Thuật ngữ pháp lý

Là ngạch gồm những sĩ quan thuộc lực lượng dự bị động viên được đăng ký, quản lý, huấn luyện để sẵn sàng huy động vào phục vụ tại ngũ.

(Theo Khoản 3, Điều 7, Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam 1999)

Là sĩ quan tại ngũ được cử đến công tác ở cơ quan, tổ chức ngoài quân đội.

(Theo Khoản 2, Điều 7, Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam 1999)

Là ngạch gồm những sĩ quan thuộc lực lượng thường trực đang công tác trong quân đội hoặc đang được biệt phái.

(Theo Khoản 1, Điều 7, Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam 1999)

Là Xí nghiệp liên doanh được thành lập trên cơ sở hợp đồng dầu khí hoặc trên cơ sở Hiệp định ký kết giữa Chính phủ Việt Nam với Chính phủ nước ngoài.

(Theo Khoản 10, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là tổ chức, cá nhân Việt Nam hoặc nước ngoài ký kết hợp đồng với Nhà thầu hoặc Xí nghiệp liên doanh dầu khí để thực hiện các dịch vụ dầu khí.

(Theo Khoản 9, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là tổ chức, cá nhân Việt Nam hoặc nước ngoài, được phép tiến hành hoạt động dầu khí trên cơ sở hợp đồng dầu khí.

(Theo Khoản 8, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là một diện tích, giới hạn bởi các toạ độ địa lý, được phân định để tìm kiếm thăm dò và khai thác dầu khí.

(Theo Khoản 7, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là các hoạt động liên quan đến tìm kiếm thăm dò, phát triển mỏ và khai thác dầu khí do Nhà thầu phụ tiến hành.

(Theo Khoản 6, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là văn bản ký kết giữa Tổng công ty dầu khí Việt Nam với tổ chức, cá nhân để tiến hành hoạt động dầu khí.

(Theo Khoản 5, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là hoạt động tìm kiếm thăm dò, phát triển mỏ và khai thác dầu khí, kể cả các hoạt động phục vụ trực tiếp cho các hoạt động này.

(Theo Khoản 4, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là toàn bộ hydrocarbon ở thể khí, khai thác từ giếng khoan, bao gồm cả khí ẩm, khí khô, khí đầu giếng khoan và khí còn lại sau khi chiết xuất hydrocarbon lỏng từ khí ẩm.

(Theo Khoản 3, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là hydrocarbon ở thể lỏng trong trạng thái tự nhiên, asphalt, ozokerite và hydrocarbon lỏng thu được từ khí thiên nhiên bằng phương pháp ngưng tụ hoặc chiết xuất.

(Theo Khoản 2, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là dầu thô, khí thiên nhiên và hydrocarbon ở thể khí, lỏng, rắn hoặc nửa rắn trong trạng thái tự nhiên, kể cả sulphur và các chất tương tự khác kèm theo hydrocarbon nhưng không kể than, đá phiến sét, bitum hoặc các khoáng sản khác có thể chiết xuất được dầu.

(Theo Khoản 1, Điều 3, Luật Dầu khí 1993)

Là trọng tài viên duy nhất hoặc hội đồng các trọng tài viên.

(Theo khoản b, Điều 2 Luật mẫu về trọng tài thương mại quốc tế của Ủy ban Liên hiệp quốc về Luật Thương mại quốc tế 1985)

Là mọi hình thức trọng tài có hoặc không có sự giám sát của một tổ chức trọng tài thường trực.

(Theo khoản a, Điều 2 Luật mẫu về trọng tài thương mại quốc tế của Ủy ban Liên hiệp quốc về Luật Thương mại quốc tế 1985)

Thuật ngữ của tư pháp quốc tế, dùng để chỉ những yếu tố cấu thành của quan hệ pháp luật mà những yếu tố đó có liên quan đến nước ngoài.

Trong lịch sử phát triển của ngành tư pháp quốc tế, các yếu tố nước ngoài được hình thành xuất phát từ sự giao lưu tự nhiên trong đời sống dân sự và thương mại giữa các chủ thể là pháp nhân và cá nhân của các quốc gia khác nhau (ví dụ: công dân nước A đi du lịch ở nước B hoặc kết hôn với công dân của nước C; các doanh nghiệp của nước X kí kết các hợp đồng thương mại với những doanh nghiệp của nước Y hoặc tham gia đầu tư vốn trực tiếp vào lãnh thổ của nước Y và ngược lại...). Chính sự giao lưu có xu hướng ngày càng mở rộng như vậy giữa các quốc gia trong đời sống sinh hoạt quốc tế đã hình thành nên những quan hệ pháp luật đặc thù - gọi là quan hệ tư pháp quốc tế. Đặc trưng cơ bản của những quan hệ pháp luật này là các yếu tố cấu thành của quan hệ pháp luật đó có liên quan đến nước ngoài. Ví dụ: 1) Chủ thể tham gia vào quan hệ đó là pháp nhân hoặc công dân nước ngoài; hoặc 2) Đối tượng của quan hệ giao dịch đó (tài sản - động sản hoặc bất động sản) đang tồn tại ở nước ngoài (nhà ở, tiền trong ngân hàng...), hoặc 3) Sự kiện pháp lý làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quan hệ đó diễn ra ở nước ngoài (ký kết hợp đồng hoặc sự kiện vi phạm hợp đồng...). Tuỳ thuộc vào pháp luật của từng nước, các yếu tố nước ngoài có thể được quy định rõ ngay trong luật hoặc không được quy định trong luật nhưng được Nhà nước mặc nhiên thừa nhận như một nguyên tắc tập quán hay thông lệ trong giao dịch quốc tế.

Ở Việt Nam, theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2005, các yếu tố nước ngoài bao gồm: 1) Chủ thể tham gia quan hệ pháp luật là cơ quan, tổ chức, cá nhân người nước ngoài, nạn định cư ở nước ngoài; 2) Căn cứ để xác lập, thay đổi, chấm dứt quan hệ đó phát sinh tại nước ngoài, theo pháp luật nước ngoài; 3) Tài sản liên quan đến quan hệ đó ở nước ngoài.

Trên thực tế, các quan hệ pháp luật có yếu tố nước ngoài không chỉ hoàn toàn là những quan hệ tư pháp quốc tế, mà còn có thể là những quan hệ công pháp quốc tế, ví dụ: trường hợp các công chức và viên chức ngoại giao của một nước được Chính Phủ cử đi công tác ngoại giao tại nước ngoài với thân phận ngoại giao theo quy định của pháp luật quốc tế về ngoại giao. Tuy nhiên, yếu tố nước ngoài trong các quan hệ công pháp quốc tế không làm nảy sinh hiện tượng “xung đột pháp luật” và thường không có nhiều ảnh hưởng mang tính quyết định đến việc chọn luật điều chỉnh như trong lĩnh vực tư pháp quốc tế.

Trong thực tiễn pháp lý, yếu tố nước ngoài được xem là cơ sở, căn cứ để xây dựng và xác định các nguyên tắc chọn luật điều chỉnh, nhằm giải quyết vấn đề xung đột pháp luật và xung đột về thẩm quyền tài phán trong tư pháp quốc tế. Chẳng hạn, đối với yếu tố chủ thể tham gia quan hệ pháp luật, tương ứng có nguyên tắc luật quốc tịch; đối với yếu tố sự kiện pháp lý diễn ra ở nước ngoài, tương ứng có nguyên tắc luật nơi ký kết hợp đồng hoặc nơi xảy ra sự kiện tranh chấp; đối với yếu tố đối tượng của giao dịch, tương ứng có nguyên tắc luật nơi có vật...

 Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, yếu tố nước ngoài được quy định tại Chương XXV và Chương XXVI Bộ luật dân sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2015.

Những điều bị đơn đưa ra đề nghị Toà án buộc nguyên đơn phải thực hiện đối với mình.

Khi tham gia tố tụng dân sự, ngoài quyền phản đối yêu cầu của nguyên đơn thì bị đơn còn có quyền đưa ra yêu cầu lại đối với nguyên đơn. Ví dụ: Nguyên đơn kiện đòi nhà cho thuê; bị đơn yêu cầu nguyên đơn phải trả tiền đã bỏ ra sửa chữa nhà đó. Bị đơn có yêu cầu phản tố phải nộp tiền tạm ứng án phí và án phí theo quy định của pháp luật. Yêu cầu phản tố của bị đơn được Toà án giải quyết cùng với các yêu cầu của các đương sự khác trong cùng vụ án dân sự. yêu cầu phản tố của bị đơn đối với nguyên đơn được chấp nhận khi có một trong các trường hợp: Yêu cầu phản tố để bù trừ nghĩa vụ với yêu cầu của nguyên đơn; yêu cầu phản tố được chấp nhận dẫn đến loại trừ việc chấp nhận một phần hoặc toàn bộ yêu cầu của nguyên đơn; giữa yêu cầu phản tố và yêu cầu của nguyên đơn có sự liên quan với nhau và nếu được giải quyết trong cùng một vụ án thì làm cho việc giải quyết vụ án được chính xác và nhanh hơn (Điều 176 Bộ luật tố tụng dân sự).

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, quyền yêu cầu phản tố của bị đơn được quy định tại Điều 200 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 25 tháng 11 năm 2015.

Những điều mà đương sự đưa ra trong quá trình tố tụng, mong muốn toà án xem xét, giải quyết.

Yêu cầu của đương sự là sự thể hiện quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự. Yêu cầu của đương sự bao gồm yêu cầu về nội dung (yêu cầu trả nợ, yêu cầu đòi bồi thường thiệt hại về tài sản, yêu cầu chia thừa kế...) và yêu cầu về tố tụng (yêu cầu thay đổi người tiến hành tố tụng, yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, yêu cầu điều tra...).

Đương sự đưa ra yêu cầu bằng việc gửi đơn yêu cầu cho tòa án hoặc trực tiếp đến Tòa án yêu cầu. Đương sự có thể đưa ra yêu cầu khi khởi kiện, khi yêu cầu, trong quá trình Toà án chuẩn bị giải quyết vụ việc dân sự, tại phiên tòa xét xử vụ án dân sự hoặc phiên họp giải quyết việc dân sự. Sau khi đưa ra yêu cầu, đương sự có quyền thay đổi, bổ sung yêu cầu hoặc rút yêu cầu. Toà án có nhiệm vụ xem xét, giải quyết các yêu cầu của đương sự theo quy định của pháp luật.

Tổng thể những tri thức, quan điểm, quan niệm, học thuyết về pháp luật xã hội chủ nghĩa thể hiện sự

nhận thức, thái độ, tình cảm của con người đối với pháp luật trong xã hội xã hội chủ nghĩa.

Cũng như ý thức pháp luật nói chung, cấu trúc của ý thức pháp luật xã hội chủ nghĩa gồm hai bộ phận là tư tưởng pháp luật và tâm lý pháp luật. Tư tưởng pháp luật thể hiện tri thức pháp luật, tâm lý pháp luật thể hiện thái độ, tình cảm con người đối với pháp luật.

Ý thức pháp luật xã hội chủ nghĩa có các đặc điểm cơ bản: 1) Trong xã hội xã hội chủ nghĩa không có giai cấp đối kháng, pháp luật thể hiện ý chí của toàn thể nhân dân lao động và của cả dân tộc nên ý thức pháp luật xã hội chủ nghĩa có tính thống nhất cao; 2) Do ý thức pháp luật xã hội chủ nghĩa ra đời sau nên ý thức pháp luật xã hội chủ nghĩa thừa hưởng được những tinh hoa của ý thức pháp luật của các xã hội trước, trong đó có xã hội tư sản với tư cách là những thành tựu trí tuệ mà các dân tộc đã tạo ra. Các tư tưởng tiến bộ về xây dựng nhà nước dân chủ, chủ nghĩa lập hiến, thiết lập và bảo vệ các quyền công dân và quyền con người đã ra đời trong các xã hội trước đã được tiếp thu và phát huy ở mức độ cao hơn. 3) Tư tưởng pháp luật ở các nước xã hội chủ nghĩa được xây dựng trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng của triết học Mác - Lênin.

Ngoài những đặc điểm chung nói trên, ý thức pháp luật xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam có những nét đặc thù riêng như xã hội Việt Nam không trải qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa nên phải tích cực, tìm hiểu, nghiên cứu và có thái độ cầu thị để có thể tiếp thu những tinh hoa của pháp luật và hạn chế được mặt trái của nền kinh tế thị trường. Đồng thời, Việt Nam là một đất nước có nền văn hiến từ lâu đời, đó là nền văn hiến của một xã hội coi trọng các quy tắc đạo đức và học vấn, coi trọng phẩm hạnh con người. Nhân, lễ, nghĩa, trí, tín đó là bản sắc văn hoá được tôi luyện hàng nghìn năm của người Việt Nam. Nhờ bản sắc này trong thời đại mới, với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, với chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và sự tiếp thu những tinh hoa văn hoá của nhân loại, chúng ta có thể xây dựng một xã hội có ý thức pháp luật cao (Xt. Ý thức pháp luật).

Tổng thể những tri thức, quan niệm, quan điểm, học thuyết về pháp luật thể hiện sự nhận thức, thái độ, tình cảm của con người đối với pháp luật.

Ý thức pháp luật, xét về cấu trúc, bao gồm hai bộ phận: 1) Tư tưởng pháp luật, đó là tổng thể những quan điểm, quan niệm, học thuyết, sự hiểu biết về pháp luật; 2) Tâm lý pháp luật, đó là thái độ, tình cảm của con người đối với pháp luật. Tình cảm đó có thể là sự đồng tình, sự vui mừng phấn khởi, sự tôn trọng pháp luật hoặc là sự phản đối, sự thờ ơ, thiếu tôn trọng pháp luật.

Ý thức pháp luật có thể hiểu trên nhiều cấp độ khác nhau, vì vậy có thể phân chia ý thức pháp luật thành các loại: ý thức pháp luật cá nhân, ý thức pháp luật giai cấp, ý thức pháp luật xã hội. Trong các nhà nước bóc lột, ý thức pháp luật của giai cấp thống trị và giai cấp bị thống trị hoàn toàn khác nhau. Do nhiều quy định của pháp luật chỉ thể hiện ý chí và bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị mà không bảo vệ quyền lợi của giai cấp bị thống trị nên một đạo luật được giai cấp thống trị ủng hộ lại gặp phải sự phản đối quyết liệt từ phía giai cấp bị thống trị. Trong các nhà nước dân chủ, tiến bộ khi pháp luật thể hiện ý chí chung của nhân dân thì ý thức pháp luật trong xã hội sẽ thống nhất, việc nâng cao ý thức pháp luật cho các tầng lớp nhân dân sẽ thuận lợi hơn.

Ý thức pháp luật là một hình thái ý thức xã hội, chịu sự chi phối của tồn tại xã hội. Vì vậy, muốn nâng cao ý thức pháp luật cho nhân dân, trước hết phải chăm lo đến đời sống của nhân dân, làm cho đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ngày một nâng cao. Xảy dựng một xã hội dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ, văn minh là tạo ra một nền tảng kinh tế-xã hội để xây dựng một xã hội có ý thức pháp luật và văn hoá pháp lý cao. Mặt khác, ý thức pháp luật có tính độc lập tương đối, nó có thể đi trước làm tiền đề cho kinh tế-xã hội phát triển. Vì vậy, việc tuyên truyền giáo dục pháp luật cho các tầng lớp nhân dân trong xã hội, nâng cao ý thức pháp luật cho nhân dân có vai trò quan trọng trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, thúc đẩy nền kinh tế - xã hội phát triển.

Tổng hợp những nhận thức, quan điểm, thái độ của công dân về các quyền và nghĩa vụ của công dân đối với nhà nước mà họ mang quốc tịch (Xt. Quốc tịch).

Ý thức công dân luôn gắn liền với yếu tố quốc tịch và là kết quả của quá trình "trải nghiệm”, "sống" với quốc tịch đó trong một xã hội nhất định. Vì vậy ý thức công dân là một phần của ý thức xã hội. Một thí dụ về sự gắn bó thực tế (genuine link) giữa ý thức công dân và một xã hội nhất định là đối với những người Việt Nam định cư ở nước ngoài nhưng vẫn giữ quốc tịch Việt Nam. Đại đa số trong hơn 2 triệu rưỡi người Việt Nam định cư ở nước ngoài vẫn có quốc tịch Việt Nam (do huyết thống cha mẹ, do chưa thôi quốc tịch...). Đối với những người sinh ra và lớn lên, sinh sống ở nước ngoài thì quốc tịch Việt Nam (do theo huyết thống cha mẹ) chì còn là hình thức và ý thức công dân Việt Nam của họ hết sức lỏng lẻo, không thể đòi hỏi như đối với những người đang sinh sống ở trong nước.

Ý chí của giai cấp cầm quyền thông qua bộ máy nhà nước trở thành của nhà nước và được thể chế hoá thành pháp luật.

Ý chí của giai cấp thống trị trong xã hội khi được thể chế hoá thành pháp luật thì được nâng lên thành ý chí nhà nước. Khái niệm ý chí nhà nước rộng hơn khái niệm ý chí của giai cấp thống trị. Tuy nhiên, ý chí của giai cấp thống trị trong xã hội bao giờ cũng là tiền đề của ý chí nhà nước. V. I. Lê Nin viết: “Ý chí, nếu đó là ý chí nhà nước, phải được thể hiện thành luật, được thể chế hóa bởi quyền lực".

Ý chí nhà nước phản ánh những lợi ích chung của giai cấp cầm quyền được hình thành từ hệ tư tưởng của giai cấp cầm quyền nhưng đi vào cụ thể, nhân tố chủ quan của các cá nhân trực tiếp cầm quyền có vai trò, vị trí quan trọng. Ở đây, có nhân tố chủ quan của cá nhân người cầm quyền trực tiếp thông qua luật. Nhân tố chủ quan của cá nhân người thông qua luật in dấu ấn rất rõ đối với từng dự án luật được thông qua và không phải bao giờ cũng có sự trùng khớp giữa ý chí chung, xét một cách khách quan, phản ánh lợi ích của giai cấp cầm quyền và nhận thức chuyển hoá thành ý chí của các cá nhân được đưa vào luật. Không ít trường hợp xuất hiện sự "khập khiễng” giữa ý chí chung và ý chí cá nhân của kẻ trực tiếp cầm quyền và phải chờ thực tế thực hiện, thi hành luật, làm bộc lộ những khập khiễng đó, bằng hoạt động sửa đổi, bổ sung, thay thế để điều chỉnh, loại bỏ những khập khiễng đó. Trong trường hợp ngược lại, sẽ gây ra những hậu quả khó lường hết được đối với giai cấp cầm quyền. Mặt khác, ý chí nhà nước thường không thể chỉ thuần túy phản ánh lợi ích của giai cấp cầm quyền mà bắt buộc có sự tính đến, tùy thuộc vào tương quan, sự so sánh lực lượng và môi trường chính trị của xã hội, lợi ích, ý chí, lợi ích của các tầng lớp xã hội khác nhau. Phân tích, tìm hiểu ý chí nhà nước thể hiện trong pháp luật phải có cái nhìn toàn diện, biện chứng.

Là việc người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính.

(Theo Khoản 2, Điều 2, Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012)

Xem xét, quyết định áp dụng các hình thức trách nhiệm pháp lý đối với các cá nhân, tổ chức vi phạm pháp luật.

Việc xử lý vi phạm pháp luật, phải dựa vào các yếu tố cấu thành hành vi vi phạm pháp luật. Mỗi hành vi vi phạm pháp luật bao gồm bốn yếu tố cấu thành là chủ thể, khách thể, mặt chủ quan và mặt khách quan.

Chủ thể vi phạm pháp luật có thể là cá nhân hoặc tổ chức có năng lực trách nhiệm pháp lý. Nếu chủ thể là cá nhân thì phải đạt độ tuổi mà pháp luật quy định có năng lực chịu trách nhiệm pháp lý và phải có trạng thái thần kinh bình thường, tức là không mắc bệnh tâm thần và các căn bệnh khác mà không điều chỉnh được hành vi của mình.

Khách thể vi phạm pháp luật là những quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ nhưng bị hành vi vi phạm pháp luật xâm hại tới.

Mặt chủ quan của hành vi vi phạm bao gồm lỗi, động cơ, mục đích của hành vi vi phạm.

Mặt khách quan của hành vi vi phạm pháp luật là những biểu hiện bên ngoài của vi phạm pháp luật. Mặt khách quan bao gồm hành vi trái pháp luật, sự thiệt hại cho xã hội, mối quan hệ nhân quả. Việc xử vi phạm pháp luật phải được tiến hành trong môi trường bảo đảm tuân thủ các nguyên tắc cơ bản mà trước hết là nguyên tắc pháp chế, bảo đảm xử lý đúng người, đúng pháp luật, công bằng, nhân đạo, không làm nhục con người, tôn trọng các quyền con người của chính người bị xử lý, nhất là trong xử lý trách nhiệm hình sự.

Áp dụng hình thức trách nhiệm kỷ luật tương ứng đối với người lao động có hành vi vi phạm kỷ luật, theo quy định của pháp luật.

Trong nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, việc xử lý kỷ luật lao động được tiến hành theo những quy định chung đối với công nhân viên chức nhà nước. Hiện nay, xử lý kỷ luật lao động đối với hai đối tượng trên được quy định khác nhau. Đối với các lao động làm công theo hợp đồng, người có thẩm quyền xử lý vi phạm kỷ luật lao động là người sử dụng lao động hoặc người được người sử dụng lao động uỷ quyền hợp pháp. Căn cứ để xử lý vi phạm kỷ luật lao động là hành vi vi phạm kỷ luật lao động, mức độ lỗi của người vi phạm và các quy định của pháp luật, các quy định hợp pháp trong nội quy lao động của đơn vị. Khi xử lý kỷ luật lao động, người sử dụng lao động phải tuân theo các nguyên tắc, thủ tục, thời hiệu luật định, phải tham khảo ý kiến của công đoàn cơ sở. Hình thức kỷ luật áp dụng phải phù hợp với các quy định của pháp luật và nội quy lao động của đơn vị.

Hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng những biện pháp cưỡng chế do pháp luật quy định đối với cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Cơ sở để áp dụng biện pháp xử lý vi phạm hành chính là hành vi vi phạm pháp luật, xâm hại trật tự quản lý nhà nước mà pháp luật quy định nhưng chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Nguyên tắc xử lý vi phạm hành chính gồm có: 1) Mọi vi phạm hành chính phải được phát hiện kịp thời và phải bị đình chỉ ngay. Việc xử lý vi phạm hành chính phải được tiến hành nhanh chóng, công minh, triệt để, mọi hậu quả do vi phạm hành chính gây ra phải được khắc phục theo đúng quy định của pháp luật; 2) Cá nhân, tổ chức chỉ bị xử phạt hành chính khi có vi phạm hành chính do pháp luật quy định. Cá nhân chỉ bị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác nếu thuộc một trong các đối tượng bị áp dụng các biện pháp: giáo dục tại xã, phường, thị trấn, đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục, đưa vào cơ sở chữa bệnh, quản chế hành chính; 3) Việc xử lý vi phạm hành chính phải do người có thẩm quyền tiến hành theo đúng quy định của pháp luật; 4) Một hành vi vi phạm hành chính chỉ bị xử phạt hành chính một lần. Nhiều người cùng thực hiện một hành vi vi phạm hành chính thì mỗi người vi phạm đều bị xử phạt. Một người thực hiện nhiều hành vi vi phạm hành chính thì bị xử phạt về từng hành vi vi phạm; 5) Việc xử lý vi phạm hành chính phải căn cứ vào tính chất, mức độ vi phạm, nhân thân người vi phạm và những tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng để quyết định hình thức, biện pháp xử lý thích hợp; 6) Không xử lý vi phạm hành chính trong các trường hợp thuộc tình thế cấp thiết, phòng vệ chính đáng, sự kiện bất ngờ hoặc vi phạm hành chính trong khi đang mắc bệnh tâm thần hoặc các bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình.

Xử lý vi phạm hành chính bao gồm xử phạt vi phạm hành chính và áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác.

Các biện pháp xử lý hành chính khác được áp dụng đối với cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Các biện pháp xử lý hành chính khác bao gồm: giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục, đưa vào cơ sở chữa bệnh; quản chế hành chính.

Xem xét, giải quyết vật chứng đã thu thập được.

Trong quá trình giải quyết vụ án, khi có vật chứng được thu thập thì những người có thẩm quyền do pháp luật quy định phải quyết định xử lý vật chứng. Nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn điều tra thì thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra, Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp quyết định xử lý vật chứng, ở giai đoạn xét xử, việc xử lý vật chứng do chánh án, phó chánh án toà án cùng cấp hoặc hội đồng xét xử quyết định.

Khi xử lý vật chứng phải tuân theo các quy định sau: 1) Vật chứng là công cụ, phương tiện phạm tội, vật cấm lưu hành thì bị tịch thu, sung quỹ Nhà nước; 2) Vật chứng là vật, tiền bạc thuộc sở hữu xã hội chủ nghĩa hoặc thuộc sở hữu của người khác bị người phạm tội chiếm đoạt hoặc dùng làm công cụ phạm tội thì trả lại cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp; trong trường hợp không xác định được chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp thì sung quỹ nhà nước; 3) Vật chứng là tiền, tài sản do phạm tội mà có bị tịch thu sung quỹ nhà nước;

Vật chứng là hàng hóa mau hỏng, khó bảo quản thì có thể được bán theo quy định của pháp luật;

Vật chứng không có giá trị hoặc không sử dụng được thì bị tịch thu và tiêu hủy.

Thông thường, các vật chứng được hội đồng xét xử quyết định xử lý khi xét xử nhưng trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử đối với vật chứng là vật, tiền thuộc sở hữu xã hội chủ nghĩa hoặc thuộc sở hữu của người khác bị người phạm tội chiếm đoạt hoặc dùng làm công cụ phạm tội thì thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra, Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp. Chánh án, Phó Chánh án Toà án đang thụ lý vụ án có quyền quyết định trả lại ngay cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp nếu xét thấy không ảnh hưởng đến việc xử lý vụ án. Ví dụ: A lấy trộm chiếc xe đạp, sau khi đã xác định chiếc xe đó thuộc sở hữu của B thì trả lại cho B ngay từ giai đoạn điều tra mà không cần giữ lại đến khi xét xử.

Trong trường hợp có tranh chấp về quyền sở hữu đối với vật chứng thì giải quyết theo tố tụng dân sự để xác định quyền sở hữu đối với vật chứng.

Thủ tục xét xử đặc biệt có thể được áp dụng ở cấp phúc thẩm, theo đó giải quyết những vụ án đơn giản, rõ ràng, ít nghiêm trọng (bị cáo đề nghị giảm án, xin được hưởng án treo hoặc xin giảm mức bồi thường...) được tiến hành căn cứ vào hồ sơ vụ án mà không cần phải mở phiên toà.

Tác dụng của thủ tục xử bút lục là đẩy nhanh tiến độ xét xử, hạn chế tình trạng án tồn đọng.

Hiện tượng có hai hay nhiều hệ thống pháp luật cùng điều chỉnh một quan hệ tư pháp quốc tế cụ thể, do có sự khác nhau giữa pháp luật của các quốc gia hoặc do tính chất đặc thù của chính đối tượng điều chỉnh của tư pháp quốc tế.

Xung đột pháp luật chỉ phát sinh từ các quan hệ dân sự - kinh tế - thương mại, lao động, hôn nhân và gia đình. Tuy nhiên, một số các quan hệ trong lĩnh vực dân sự không làm phát sinh xung đột pháp luật. Ví dụ: các quan hệ về quyền tác giả và quyền sở hữu công nghiệp là những quan hệ pháp luật mang tính chất lãnh thổ triệt để: quyền sở hữu trí tuệ xuất hiện ở nước nào thì chỉ có hiệu lực pháp luật tại nước đó, không thể áp dụng luật về sở hữu trí tuệ của nước này tại nước khác được.

Đối với các quan hệ pháp luật trong lĩnh vực hình sự, hành chính, tố tụng là những lĩnh vực mang tính chất tuyệt đối về lãnh thổ, thì vấn đề xung đột pháp luật hầu như không được đặt ra. Riêng trong lĩnh vực tố tụng dân sự, chỉ phát sinh các xung đột pháp luật về thẩm quyền xét xử.

(Hành vi) xúi giục đã được thực hiện nhưng vì nguyên nhân khách quan, hành vi đó không hoặc chưa có kết quả.

Trong thực tế, xúi giục phạm tội chưa thành có thể thuộc một trong các dạng sau: 1) Hành vi xúi giục đã thực hiện xong nhưng người bị xúi giục không chấp nhận sự xúi giục; 2) Hành vi xúi giục đã được thực hiện nhưng chưa đến người mà họ định xúi giục. Ví dụ: Người xúi giục đã viết thư xúi giục và đã gửi thư đó đi nhưng chưa đến tay người mà họ định xúi giục; 3) Hành vi xúi giục bắt đầu được thực hiện nhưng chưa thực hiện xong.

Về bản chất, hành vi xúi giục chưa thành là hành vi phạm tội chưa đạt. Trong Bộ luật hình sự năm 1999 không có quy định về trường hợp này và do vậy, cũng không có quy định về trách nhiệm hình sự của trường hợp này.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, xúi giục phạm tội chưa đạt được quy định tại Khoản 2 Điều 14 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Cố ý tác động đến người khác nhằm thúc đẩy họ phạm tội.

Xúi giục phạm tội có thể là nhằm làm người khác nảy sinh ý định phạm tội và thúc đẩy họ thực hiện tội phạm đó hoặc chỉ nhằm thúc đẩy người khác thực hiện ý định phạm tội đã có. Sự xúi giục có thể được thực hiện bằng nhiều thủ đoạn như kích động, lôi kéo, cưỡng ép, dụ dỗ, lừa dối...

Hành vi xúi giục phạm tội có thể dẫn đến việc phạm tội của người bị xúi giục (xúi giục phạm tội hoàn thành) hoặc chưa dẫn đến việc phạm tội của người bị xúi giục (xúi giục phạm tội chưa thành). Hành vi xúi giục phạm tội có thể thỏa mãn các dấu hiệu của hành vi đồng phạm. Trong trường hợp này, người xúi giục phải chịu trách nhiệm hình sự về tội đã xúi giục với vai trò là người xúi giục trong đồng phạm.

Hành vi xúi giục có mức độ nghiêm trọng khác nhau, tùy bản chất của kẻ xúi giục và người bị xúi giục cũng như tùy mối quan hệ giữa họ với nhau.

Hoạt động tìm kiếm, thúc đẩy cơ hội mua bán hàng hoá và cung ứng dịch vụ thương mại.

Xúc tiến thương mại là hành vi của người hoạt động theo quy chế thương nhân. Hoạt động này có thể do các thương nhân cung cấp sản phẩm dịch vụ tự tiến hành để quảng bá, giới thiệu về hàng hoá, dịch vụ của mình và cũng có thể được tiến hành bởi các thương nhân chuyên kinh doanh dịch vụ xúc tiến thương mại. Ngoài ra xúc tiến thương mại còn có thể là hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc các tổ chức phi chính phủ. Xúc tiến thương mại là hoạt động bổ trợ, được thực hiện không phải để trực tiếp tiêu thụ hàng hoá dịch vụ mà góp phần làm cho hành vi mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ thương mại diễn ra thuận lợi hơn. Xúc tiến thương mại là hành vi hướng tới sự tiêu dùng của xã hội.

Luật thương mại năm 1997 quy định các hoạt động xúc tiến thương mại bao gồm khuyến mại, quảng cáo thương mại, trưng bày giới thiệu hàng hoá, hội chợ, triển lãm thương mại.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, xúc tiến thương mại được quy định tại Chương IV Luật Thương mại năm 2005 do Quốc hội khóa 11 ban hành ngày 14 tháng 06 năm 2005.

là việc công dân Việt Nam ra khỏi lãnh thổ Việt Nam qua cửa khẩu của Việt Nam.

(Theo Khoản 1, Điều 2, Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam 2019)

In ra thành sách, báo, tranh ảnh hoặc đưa vào các phương tiện mang tin khác để phát hành.

Việc xuất bản phải tuân theo các quy định của Luật xuất bản và các văn bản pháp luật khác có liên quan, bảo đảm quyền của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm.

Xoá bỏ việc mang án tích của người đã bị kết án.

Xoá án tích là một chế định của luật hình sự với nội dung xác định điều kiện và trình tự xoá bỏ việc mang án tích. Với việc được xoá án tích người đã bị kết án được coi như chưa can án và như vậy sẽ không còn cơ sở để xác định tái phạm hay tái phạm nguy hiểm nếu họ phạm tội lại. Luật hình sự Việt Nam quy định hai loại trường hợp xóa án tích là xóa án tích đương nhiên và xoá án tích theo quyết định của Toà án.

Xoá án tích đương nhiên là xóa án tích mà không cần phải có sự xem xét để quyết định của Toà án. Xoá án tích đương nhiên được dành cho các trường hợp: 1) Người được Tòa án miễn hình phạt sẽ được xoá án ngay sau khi bản án có hiệu lực pháp luật;

Người bị tuyên hình phạt về tội không thuộc Chương XI và Chương XXIV sẽ được xoá án tích, nếu từ khi chấp hành xong bản án (hoặc từ khi hết thời hiệu thi hành bản án) mà không phạm tội mới trong thời hạn sau: 1 năm đối với trường hợp bị phạt cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù nhưng được hưởng án treo; 3 năm đối với trường hợp bị phạt tù đến 3 năm; 5 năm đối với trường hợp bị phạt tù từ trên 3 năm đến 15 năm; 7 năm đối với trường hợp bị phạt tù từ trên 15 năm.

Xoá án tích theo quyết định của Toà án là xóa án tích phải có quyết định của Toà án trên cơ sở xem xét tính chất của tội đã phạm, nhân thân của người phạm tội cũng như thái độ cải tạo của người bị kết án. Xoá án tích theo quyết định của Toà án được áp dụng cho những trường hợp bị kết án về tội thuộc chương các tội xâm phạm an ninh quốc gia và chương các tội phá hoại hoà bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh. Thời hạn để tòa án có thể xem xét, quyết định việc xoá án tích như sau: 1) Ba năm kể từ ngày chấp hành xong bản án (hoặc từ khi hết thời hiệu thi hành bản án) và trong thời gian đó không phạm tội mới đối với trường hợp có mức phạt tù đến 3 năm; 2) Bảy năm kể từ ngày chấp hành xong bản án (hoặc từ khi hết thời hiệu thi hành bản án) và trong thời gian đó không phạm tội mới đối với trường hợp có mức phạt tù trên 3 năm đến 15 năm;

Mười năm kể từ ngày chấp hành xong bản án (hoặc từ khi hết thời hiệu thi hành bản án) và trong thời gian đó không phạm tội mới đối với trường hợp có mức phạt tù trên 15 năm.

Toà án có thể bác đơn xin xóa án. Nếu bị bác đơn lần đầu thì sau 1 năm mới được đệ đơn xin xét lại. Nếu bị bác đơn từ lần thứ hai trở đi thì phải sau 2 năm mới được đệ đơn xin xét lại.

Các thời hạn trên có thể được giảm đến hai phần ba nếu người bị kết án có biểu hiện tiến bộ rõ rệt, đã lập công và được cơ quan, tổ chức nơi làm việc hoặc chính quyền nơi cư trú đề nghị.

Nếu người bị kết án là người chưa thành niên thì các thời hạn trên được giảm một nửa.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, xóa án tích được quy định tại Chương X Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Xét xử không có mặt bị cáo tại phiên tòa.

Theo quy định tại sắc lệnh 112 ngày 28.6.1946 thì bị cáo bị xét xử vắng mặt tại phiên toà có quyền kháng án vắng mặt. Nhưng sắc lệnh này không quy định cụ thể những trường hợp được xét xử vắng mặt bị cáo. Đến năm 1974, Toà án nhân dân tối cao mới có Bản hướng dẫn về trình tự tố tụng sơ thẩm về hình sự (kèm theo Thông tư số 16-TATC ngày 27.9.1974 của Toà án nhân dân tối cao) nói rõ những trường hợp tòa án được xét xử vắng mặt bị cáo tại phiên tòa bao gồm: 1) Toà án nhân dân đã triệu tập hợp lệ, hồ sơ đã đầy đủ căn cứ để đưa ra xét xử nhưng bị cáo trốn hoặc cố tình vắng mặt mà không có lý do chính đáng; 2) Vụ án ít quan trọng, chứng cứ đầy đủ, bị cáo đã nhận được giấy gọi đến phiên tòa nhưng họ đã đề nghị toà án nhân dân cứ xử vắng mặt họ; 3) Trong một số vụ án có nhiều bị cáo mà Toà án nhân dân đều đã gọi hợp lệ, nếu trong số bị cáo có người vắng mặt có lý do chính đáng, không rõ lý do hoặc không có lý do chính đáng thì hội đồng xử án sẽ xem xét sự vắng mặt của bị cáo có trở ngại cho việc xét xử hay không, rồi sẽ quyết định hoãn phiên tòa hoặc tiếp tục đưa vụ án ra xét xử. Nếu bị cáo vắng mặt giữ vai trò chủ chốt thì phải hoãn phiên tòa, nhưng nếu bị cáo đó chỉ giữ vai trò thứ yếu mà hồ sơ đã đầy đủ thì Toà án nhân dân xử vắng mặt bị cáo đó.

Kế thừa và phát triển các quy định về xét xử vắng mặt bị cáo tại phiên tòa trước đây, Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 đã có quy định Toà án có thể xử vắng mặt bị cáo và trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 kế thừa các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 tiếp tục quy định các trường hợp tòa án có thể xử vắng mặt bị cáo như 1) Bị cáo trốn tránh và việc truy nã không có kết quả. Đây là trường hợp bị cáo tại ngoại, bỏ trốn, Tòa án có công văn yêu cầu Cơ quan điều tra truy nã bị cáo. Cơ quan điều tra đã ra lệnh truy nã và tổ chức truy bắt người có lệnh truy nã. Nếu hết thời hạn 1 tháng kể từ ngày tòa án yêu cầu truy nã mà chưa bắt được bị cáo thì Cơ quan điều tra gửi công văn thông báo cho toà án biết. Toà án quyết định việc xét xử vắng mặt bị cáo; 2) Bị cáo đang ở nước ngoài và không thể triệu tập đến phiên tòa được. Đây là trường hợp bị cáo đã trốn ra nước ngoài mà không thể thực hiện việc dẫn độ bị cáo về nước; 3) Bị cáo đã được giao giấy triệu tập hợp lệ mà vắng mặt nhưng xét thấy không trở ngại cho việc xét xử.

Trong trường hợp xét xử vắng mặt bị cáo do bị cáo bỏ trốn hoặc đang ở nước ngoài thì quyết định đưa vụ án ra xét xử và bản cáo trạng được giao cho người bào chữa hoặc người đại diện hợp pháp của bị cáo. Quyết định đưa vụ án ra xét xử còn phải được niêm yết tại trụ sở chính quyền xã, phường, thị trấn nơi cư trú hoặc nơi làm việc cuối cùng của bị cáo. Chậm nhất là 15 ngày sau khi tuyên án, Toà án phải niêm yết bản sao bản án tại trụ sở chính quyền xã, phường, thị trấn nơi cư trú hoặc nơi làm việc cuối cùng của bị cáo.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, xét xử vắng mặt bị cáo được quy định tại Khoản 2 Điều 290 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Là một từ Hán Việt, có nghĩa là lần đầu tiên đưa vụ án ra xét xử tại một Tòa án có thẩm quyền.

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 11 Luật tổ chức Toà án nhân dân năm 2002, Toà án thực hiện chế độ hai Cấp Xét xử xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm.

Tòa hình sự, toà dân sự, toà kinh tế, toàn lao động,

toà hành chính thuộc Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Toà án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh có thẩm quyền xét xử sơ thẩm những vụ án theo quy định của pháp luật tố tụng.

Hội đồng xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự, dân sự, hành chính, lao động gồm 01 thẩm phán và 02 Hội thẩm nhân dân. Hội đồng xét xử sơ thẩm các vụ án kinh tế, gồm có 02 Thẩm phán và 01 Hội thẩm nhân dân. Nếu vụ án có tính chất phức tạp thì thành phần -Hội đồng xét xử sơ thẩm gồm có 02 thẩm phán và 03 Hội thẩm nhân dân.

Bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án có thể bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm. Nếu không bị kháng cáo, kháng nghị trong thời hạn do pháp luật quy định thì có hiệu lực thi hành.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, xét xử sơ thẩm được quy định tại Điều 6 Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2014.

Nguyên tắc hoạt động của tòa án nhằm bảo đảm sự giám sát của nhân dân, của công luận đối với hoạt động xét xử của tòa án, bảo đảm chức năng giáo dục của xét xử và tăng cường trách nhiệm của cơ quan xét xử trước pháp luật.

Nguyên tắc trong hoạt động tố tụng, theo đó việc xét xử của toà án được tiến hành công khai với sự tham dự của công dân, tổ chức, trừ trường hợp đặc biệt do luật định; mọi chứng cứ quan trọng đều được xem xét công khai tại phiên tòa; tất cả các quyết định của toà án được thông qua trong quá trình xét xử được công bố công khai và có thể được đưa tin trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Hoạt động xem xét, đánh giá bản chất pháp lý của vụ việc nhằm đưa ra một phán xét về tính chất, mức độ pháp lý của vụ việc, từ đó nhân danh Nhà nước đưa ra một phán quyết tương ứng với bản chất, mức độ trái hay không trái pháp luật của vụ việc (xét xử vụ án hình sự, dân sự, kinh doanh, thương mại, lao động, hành chính...).

Chức năng, thẩm quyền xét xử thuộc về toà án. Hoạt động xét xử của Toà án có các đặc điểm sau:

1) Tính đặc thù trong áp dụng pháp luật; 2) Tính độc lập trong hoạt động nghề nghiệp; 3) Tính hiệu lực tuyệt đối trong các phán quyết của Tòa án.

Theo pháp luật hiện hành, Toà án nhân dân tối cao, các tòa án nhân dân địa phương, các toà án quân sự và các toà án khác do luật định là các cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Trong đó, Tòa án nhân dân tối cao có thẩm quyền xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm những vụ án mà bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo quy định của pháp luật tố tụng; phúc thẩm những bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật của tòa án cấp dưới trực tiếp bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định của pháp luật tố tụng.

Là một giai đoạn tố tụng quan trọng được tiến hành dưới hình thức phiên tòa nhằm xem xét, phán xét, nhân danh Nhà nước đưa ra một phán quyết theo trình tự luật định những vụ án thuộc thẩm quyền của toà án. Xét xử phải được tiến hành trên cơ sở tuân thủ các nguyên tắc luật định như toà án xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, xét xử tập thể, xét xử công khai, bảo đảm quyền bình đẳng trước tòa án, bảo đảm quyền bào chữa của bị cáo...