĩnh vực quản lý kinh tế, hoạt động kinh doanh, ngân sách, tài chính và tiền tệ; giám sát hoạt động của Chính phủ trong việc thực hiện kế hoạch nhà nước về phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước; 4) Kiến nghị với Quốc hội các vấn đề về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, về quản lý kinh tế. ngân sách, tài chính và tiền tệ.

Uỷ ban thường trực của Quốc hội, có chức năng giúp Quốc hội khi quyết định các vấn đề về lĩnh vực khoa học, công nghệ và môi trường, thẩm tra các dự án luật được Quốc hội giao và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn do luật định.

Uỷ ban khoa học, công nghệ và môi trường của Quốc hội là cơ quan hoạt động thường xuyên của Quốc hội, được Quốc hội bầu ra trong số các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp đầu tiên của mỗi khóa Quốc hội. Ủy ban khoa học, công nghệ và môi trường của Quốc hội gồm chủ nhiệm, phó chủ nhiệm và các uỷ viên. Uỷ ban khoa học, công nghệ và môi trường của Quốc hội có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây: 1) Thẩm tra dự án luật, kiến nghị về luật, dự án pháp lệnh và các dự án khác thuộc lĩnh vực khoa học, công nghệ và môi trường sinh thái; 2) Giám sát việc thực hiện luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội thuộc lĩnh vực khoa học, công nghệ và môi trường trong các kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và việc thực hiện ngân sách Nhà nước trong lĩnh vực này; 3) Kiến nghị với Quốc hội về chính sách đầu tư phát triển khoa học, công nghệ và bảo vệ môi trường sinh thái.

Cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân địa phương các cấp và là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.

Uỷ ban hành chính gồm có chủ tịch, một hoặc nhiều phó chủ tịch, uỷ viên thư ký và các uỷ viên. Nhiệm kỳ của uỷ ban hành chính theo nhiệm kỳ của hội đồng nhân dân đã bầu ra mình. Tổ chức của uỷ ban hành chính các cấp do pháp luật quy định.

Thuật ngữ “Ủy ban hành chính” lần đầu tiên được quy định theo sắc lệnh số 63 ngày 22.11.1945 về tổ chức chính quyền nhân dân xã, huyện, tỉnh, kỳ và Sắc lệnh số 77 ngày 21.12.1945 quy định tổ chức chính quyền nhân dân thành phố, thị xã, khu phố. Cơ quan chính quyền địa phương gồm hội đồng nhân dân do dân bầu ra và uỷ ban hành chính do cử ra. Ở huyện, kỳ và khu phố chỉ có Uỷ ban hành chính. Hiến pháp Việt Nam năm 1946 đã hiến định hoá cách tổ chức cơ quan chính quyền địa phương được quy định ở trên trong Chương V - Hội đồng nhân dân và uỷ ban hành chính (từ Điều 57 đến Điều 62). Theo Hiến pháp năm 1946, uỷ ban hành chính có trách nhiệm thi hành các mệnh lệnh của cấp trên; thi hành các Nghị quyết của hội đồng nhân dân địa phương mình sau khi được cấp trên chuẩn y; chỉ huy công việc hành chính trong địa phương. Uỷ ban hành chính chịu trách nhiệm đối với cấp trên và đối với hội đồng nhân dân địa phương mình.

Thuật ngữ “Uỷ ban hành chính" tiếp tục được sử dụng trong Hiến pháp năm 1959, dùng để chỉ cơ quan chấp hành của hội đồng nhân dân địa phương các cấp và là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương. Theo Hiến pháp năm 1959, uỷ ban hành chính các cấp có nhiệm vụ quản lý công tác hành chính của địa phương, chấp hành nghị quyết, mệnh lệnh của hội đồng nhân dân cùng cấp và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên, chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước cơ quan này, đồng thời, chịu sự lãnh đạo của uỷ ban hành chính cấp trên và sự lãnh đạo thống nhất của hội đồng chính phủ (nay là chính phủ), uỷ ban hành chính các cấp được ban hành quyết định, chỉ thị và kiểm tra việc thi hành những quyết định, chỉ thị ấy theo thẩm quyền; lãnh đạo công tác của các ngành thuộc quyền mình và các uỷ ban hành chính cấp dưới; có quyền sửa đổi hoặc bãi bỏ những quyết định không thích đáng của các cơ quan và uỷ ban hành chính dưới quyền; có quyền đình chỉ việc thi hành những nghị quyết không thích đáng của hội đồng nhân dân cấp dưới trực tiếp và đề nghị hội đồng nhân dân cùng cấp sửa đổi hoặc bãi bỏ những nghị quyết ấy.

Sau Hiến pháp năm 1959 đến Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992 và Hiến pháp 2013, thuật ngữ “Uỷ ban hành chính” được đổi thành “Uỷ ban nhân dân”, nhưng xét về mặt bản chất, cơ cấu, chức năng, nhiệm vụ không có sự thay đổi nhiều, mà vẫn kế thừa qua các hiến pháp cho đến hiện nay. Cũng như uỷ ban hành chính, uỷ ban nhân dân là cơ quan chấp hành của hội đồng nhân dân cùng cấp và do cơ quan này bầu ra, là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm tổ chức quản lý hành chính nhà nước ở địa phương, bảo đảm bộ máy hành chính nhà nước thông suốt, hoạt động có hiệu quả.

Uỷ ban thường trực của Quốc hội có chức năng giúp Quốc hội khi quyết định các vấn đề về lĩnh vực đối ngoại, thẩm tra các dự án luật được Quốc hội giao và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn do luật định..

Uỷ ban đối ngoại của Quốc hội là cơ quan hoạt động thường xuyên của Quốc hội, được Quốc hội bầu ra trong số các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp đầu tiên của mỗi khóa Quốc hội. Uỷ ban đối ngoại của Quốc hội có chủ nhiệm, phó chủ nhiệm và các uỷ viên, uỷ ban đối ngoại của Quốc hội có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây: 1) Thẩm tra các dự án luật, kiến nghị về luật, dự án pháp lệnh và các dự án khác thuộc lĩnh vực hoạt động đối ngoại của nhà nước, công pháp và tư pháp quốc tế, báo cáo của Chính phủ về công tác đối ngoại trình Quốc hội; 2) Giám sát việc thực hiện luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội thuộc lĩnh vực đối ngoại, giám sát hoạt động của Chính phủ trong việc thực hiện chính sách đối ngoại của Nhà nước, hoạt động đối ngoại của các ngành và địa phương; 3) Thực hiện và giúp Quốc hội thực hiện quan hệ đối ngoại với Quốc hội các nước và liên minh Quốc hội thế giới; 4) Kiến nghị với Quốc hội những vấn đề thuộc chính sách đối ngoại của Nhà nước, về quan hệ với Quốc hội các nước, với liên minh Quốc hội thế giới và các tổ chức quốc tế.

Cơ quan đặc biệt của Quốc hội được thành lập để chuẩn bị bản dự thảo Hiến pháp, lấy ý kiến nhân dân và trình Quốc hội thảo luận để thông qua.

Uỷ ban dự thảo Hiến pháp gồm có Chủ tịch, Phó Chủ tịch và các uỷ viên do Quốc hội cử ra trong số các đại biểu Quốc hội. Khi Hiến pháp được Quốc hội thông qua, uỷ ban dự thảo Hiến pháp được giải thể.

Là cơ quan của Quốc hội thực hiện nhiệm vụ chuyên môn hoạt động cá biệt do Quốc hội giao.

Uỷ ban của Quốc hội được thành lập để giúp Quốc hội thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn đã được Hiến pháp, luật quy định đồng thời, các Uỷ ban của Quốc hội còn là hình thức thu hút các đại biểu vào việc thực hiện công tác chung của Quốc hội. Uỷ ban của Quốc hội gồm có chủ nhiệm, các phó chủ nhiệm và các uỷ viên uỷ ban do Quốc hội bầu ra trong số các đại biểu Quốc hội. Các thành viên của các uỷ ban của Quốc hội không thể đồng thời là thành viên Chính phủ để đảm bảo cho hoạt động giám sát được khách quan.

Các Uỷ ban của Quốc hội được chia làm hai loại: Uỷ ban thường trực và Uỷ ban lâm thời.

Uỷ ban thường trực của Quốc hội là những uỷ ban hoạt động thường xuyên, tồn tại trong suốt nhiệm kỳ của Quốc hội. Hiện nay Quốc hội khoá XI của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam có bảy uỷ ban thường trực đó là: Uỷ ban pháp luật, Uỷ ban kinh tế và ngân sách, Uỷ ban văn hoá, giáo dục thanh thiếu niên và nhi đồng, Uỷ ban quốc phòng và an ninh; Uỷ ban về các vấn đề xã hội, uỷ ban khoa học, công nghệ và môi trường, Uỷ ban đối ngoại.

Nhiệm vụ của các Uỷ ban thường trực là nghiên cứu, thẩm tra các dự án luật, kiến nghị về luật, dự án pháp lệnh và dự án khác, những báo cáo được Quốc hội hoặc Uỷ ban thường vụ Quốc hội giao;

Trình Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội ý kiến về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh; thực hiện quyền giám sát trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn do luật định; kiến nghị những vấn đề thuộc phạm vi hoạt động của uỷ ban. Mỗi Uỷ ban có một số thành viên hoạt động theo chế độ chuyên trách.

Ủy ban lâm thời là những uỷ ban được thành lập ra để thực hiện nhiệm vụ của Quốc hội trong một thời điểm nhất định, sau khi hoàn thành nhiệm vụ sẽ giải thể. Ví dụ: Uỷ ban kiểm tra tư cách đại biểu Quốc hội, Uỷ ban sửa đổi Hiến pháp, Uỷ ban điều tra tội ác chiến tranh...

Thu hồi có thời hạn hoặc vô thời hạn giấy phép của những cá nhân, tổ chức do vi phạm nghiêm trọng quy định về sử dụng giấy phép.

Tước quyền sử dụng giấy phép là hình thức xử phạt bổ sung do cơ quan có thẩm quyền áp dụng đối với cá nhân, tổ chức vi phạm các quy định của pháp luật về sử dụng giấy phép. Trong thời gian bị tước quyền sử dụng giấy phép, cá nhân, tổ chức không được tiến hành các hoạt động ghi trong giấy phép.

Khi tước quyền sử dụng giấy phép, người có thẩm quyền xử phạt thu giữ giấy phép được ghi trong quyết định xử phạt và thông báo ngay cho cơ quan đã cấp giấy phép đó biết. Khi hết thời hạn tước quyền sử dụng giấy phép ghi trong quyết định xử phạt, cá nhân, tổ chức bị tước giấy phép được phục hồi quyền sử dụng giấy phép.

Không cho phép người bị kết án được sử dụng một số quyền công dân trong thời hạn nhất định.

Tước một số quyền công dân là hình phạt bổ sung chỉ được áp dụng đối với người phạm tội là công dân Việt Nam phạm các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc các tội phạm khác trong trường hợp luật quy định.

Các quyền công dân bị tước là: 1) Quyền ứng cử, bầu cử đại biểu cơ quan quyền lực nhà nước; 2) Quyền làm việc trong các cơ quan nhà nước và quyền phục vụ trong lực lượng vũ trang nhân dân.

Xoá tên khỏi danh sách quân nhân và tước mọi quyền lợi mà bản thân quân nhân và gia đình được hưởng về quân nhân đó.

Tước danh hiệu quân nhân là hình phạt bổ sung được quy định trong Bộ luật hình sự năm 1985, có thể được áp dụng cho đối tượng phạm tội là quân nhân khi phạm tội nghiêm trọng do cố ý. Trong Bộ luật hình sự năm 1999 hình phạt này không còn.

Tự nguyện đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền khai báo về hành vi phạm tội mà mình đã thực hiện hoặc tham gia thực hiện trước khi bị phát giác.

Tự thú là tình tiết phản ánh sự thay đổi trong suy nghĩ của người phạm tội theo xu hướng tích cực. Do vậy, tình tiết này có ảnh hưởng đáng kể đến trách nhiệm hình sự. Luật hình sự Việt Nam, từ trước khi có Bộ luật hình sự đầu tiên năm 1985, đều đã thừa nhận nguyên tắc khoan hồng đối với người tự thú trong nhiều văn bản pháp luật như Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm sở hữu xã hội chủ nghĩa năm 1970; Sắc luật số 03 năm 1976...

Trong Bộ luật hình sự năm 1999, tự thú ngoài việc được quy định là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho các tội phạm nói chung còn được quy định là tình tiết miễn trách nhiệm hình sự khi thỏa mãn những điều kiện nhất định. Đặc biệt, tình tiết tự thú còn được quy định trực tiếp là tình tiết miễn trách nhiệm hình sự của hai tội phạm cụ thể là tội gián điệp và tội đưa hối lộ. Riêng đối với tội đưa hối lộ luật khẳng định: Người bị ép buộc đưa hối lộ mà chủ động khai báo trước khi bị phát giác thì được coi là không có tội...

Người thực hiện hành vi phạm tội đã bị toà án kết án tử hình và đang bị giam giữ trong trại giam để chờ ngày đưa ra thi hành án.

Hình phạt tước bỏ quyền sống của người bị kết án.

Hình phạt tử hình ở Việt Nam xuất hiện rất lớn.

Thu các sử liệu để lại thời Nhà Đinh (thế kỉ X) "Vua đặt vạc dầu lớn ở sân triều, nuôi hổ trong cũi, hạ lệnh rằng kẻ nào phạm pháp sẽ bị nấu trong vạc dầu, bị hổ ăn thịt”.

Sang triều nhà Lê, thời vua Lê Long Đĩnh trừng phạt các tù phạm bằng cách lấy rơm tẩm dầu bó vào người các tù phạm để đốt sống... Thời Lý - Trần, năm 1042 Lý Thái Tông cho phân loại luật lệ hiện hành để biên soạn thành bộ "Hình thư” có 3 quyển. Năm 1230, Trần Thái Tông cho khảo định lại những lệ của các đời trước, soạn thành bộ: "Quốc Triều Thống Chế” có 20 quyển còn gọi là "Triều Đinh Thống Chế”. Năm 1341 Trần Dụ Tông cho biên soạn bộ "Hoàng Triều đại điển"... Thời nhà Lê, năm 1483 Lê Thánh Tông cho biên soạn bộ luật hoàn chỉnh gọi là "Quốc triều hình luật” hay "Bộ luật Hồng Đức".

Thời nhà Nguyễn, năm 1815 vua Gia Long cho ban hành bộ "Hoàng Việt luật lệ” hay "Bộ luật Gia Long".

Trong những tài liệu này, hình phạt xử tử được quy định đối với nhiều trọng tội, đặc biệt là các tội xâm phạm đến nhà vua, hoàng tộc...

Cách mạng tháng Tám 1945 thành công, nhằm bảo vệ thành quả của cách mạng, phục vụ công cuộc xây dựng đất nước, Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản quy định về hình phạt tử hình như Sắc lệnh số 33 ngày 13.9.1945; sắc lệnh số 26/SL ngày 25.02.1946; sắc lệnh số 27/SL ngày 28.2.1946,

Sắc lệnh số 168/SL ngày 14.4.1948... Theo những văn bản này, nội dung, điều kiện và phạm vi áp dụng hình phạt tử hình quy định chưa rõ ràng và cụ thể. Ngày 27.6.1985, Quốc hội Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá VII đã thông qua Bộ luật hình sự đầu tiên của nước ta. Bộ luật này có 44 Điều luật trên tổng số 280 điều luật quy định hình phạt tử hình chiếm khoảng 20,5%. Ngày 21.12.1999, Quốc hội Khoá X đã thông qua Bộ luật hình sự năm 1999. Bộ luật này có 29 điều trên tổng số 344 điều quy định hình phạt tử hình, chiếm 11 %.

Hiện nay, trên thế giới còn hai loại quan điểm trái ngược nhau về việc có nên duy trì hình phạt này hay không? Những người theo quan điểm đòi phải huỷ bỏ hình phạt tử hình cho rằng, sự sống của con người là cái quý giá nhất mà tạo hoá đã ban cho, con người không nên sử dựng pháp luật để tước đi cái đó. Ngoài ra, họ còn lập luận rằng, Toà án có thể mắc sai lầm trong việc quyết định hình phạt tử hình, mà khi đã thi hành xong hình phạt tử hình thì không thể sửa chữa được nữa. Những người theo quan điểm duy trì hình phạt tử hình thì cho rằng để đảm bảo an ninh cho xã hội cần thiết phải duy trì hình phạt tử hình đối với những tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Tử hình được coi là hình phạt đặc biệt trong hệ thống hình phạt của luật hình sự Việt Nam. Là hình phạt nghiêm khắc nhất, tử hình chỉ được áp dụng đối với các trường hợp phạm tội đặc biệt nghiêm trọng và được thi hành theo một thủ tục tố tụng chặt chẽ.

Trong tình hình phạm tội cụ thể hiện nay sự tồn tại hình phạt tử hình trong hệ thống hình phạt là cần thiết khách quan. Một mặt, hình phạt này thể hiện sự răn đe, có tính phòng ngừa; mặt khác, là phương tiện để có thể áp dụng cho những trường hợp phạm tội cụ thể phù hợp với tính nguy hiểm của hành vi phạm tội và đáp ứng được yêu cầu của xã hội.

Xuất phát từ nguyên tắc nhân đạo, luật hình sự Việt Nam không cho phép áp dụng hình phạt tử hình đối với người chưa thành niên phạm tội, đối với phụ nữ có thai hoặc phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi khi phạm tội hoặc khi bị xét xử. Cũng theo nguyên tắc này, bản án tử hình không được thi hành đối với phụ nữ có thai, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng.

Hình phạt tử hình chỉ được thi hành khi Chủ tịch nước bác đơn ân giảm. Trong trường hợp được ân giảm, hình phạt tử hình chuyển thành tù chung thân.

Hình phạt tử hình được thi hành bằng hình thức tiêm thuốc.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tử hình được quy định tại Điều 40 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Hệ thống các quy phạm pháp luật xung đột điều chỉnh quan hệ tài sản và nhân thân phi tài sản trong các lĩnh vực dân sự, tố tụng dân sự, thương mại, lao động, hôn nhân gia đình có yếu tố nước ngoài.

Thuật ngữ “tư pháp quốc tế” được sử dụng đầu tiên ở Mỹ vào năm 1834. Ở châu Âu, thuật ngữ này được sử dụng vào giữa thế kỉ XIX (Droit international Prive, intemationnales Privatrecht).

Tư pháp quốc tế nghiên cứu các quan hệ dân sự, hôn nhân gia đình, quan hệ lao động, quan hệ thương mại, tố tụng dân sự (quan hệ dân sự hiểu theo nghĩa rộng) có yếu tố nước ngoài. Quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài là điểm đặc thù để phân biệt đối tượng điều chỉnh của tư pháp quốc tế với pháp luật dân sự quốc gia. Từ yếu tố đặc thù đó, để điều chỉnh các quan hệ dân sự, tư pháp quốc tế sử dụng các quy phạm đặc thù hay còn gọi là quy phạm xung đột. Tuy nhiên, cần phải lưu ý rằng quy phạm xung đột không trực tiếp giải quyết các quan hệ cụ thể mà chỉ quy định nguyên tắc lựa chọn Luật để giải quyết quan hệ pháp luật đó. Chẳng hạn hai quốc gia kí với nhau một thỏa thuận về bảo hộ quyền tác giả tại một quốc gia thứ ba, khi có tranh chấp xảy ra giữa hai quốc gia tham gia ký kết thỏa thuận nói trên thì Luật của quốc gia thứ ba nơi diễn ra ký kết thỏa thuận sẽ được chọn áp dụng để giải quyết tranh chấp đó.

Ngoài quy phạm xung đột, tư pháp quốc tế còn sử dụng quy phạm thực chất trong nước để trực tiếp điều chỉnh quan hệ phát sinh mà không cần đến sự dẫn chiếu quy phạm xung đột của một nước khác. Quy phạm thực chất này là một bộ phận của tư pháp quốc tế.

Trên thế giới hiện có nhiều cách hiểu khác nhau về tư pháp quốc tế nhưng thường tập trung ở hai quan điểm chính: thứ nhất, tư pháp quốc tế bao gồm cả quy phạm thực chất và quy phạm xung đột; thứ hai, tư pháp quốc tế chỉ có quy phạm xung đột vì tư pháp quốc tế điều chỉnh quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài nên chỉ nhìn nhận tư pháp quốc tế bao gồm quy phạm xung đột hoặc luật xung đột.

Tư pháp quốc tế có hai phương pháp điều chỉnh là phương pháp thực chất và phương pháp xung đột.

Trong thực tiễn, phương pháp thực chất có nhiều ưu điểm hơn và được sử dụng khá nhiều vi quy phạm thực chất được cụ thể hóa trong các điều ước quốc tế song phương và đa phương và có tính ràng buộc cao hơn quy phạm xung đột.

Với nghĩa pháp lý chung nhất, tư pháp được quan niệm như là một ý tưởng về một nền công lý, đòi hỏi việc giải quyết những tranh chấp xảy ra trong xã hội phải đúng pháp luật, phù hợp với lẽ công bằng, bảo đảm lòng tin của nhân dân và xã hội vào pháp luật, góp phần duy trì trật tự pháp luật, bảo đảm sự an toàn pháp lý cho cá nhàn, sự ổn định và phát triển của xã hội.

Theo ngữ nghĩa Hán Việt thì tư pháp là trông coi, bảo vệ pháp luật.

Xét theo khía cạnh thể chế nhà nước, ở các nước thực hiện nguyên tắc phân quyền trong tổ chức bộ máy nhà nước, thì tư pháp được hiểu là một trong ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp, trong đó quyền tư pháp được hiểu đồng nghĩa với quyền xét xử chỉ do tòa án thực hiện. Vì vậy, ở các nước này, nói đến cơ quan tư pháp tức là nói đến toà án.

Ở nước ta, quyền lực nhà nước thống nhất nhưng có sự phân công và phối hợp giữa ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Như vậy, quyền tư pháp là một trong ba quyền hợp thành quyền lực nhà nước, được hiểu là hoạt động xét xử của các toà án và những hoạt động của cơ quan nhà nước khác trực tiếp liên quan đến hoạt động xét xử của tòa án như điều tra, truy tố, bổ trợ tư pháp nhằm bảo vệ chế độ, pháp chế xã hội chủ nghĩa, lợi ích hợp pháp của công dân, tôn trọng và duy trì công lý. Để thực hiện quyền tư pháp do hệ thống cơ quan tư pháp Việt Nam bao gồm: tòa án, viện kiểm sát, cơ quan điều tra, cơ quan thi hành án và các tổ chức tư pháp bổ trợ (như luật sư, công chứng, giám định tư pháp, tư vấn pháp luật...). Trong đó, tòa án nhân dân là nơi biểu hiện tập trung quyền tư pháp, sử dụng công khai các kết quả của hoạt động điều tra, công tố, bào chữa, giám định tư pháp thông qua các thủ tục tố tụng do luật định để đưa ra phán quyết cuối cùng thể hiện quyền lực nhà nước. Hoạt động xét xử của tòa án nhân dân cũng là nơi thể hiện chất lượng hoạt động và uy tín của hệ thống cơ quan tư pháp nói riêng và của toàn bộ hệ thống cơ quan nhà nước nói chung (Xt. Hành chính tư pháp; Cơ quan tư pháp).

Thu nạp, huấn luyện hoặc sử dụng lính đánh thuê nhằm chống lại nước bạn của Việt Nam hoặc phong trào giải phóng dân tộc.

Tuyển mộ lính đánh thuê được quy định là tội phạm thuộc chương “Các tội phá hoại hoà bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh" của Bộ luật hình sự năm 1999.

Đây là tội phạm quốc tế, có tính đặc biệt nguy hiểm nên luật hình sự Việt Nam quy định hình phạt áp dụng đối với loại tội này rất nghiêm khắc, hình phạt tối thiểu là phạt tù 15 năm và hình phạt tối đa là tử hình.

Là việc lựa chọn người có phẩm chất, trình độ và năng lực vào làm viên chức trong đơn vị sự nghiệp công lập.

(Theo Khoản 4, Điều 3, Luật viên chức 2010)

Văn kiện xác nhận danh mục những quyền và tự do cơ bản của cá nhân được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua bằng Nghị quyết số 217A (III) ngày 10.12.1948 tại khóa họp lần thứ III của Đại Hội đồng Liên hợp quốc.

Tuyên ngôn toàn thế giới về nhân quyền chỉ là nghị quyết do cơ quan của tổ chức quốc tế liên chính phủ thông qua. Theo quy định của Hiến chương Liên hợp quốc, hầu hết các văn bản do Đại Hội đồng Liên hợp quốc thông qua chỉ có tính chất khuyến nghị. Vì vậy, bản Tuyên ngôn này, không được xem là văn kiện có tính chất bắt buộc về mặt pháp lý. Tuy nhiên, văn kiện này có ý nghĩa chính trị, tinh thần và đạo lý rất lớn trong thực tiễn, đặc biệt là đối với việc soạn thảo các điều ước quốc tế giữa các quốc gia trong lĩnh vực nhân quyền.

Bản Tuyên ngôn toàn thế giới về nhân quyền ngoài phần lời nói đầu còn có 30 điều ghi nhận những quyền và tự do cơ bản của cá nhân trong các lĩnh vực của đời sống. Ví dụ: Điều 3 - Mọi người đều có quyền sống, quyền tự do và an ninh cá nhân; Điều 9 - Không ai bị bắt bớ, giam cầm, đầy ải vô cớ; Điều 15 - Mọi người đều có quyền có quốc tịch. Không ai bị tước quốc tịch vô cớ và bị từ chối quyền được đổi quốc tịch, vv.

Văn kiện công bố công khai về quyền con người và quyền công dân của cách mạng Pháp do Hội nghị lập hiến của chính quyền mới triệu tập thông qua vào ngày 26.8.1789.

Cuộc Cách mạng năm 1789 ở Pháp là một cuộc cách mạng tư sản có tính điển hình nhất ở châu Âu. tiêu diệt chế độ phong kiến và một chính quyền mới - chính quyền của giai cấp tư sản đã ra đời, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển không chỉ ở Pháp mà còn nhiều nước châu Âu khác.“Bản Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền" lịch sử gồm 17 điều đã công khai ghi rõ các quyền con người và quyền công dân, về cơ bản gồm các quyền: 1) Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền. Nhà nước bảo đảm tự do, sở hữu và an ninh; có quyền chống áp bức; 2) Quyền lực tối cao trong nhà nước thuộc về nhân dân; 3) Tự do thể hiện ở khả năng làm tất cả những gì không gây nguy hại cho người khác; 4) Luật phải thể hiện ý chí của các thành viên xã hội, do đó, mỗi người có thể tham gia vào việc làm ra luật - tự mình hoặc thông qua người đại diện,  5) Điều 7 và Điều 8 lập ra hai nguyên tắc liên quan đến pháp luật hình sự: Không ai có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự ngoài những trường hợp được luật trực tiếp quy định thể hiện thành công thức: Không có tội phạm ngoài quy định của luật (nullum crimen sine lege) và không ai có thể phải chịu hình phạt, ngoài cái được luật trực tiếp quy định, thể hiện thành công thức: không có hình phạt ở bên ngoài luật (nultum poena sine lege), 6) Điều 9 quy định về suy đoán vô tội - mỗi người được xem là vô tội cho đến khi có sự chứng minh ngược lại; 7) Tiếp đó, Tuyên ngôn đề cập quyền tự do tư tưởng, tự do báo chí bị hạn chế bởi trách nhiệm khi lạm dụng quyền tự do đó; quyến của công dân tham gia vào việc xác định các loại thuế và quyền yêu cầu các nhân viên nhà nước báo cáo; 8) Điều 16 quy định về nguyên tắc phân chia quyền lực.

Tuyên ngôn cũng khẳng định, sở hữu là quyền thiêng liêng và bất khả xâm phạm.

Bản Tuyên ngôn đã có ảnh hưởng lớn đến phong trào của nhân dân các nước đấu tranh chống chế độ phong kiến lúc bấy giờ. Tuy nhiên, lịch sử cũng đã chỉ rõ, khi đã trở thành giai cấp cầm quyền, giai cấp tư sản không thực hiện một cách nghiêm túc các quyền đã được bản tuyên ngôn lịch sử của Cách mạng Pháp năm 1789 long trong tuyên bố và trên thực tế đã có không ít trường hợp giai cấp đó đã chà đạp lên các quyền thiêng liêng của con người và đã ra sức thực hành chinh sách bóc lột dã man nhân dân lao động nước mình và xâm lược, bóc lột các dân tộc khác một cách tàn khốc.

Vượt qua thời gian, Bản Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của cách mạng Pháp năm 1789 có những giá trị, ý nghĩa đáng trân trọng.

Văn kiện tuyên bố độc lập của Hoa Kỳ.

Trong hai thế kỷ XVII - XVIII trên bờ Đại Tây Dương phía Bắc Mĩ đã hình thành 13 vùng thuộc địa của Anh quốc. Các vùng này được chính quốc dành cho một quyền tự trị mức độ hạn chế trong các vấn đề đối nội và giữa các vùng lãnh thổ này đã ký kết với nhau những thỏa ước cơ bản.

Được cổ vũ bằng các lí tưởng pháp quyền tự nhiên, với tư tưởng chống đối chính quyền phong kiến của chính quốc, những người dân của các xứ thuộc địa này đã liên kết với nhau trong một cuộc đấu tranh chống chính sách thống trị của nhà vua Anh và thoả thuận với nhau xây dựng một nhà nước liên bang. Sự chống đối trở nên quyết liệt khi chính quyền Anh định áp đặt một sắc thuế mới lên các xứ này, trái với với nguyên tắc: không một loại thuế nào được đặt ra mà không có sự tán thành của người đóng thuế hoặc người đại diện của họ. Sự phản kháng lan rộng và trở thành cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân các xứ thuộc địa chống chế độ thực dân Anh.

Tháng 7.1776, đại diện của 13 xứ thuộc địa Bắc Mĩ đã nhóm họp ở Philadelphia, đã cử ra một uỷ ban gồm 5 người với nhiệm vụ viết ra một bản Tuyên ngôn độc lập tuyên bố cắt xứ thuộc địa thành những nước độc lập. Trong Uỷ ban, Jefơxơn (Thomas Jefferson; 1743 - 1820) là người có vai trò chủ yếu trong việc khởi thảo ra bản Tuyên ngôn.

Bản Tuyên ngôn độc lập Hoa Kỳ tiêu biểu cho nguyện vọng của các dân tộc thuộc địa Bắc Mĩ lúc bấy giờ đấu tranh để giành lại quyền độc lập. tự do, tuyên bố sự ra đời của Hợp chủng quốc Hoa Kì. Bản Tuyên ngôn mở đầu với sự kiện giải mang tính triết lý nói lên lý do khi một dân tộc trong quá trình phát triển phải xoá bỏ những mối liên kết chính trị với một dân tộc khác, khẳng định vị thế độc lập, bình đẳng của mình, đòi hỏi phải tuyên bố những nguyên do dẫn họ đến sự biệt lập. Tiếp đó, Bản Tuyên ngôn nói đến chân lý hiển nhiên là mọi người sinh ra đều bình đẳng, tạo hóa ban cho họ những quyền tất yếu và bất khả xâm phạm, trong đó có các quyền sống, tự do và mưu cầu hạnh phúc. Tuyên ngôn cũng nói đến quyền của một dân tộc, khi người cầm quyền có hàng loạt các hành vi lạm dụng và chiếm đoạt, lộ rõ là có ý đồ áp chế và chuyên quyền độc đoán đến mức không còn chịu được nổi thì nhân dân buộc phải xóa bỏ thể chế chính quyền đó. Tiếp theo đó là một danh sách dài các hành vi xấu xa của nhà vua Anh và khẳng định quyền của nhân dân lựa chọn chính phủ của mình.

Văn kiện công bố với toàn thể quốc dân Việt Nam, với nhân dân và các quốc gia trên thế giới về sự ra đời của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, do Hồ Chí Minh, Chủ tịch Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà đọc tại cuộc mít tinh quần chúng gần một triệu người tham dự chiều ngày 2.9.1945 tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội.

Tuyên ngôn độc lập Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh soạn thảo, được tập thể Chính phủ lâm thời thông qua và cùng ký tên trong cuộc họp Hội đồng Chính phủ trước ngày 2.9.

Trong phần mở đầu, Tuyên ngôn độc lập khẳng định một nguyên lí có ý nghĩa của thời đại mới - thời đại tất cả các dân tộc bị chế độ thuộc địa - thực dân đày đọa vùng lên đòi quyền sống: “Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng; dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do", đồng thời “Tuyên ngôn...” lại khẳng định nguyên lí: Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi theo tinh thần của Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1789, vì “đó là những lẽ phải không ai chối cãi được".

Từ những cơ sở nguyên lý mang đậm tính nhân văn, nhân bản cao cả đó, Tuyên ngôn độc lập Việt Nam lên án mạnh mẽ bọn thực dân Pháp đã lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng để áp bức đồng bào ta. Chúng tuyệt đối không cho dân ta một chút tự do, dàn chủ nào.

Bản Tuyên ngôn đã mạnh mẽ lên án bọn thực dân thi hành những pháp luật dã man, lập ra nhà tù nhiều hơn trường học, ràng buộc dư luận, thi hành chính sách ngu dân, bóc lột dân ta đến tận xương tuỷ, khiến cho dân ta nghèo nàn, thiếu thốn, nước ta xơ xác tiêu điều. Chúng nhận mình là người bảo hộ nhưng đã hai lần bán nước ta cho phát xít Nhật, làm cho dân ta chịu hai tầng xiềng xích, dân ta càng cực khổ, nghèo nàn, kết quả là hơn 2 triệu đồng bào ta bị chết đói. Đây là một hành vi, một loại tội mang tính diệt chủng.

Trước ngày 9.3, khi thực dân Pháp bị phát xít Nhật lật đổ, Việt Minh đã kêu gọi người Pháp liên minh để chống Nhật, nhưng chúng không những không đáp ứng, lại thẳng tay khủng bố Việt Minh, thậm chí đến khi thua chạy, chúng lại nhẫn tâm giết nốt số đông tù chính trị mà chúng giam giữ.

Tuyên ngôn chỉ rõ, là từ mùa Thu năm 1940, Việt Nam đã thành thuộc địa của Nhật. Khi Nhật đầu hàng đồng minh thì nhân dân cả nước ta đã nổi dậy đánh đổ xiềng xích thực dân, đánh đổ chế độ quân chủ giành chính quyền lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hoà.

Với tư cách là người làm chủ nước nhà, nhân dân Việt Nam mà người đại diện chân chính là Chính phủ lâm thời, tuyên bố thoát ly hẳn quan hệ thực dân với Pháp, xóa bỏ hết những hiệp ước mà Pháp đã ký về nước Việt Nam. xoá bỏ tất cả mọi đặc quyền của Pháp trên đất nước Việt Nam.

Đứng vững trên lập trường dân tộc tự quyết, quyền sống trong độc lập, tự do của một dân tộc gần 100 năm đã đấu tranh chống ách thống trị của thực dân Pháp và đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít, nhân dân Việt Nam tin chắc rằng, các nước Đồng minh đã công nhận quyền dân tộc tự quyết, quyết không thể không công nhận độc lập của dân Việt Nam và trịnh trọng tuyên bố với thế giới: Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập và sự thật đã trở thành một nước tự do và độc lập. Toàn thể dân Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và tài sản để giữ vững quyền tự do và độc lập ấy.

Tuyên ngôn độc lập 2.9 chỉ gốm hơn 1000 từ đã thể hiện một cách thật sống động, súc tích tất cả những gì là cơ bản nhất cần được đề cập trong một bản Tuyên ngôn độc lập: đó là đanh thép kết tội 100 năm thống trị tàn bạo của chế độ thực dân, là cuộc đấu tranh ngoan cường, quyết liệt của dân tộc Việt Nam trong suốt thời gian đó thể hiện phẩm chất, bản lĩnh của dân tộc Việt Nam xứng đáng được hưởng độc lập, tự do và cả quyết tâm sắt đá bảo vệ độc lập, tự do vừa giành được, và điều cũng rất cơ bản - điều cơ bản có tính thời đại: như chỉ ra cho các dân tộc trên thế giới cùng thấy, tất cả các dân tộc sinh ra đều bình đẳng; các dân tộc và mọi người đều có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do. Với nội dung đó, Tuyên ngôn độc lập Việt Nam không những chỉ thực hiện được quyền của dân tộc Việt Nam mà chính cũng đã nói đến quyền thiêng liêng của tất cả các dân tộc sống trong độc lập, tự do và quyền đấu tranh của tất cả các dân tộc lúc bấy giờ đang rên xiết dưới ách thống trị thực dân đứng lên giành quyền cơ bản để sống độc lập, tự do.

Với tinh thần đó, Tuyên ngôn độc lập Việt Nam cũng là lời tuyên ngôn của tất cả các dân tộc, là lời kêu gọi thống thiết gửi đến tất cả các dân tộc đang sống dưới ách thống trị thực dân đứng lên giành tự do “lấy sức ta mà giải phóng cho ta". Đó là quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm của tất cả các dân tộc.

Tuyên ngôn độc lập Hồ Chí Minh thực sự là một áng thiên cổ hùng văn có một giá trị văn hóa tinh thần cao cả, đó cũng chính là “một đạo luật mới của nhân dân thế giới khẳng định quyền tự do, độc lập, bất khả xâm phạm của các dân tộc bị áp bức" (Lời của ông Giám đốc Trường đại học Băng Đung phát biểu trong dịp nhà trường tổ chức lễ trao bằng tiến sĩ Luật danh dự cho Chủ tịch Hồ Chí Minh, khi người thăm Indonesia năm 1959).

Tuyên bố chính thức của một quốc gia về việc bắt đầu tiến hành chiến tranh chống lại quốc gia khác.

Việc tuyên chiến không thể biến cuộc chiến tranh phi nghĩa thành cuộc chiến tranh chính nghĩa. Tuy nhiên, trước khi tiến hành chiến tranh, việc tuyên chiến vẫn có ý nghĩa nhất định vì nó giúp các bên tham chiến có thể chuẩn bị chiến trường, di chuyển thường dân ra khỏi khu vực có thể xảy ra chiến sự...

Phán quyết của toà án có thẩm quyền về việc xoá bỏ một doanh nghiệp bị thua lỗ đến mức không thể thanh toán được các khoản nợ đến hạn mặc dù đã sử dụng các biện pháp cần thiết mà vẫn không thể khắc phục được và từ đó đưa ra các biện pháp xử lý tài sản thích hợp.

Đọc nguyên văn toàn bộ bản án đã được Hội đồng xét xử thông qua.

Điều 226 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 quy định khi tuyên án mọi người trong phòng xử án phải đứng dậy. Chủ toạ phiên toà hoặc một thành viên khác của Hội đồng xét xử đọc bản án và sau khi đọc xong có thể giải thích thêm về việc chấp hành bản án và quyền kháng cáo. Trường hợp bị cáo không biết tiếng Việt thì sau khi tuyên án, người phiên dịch phải đọc lại cho bị cáo nghe toàn bộ bản án sang thứ tiếng mà bị cáo biết.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tuyên án được quy định tại Điều 327 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Chức vụ thấp nhất trong nhóm chức vụ có hàm ngoại giao của đại diện ngoại giao ở nước ngoài.

Tùy viên ngoại giao là công chức, cán bộ ngành khác nằm trong đại sứ quán, công sứ quán với nhiệm vụ nghiên cứu các vấn đề chuyên môn, chuyên ngành và đại diện cho bộ ngành mình khi giao tiếp với các bộ, ngành tương ứng của nước sở tại. Các cuộc giao tiếp đó nhằm đàm phán duy trì sự hợp tác mang tính chuyên ngành trong quan hệ giữa các bộ ngành tương ứng của hai quốc gia. Các công chức này được gọi là tùy viên kèm theo tên mang nội dung chức năng mà công chức đó đảm nhiệm. Thông thường các tùy viên ngoại giao bao gồm: tuỳ viên quân sự, tuỳ viên hàng hải, tùy viên hàng không, tùy viên thương mại và tài chính. Tùy viên thương mại và tài chính đôi khi được gọi là tham tán. Trong ngoại giao hiện đại, xuất hiện cả tùy viên báo chí, tuỳ viên thông tin văn hoá và cả tùy viên nông nghiệp. Các tuỳ viên quân sự, hải quân và hàng không luôn giữ vai trò quan trọng.

Các cán bộ sứ quán này đại diện cho lực lượng vũ trang của quốc gia luôn giữ quan hệ ngoại giao với các bộ sức mạnh của nước sở tại.

Độ tuổi pháp luật quy định cho phép nam, nữ được quyền kết hôn.

Luật hôn nhân và gia đình quy định độ tuổi tối thiểu để nam nữ được phép kết hôn. Độ tuổi đối với nam là hai mươi tuổi, đối với nữ là mười tám tuổi. Việc xác định tuổi kết hôn không cần thiết phải tính tuổi tròn mà chỉ cẩn nam bước sang tuổi hai mươi, nữ bước sang tuổi mười tám là đủ điều kiện về tuổi kết hôn. Ví dụ: Anh B sinh ngày 20.10.1982 thì đúng ngày 20.10.2001 anh B tròn mười chín tuổi, từ ngày 21.10.2001 trở đi, anh B bước sang tuổi hai mươi và được phép kết hôn.

Nếu nam, nữ kết hôn trước tuổi luật định thì việc kết hôn của họ là trái pháp luật và tòa án có quyền hủy việc kết hôn đó. Pháp luật của Nhà nước ta chỉ quy định độ tuổi tối thiểu để nam nữ được kết hôn mà không quy định độ tuổi tối đa.

Độ tuổi được luật hình sự quy định là điều kiện để một người phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi đã thực hiện của mình.

Việc quy định tuổi chịu trách nhiệm hình sự không chỉ phản ánh chính sách hình sự của Nhà nước đối với người chưa thành niên có hành vi phạm pháp mà còn xuất phát từ cơ sở: con người khi đến độ tuổi nhất định mới có được năng lực trách nhiệm hình sự - năng lực nhận thức được ý nghĩa xã hội của hành vi và năng lực điều khiển hành vi theo sự nhận thức đó và chỉ khi có năng lực đó mới có thể buộc họ phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi phạm tội của mình.

Với ý nghĩa như vậy, độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự được coi là một dấu hiệu của chủ thể của tội phạm.

Luật hình sự Việt Nam quy định về tuổi chịu trách nhiệm hình sự tại Điều 12 Bộ luật hình sự năm 1999 như sau:

"1. Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm.

2. Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng”.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tuổi chịu trách nhiệm hình sự được quy định tại Điều 12 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Hình phạt tù có khoảng thời gian xác định.

Theo luật hình sự Việt Nam, khoảng thời gian này là từ 3 tháng đến 20 năm. Trong trường hợp tổng hợp hình phạt, mức tối đa cho phép có thể là 30 năm.

Đây là loại hình phạt được quy định trong luật và được áp dụng trong thực tế phổ biến nhất.

Người bị án phạt tù có thời hạn phải chấp hành hình phạt tại trại giam. Tuy nhiên, họ chỉ phải chấp hành khỉ còn thời hiệu thi hành bản án theo quy định của Bộ luật hình sự.

Người bị án phạt tù có thời hạn có thể được miễn chấp hành, miễn chấp hành có điều kiện (án treo), hoãn chấp hành, tạm đình chỉ chấp hành và có thể được giảm thời hạn chấp hành theo quy định của Bộ luật hình sự.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tù có thời hạn được quy định tại Điều 38 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Hình phạt tù không thời hạn.

Tuy cũng là loại hình phạt tước tự do nhưng được coi là loại hình phạt đặc biệt giống như hình phạt tử hình, do tính đặc biệt nghiêm khắc của nó (không thời hạn). Hình phạt này được áp dụng đối với người phạm tội trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng nhưng chưa đến mức bị xử phạt tử hình. Hình phạt  này không được áp dụng đối với người chưa thành niên phạm tội. Hình phạt tù chung thân là hình phạt cần thiết trong hệ thống hình phạt của Việt Nam hiện nay. Tính cần thiết này xuất phát từ thực tế của tình hình tội phạm và yêu cầu của đấu tranh phòng chống tội phạm. Nó là hình phạt thay thế cho trường hợp tử hình được ân giảm.        

Tính không thời hạn của hình phạt tù chung thân không có tính tuyệt đối. Người bị án phạt tù chung thân vẫn có thể không phải chấp hành hình phạt tù suốt đời mà có thể được giảm thời hạn chấp hành vì cải tạo tốt. Với mức giảm tối đa người bị án phạt tù chung thân chỉ phải thực sự chấp hành hình phạt tù 20 năm.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tù chung thân được quy định tại Điều 39 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015: “Tù chung thân là hình phạt tù không thời hạn được áp dụng đối với người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, nhưng chưa đến mức bị xử phạt tử hình.

Không áp dụng hình phạt tù chung thân đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.”

Người thuộc lực lượng vũ trang của một bên xung đột vũ trang; người đi theo lực lượng vũ trang nhưng không trực tiếp tham gia lực lượng vũ trang đó như phóng viên chiến tranh; nhân viên dân sự trên phi cơ quân sự... bị đối phương bắt giữ trong thời gian chiến tranh.

Tù binh phải được bảo vệ theo đúng những quy định trong Công ước Giơnevơ ngày 12.8.1949 về việc đối xử với tù binh, cụ thể: tù binh thuộc quyền của quốc gia cầm giữ chứ không thuộc quyền của cá nhân hay đơn vị đã bắt giữ được họ; tù binh phải được tôn trọng về danh dự trong mọi trường hợp; tù binh phải được đối xử như nhau, không có sự phân biệt bất lợi vì lý do chủng tộc, quốc tịch, tôn giáo, chính kiến trừ những ưu đãi vì lý do sức khỏe, giới tính, tuổi tác; tù binh phải tuân theo pháp luật, mệnh lệnh chung trong các lực lượng vũ trang của quốc gia cẩm giữ; Quốc gia cầm giữ không được phạt tập thể vì những hoạt động cá nhân; tù binh sẽ được phóng thích và cho hồi hương ngay sau khi kết thúc chiến sự...

Thủ tục pháp lý ghi văn tự, khế ước đối với một số loại tài sản mà pháp luật quy định có tính bắt buộc vào sổ sách của cơ quan có thẩm quyền khi chuyển quyền sở hữu.

Trước - làm, soạn thảo, biên ghi; đúng thực, đúng phép tắc phải theo. Bạ - sổ sách.

Trong quá trình sản xuất và phân phối sản phẩm xã hội, nhiều sản phẩm có giá trị lớn đã trở thành tài sản (cả động sản và bất động sản) thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng của cá nhân, tập thể... Các quyền tài sản đó lại thường xuyên có sự chuyển dịch về quyền sở hữu, quyền sử dụng dưới các hình thức mua, bán, chuyển nhượng, đổi, chia, cho, tặng, thừa kế. Mỗi lần mua, bán, chuyển dịch... tài sản như vậy, cần được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận bằng giấy tờ, biểu thị một sự bảo đảm về mặt pháp lý đối với quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản của cả nhân hay tập thể, đề phòng khi có sự tranh chấp, khiếu nại.

Trước bạ là một thể thức ghi chép tóm tắt một chứng thư hoặc một lời khai vào một quyền sổ đặc biệt do cơ quan có thẩm quyền phụ trách lưu giữ. Trước bạ có tác dụng là một căn cứ pháp lý xác nhận ngày, tháng phát sinh sự việc chuyển dịch và được dùng làm căn cứ cho việc tra cứu khi cần thiết hoặc dùng làm bằng chứng, căn cứ chính xác để giải quyết các vụ tranh chấp, kiện tụng. Mỗi lần làm thủ tục trước bạ, người được trước bạ phải nộp cho cơ quan có thẩm quyền (công chứng, thuế...) lệ phí trước bạ. Pháp luật quy định cụ thể những tài sản nào khi chuyển dịch phải nộp lệ phí trước bạ cũng như những trường hợp chuyển dịch tài sản nào phải nộp lệ phí trước bạ, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Biện pháp pháp luật được thực hiện bởi Nhà nước hay một cơ quan nhà nước trưng thu tài sản của công dân, tổ chức, cơ quan để sử dụng vào việc công hoặc trưng thu tài sản bị pháp luật coi là tồn tại không hợp pháp, vô chủ...

Trong hai cuộc cải cách tư bản tư nhân ở miền Bắc (sau năm 1954) và miền Nam (sau năm 1975), Nhà nước đã trưng thu công xưởng, nhà máy, tài sản của tư sản mại bản, thực hiện chương trình quốc hữu hoá thành sở hữu toàn dân.

Thuật ngữ "trưng thu" được sử dụng rõ nét thông qua các quy định của Luật cải cách ruộng đất năm 1953. Theo quy định của Luật này, “trưng thu" là biện pháp pháp luật nhưng không phải là biện pháp tịch thu hay trưng mua.

Trưng thu là biện pháp pháp luật được áp dụng đối với phần ruộng đất, tài sản của thực dân, địa chủ phản động, cường hào ngoài những phần đã bị tịch thu. Ví dụ: trưng thu ruộng đất của địa chủ không rõ tung tích; trưng thu ruộng đất của địa chủ bỏ hoang bất cứ vì lí do gì; trưng thu công điền, công thổ, ruộng phe, ruộng giáp, ruộng xóm, ruộng họ... ruộng đất của đoàn thể, ruộng đất tôn giáo. Đối với ruộng đất không phải của địa chủ nhưng bỏ hoang quá hai năm không có lý do chính đáng thì Nhà nước cũng áp dụng biện pháp trưng thu.

Như vậy, cần phân biệt về mặt bản chất giữa hai biện pháp cưỡng chế hành chính tịch thu và trưng thu. Nếu như tịch thu áp dụng đối với tài sản của người phạm tội, vi phạm pháp luật hoặc là tài sản bất hợp pháp, hàng lậu do kẻ buôn lậu bị bắt quả tang... thì biện pháp trưng thu được áp dụng đối với các đối tượng tài sản sau đây; 1) Những tài sản vô chủ, những tang vật, phương tiện vi phạm hành chính mà không biết rõ người quản lý, sử dụng, đã thông báo theo luật định song vẫn không có người đến nhận; 2) Những tài sản, tài nguyên, vật quý hiếm do những người không phải là chủ sở hữu, người quản lý, sử dụng hợp pháp tìm thấy, đào thấy hoặc khai quật, khai thác được...

Nhìn chung, các tài sản bị Nhà nước áp dụng biện pháp trưng thu không đơn thuần là những tài sản bất hợp pháp, mà có những điều kiện nhất định như chủ sở hữu, người quản lý, sử dụng hợp pháp tài sản đó bỏ trốn, không thừa nhận tài sản hoặc tài sản vô chủ; sự tồn tại của tài sản không phù hợp pháp luật.

Ngày nay, thuật ngữ "trưng thu" không còn được sử dụng phổ biến trong các văn bản pháp luật và sách báo pháp lý. Biện pháp cưỡng chế hành chính chủ yếu được áp dụng là tịch thu tài sản.